Η ορθογραφία είναι το Α και το Ω σε ένα κείμενο, σε μια φράση, σε μια λέξη. Χωρίς αυτή, ολόκληρο το περιεχόμενο, ακόμα και το νόημα μπορεί να χάσει τη δύναμή του. Γιατί όμως μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συντάξουν ένα κείμενο με σωστή ορθογραφία;
Ο ορθογραφικός έλεγχος παραμένει μία από τις πιο σοβαρές γραμματικές δεξιότητες, όμως είναι η λιγότερο διδασκόμενη. Μια λίστα λέξεων για ορθογραφία, ως εργασία για το σπίτι που δίνεται στους μαθητές από τους δασκάλους, δεν διδάσκει τα παιδιά.
Η εξέταση, η αντιγραφή, η υπαγόρευση και ο έλεγχος δεν διδάσκουν την ορθογραφία. Και όμως, αυτή είναι η πραγματική διαδικασία που ακολουθείται στα περισσότερα από τα σημερινά σχολεία σήμερα. Πώς θα έπρεπε όμως να μοιάζει η διδασκαλία ορθογραφίας;
Πρώτον θα έπρεπε να γίνεται με τρόπο που τα παιδιά να βρίσκουν νόημα σ’ αυτήν. Τα παιδιά αρχικά, πρέπει να γνωρίζουν τις έννοιες των λέξεων που μαθαίνουν, έτσι ώστε να μπορούν πιο εύκολα να αποδώσουν τη σωστή γραφή τους.
Εάν οι λέξεις που μαθαίνουν είναι απλά μια διαδοχική σειρά γραμμάτων που πρέπει να αποστηθίσουν, χωρίς να υπάρχει κανένα νόημα και καμία έρευνα για το πώς δημιουργούνται αυτές οι λέξεις, απλά ανατίθεται στα παιδιά ένα έργο εκμάθησης τυχαίων γραμμάτων.
Δεύτερον, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι λέξεις είναι κάτι περισσότεροι από απλοί ήχοι. Στη διδασκαλία των περισσότερων γλωσσών, χρησιμοποιούνται τα γράμματα για να γραφτούν οι λέξεις. Ωστόσο, στην πλειοψηφία τους δεν είναι απλές φωνητικές γλώσσες· δεν υπάρχει δηλαδή απλή αντιστοιχία μεταξύ ήχων και γραμμάτων.
Είναι αλήθεια ότι δεν είναι τόσο εύκολο να είμαστε ακριβείς, καθώς διαφορετικοί τόνοι παράγουν διαφορετικούς ήχους και υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι και συνδυασμοί για να γράψουμε αυτούς τους ήχους. Έτσι, ενώ οι ήχοι είναι σημαντικοί για να μάθουν τα παιδιά να ορθογραφούν, είναι παράλληλα ανεπαρκείς.
Τρίτον, θα πρέπει να εκπαιδευτούν στο να αποδίδουν νόημα στις λέξεις τους. Οι ήχοι είναι σημαντικοί για να μάθουν να γράφουν, αλλά εξίσου σημαντικά είναι και τα μορφήματα στις λέξεις. Τα μορφήματα είναι τα μέρη των λέξεων που τους δίνουν νόημα. Για παράδειγμα, το ρήμα «τρέχω» έχει δύο μορφήματα, το θέμα τρέχ- και την κατάληξη –ω, που αποτελεί τη χαρακτηριστική ένδειξη του πρώτου προσώπου, ενικού αριθμού.
Όταν προσπαθούμε να μάθουμε μια λέξη στα παιδιά, το πρώτο πράγμα που πρέπει τα διδάξουμε είναι να αναρωτηθούν όχι ποιούς ήχους ακούνε, αλλά τι σημαίνει αυτή η λέξη. Πράγμα που δίνει σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες βοηθούν πάρα πολύ στην ορθογραφία της λέξης.
Τέταρτον, μια άλλη σημαντική διαδικασία είναι η αναγνώριση της προέλευσης και της ετυμολογίας των λέξεων. Τα ελληνικά, όπως και άλλες γλώσσες, έχουν μια συναρπαστική και συνεχώς εξελισσόμενη ιστορία. Σε πολλές περιπτώσεις, έχουν διατηρηθεί οι ορθογραφίες από τις αρχαϊκές γλώσσες, προσαρμοσμένες στην εκάστοτε προφορά.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η ορθογραφία είναι ένα ανεξήγητο φαινόμενο. Ως εκ τούτου, η διδασκαλία της ορθογραφίας μετατρέπεται σε μια συναρπαστική εξερεύνηση της αξιοσημείωτης ιστορίας μιας γλώσσας, δηλαδή της ετυμολογίας της.
Τα μικρά παιδιά ως γνωστόν, ανταποκρίνονται πολύ εύκολα στην ιστορία των λέξεων, και η κατανόηση για την προέλευσή τους είναι το κλειδί για την οικοδόμηση των ορθογραφικών δεξιοτήτων τους, αλλά και για την οικοδόμηση του λεξιλογίου τους.
Παρ’ όλα αυτά, η νεώτερη γενιά σπάνια εκτίθεται σε αυτά τα πρόσθετα εργαλεία για να καταλάβει πώς λειτουργούν οι λέξεις και γι’ αυτό πολύ συχνά αρκείται απλώς σε μια πιο φωνητική διεργασία.
Πέμπτον, θα πρέπει να δίνεται βάση στη διδασκαλία, όχι στην εξέταση. Οι μόνοι που επωφελούνται από τα ορθογραφικά τεστ είναι εκείνοι που το κάνουν προς ευχαρίστησή τους και το όφελος είναι η αυτοεκτίμησή τους και όχι η ορθογραφική τους ικανότητα, καθ’ ότι είναι ήδη καλοί σ’ αυτό που κάνουν.
Αυτοί που δεν επωφελούνται από τα ορθογραφικά τεστ είναι εκείνοι που υστερούν στην ορθογραφία. Δυσκολεύονται με την ορθογραφία πριν καν εξεταστούν και εξακολουθούν να αγωνίζονται και μετά την εξέταση. Ο έλεγχος λοιπόν δε διδάσκει.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να εξετάσουν αυτά τα ερωτήματα και να προβληματιστούν για τους τρόπους προσέγγισης της ορθογραφίας στα σχολεία. Αν ο κόσμος των λέξεων δεν αποτελεί ένα αγαπημένο θέμα των παιδιών, τότε θα πρέπει να γίνει αλλαγή στον τρόπο διδασκαλίας τους.
Επιμέλεια: Εύα Αρβανίτη