Πολύ συχνά μέσα από την συμβουλευτική διαδικασία ερχόμαστε αντιμέτωποι με γονείς οι οποίοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν και να βάλουν όρια στα παιδιά τους τα οποία συχνά χαρακτηρίζουν ως δύσκολα, ανυπάκουα, αντιδραστικά ή ακόμα και χειριστικά.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε ότι ένα παιδί είναι χειριστικό και πώς το αντιμετωπίζουμε;
Τα παιδιά ήδη από την ηλικία των 15 μηνών, εφαρμόζουν ασυνείδητα κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές (με επικρατέστερη αυτή του κλάματος) προκειμένου να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους και να πάρουν αυτό που θέλουν από τους γονείς τους (λχ. Μια αγκαλιά, φαγητό, ή ένα παιχνίδι).
Ιδιαίτερα στο διάστημα μεταξύ 1,5 και 2 ετών το παιδί εδραιώνει την χειριστική του συμπεριφορά, καθώς περνά μέσα από ένα φυσιολογικό στάδιο ψυχολογικής ανάπτυξης κατά το οποίο εναντιώνεται στους γονείς του προκειμένου να αναπτύξει την δική του μοναδική, αυτόνομη προσωπικότητα.
Έτσι από τα 2 έτη και μετά, το παιδί ασκεί πλέον ξεκάθαρη επιρροή στους γονείς και έχει επίγνωση αυτού.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι γονείς συχνά ακούνε από τα παιδιά τους προσχολικής-σχολικής ακόμη και εφηβικής ηλικίας χαρακτηριστικές φράσεις όπως :
“Δεν σε αγαπάω γιατί δεν μου πήρες το παιχνίδι που σου ζήτησα”
“Δεν είσαι καλή μαμά γιατί δεν πάμε στην παιδική χαρά”
“Αν ενδιαφερόσουν έστω και λίγο θα μου έπαιρνες κινητό, όπως έχουν όλοι οι συμμαθητές μου”.
Όπως είναι απόλυτα λογικό, οι παραπάνω φράσεις συχνά κεντρίζουν το συναίσθημα των γονέων προκαλώντας τους τύψεις και ενοχές, με αποτέλεσμα να λυγίζουν δίνοντας στα παιδιά αυτά τα οποία επιθυμούν.
Η χειριστική συμπεριφορά η οποία ενδυναμώνεται όσο οι γονείς ενδίδουν σε αυτήν, σχετίζεται με θέματα της καθημερινής ζωής όπως είναι ο ύπνος, το φαγητό, υλικά αγαθά, διαχείριση ελεύθερου χρόνου, σχολική επίδοση κ.λπ.
“Τα έχω δοκιμάσει όλα!” Μη λειτουργικοί τρόποι αντιμετώπισης του χειριστικού παιδιού:
Όταν ρωτάμε τους γονείς για το πώς διαχειρίζονται την χειριστική συμπεριφορά των παιδιών τους, συνήθως μας απαντούν ότι “τα έχουν δοκιμάσει όλα” περιγράφοντας μας ποικίλες συμπεριφορές.
Αρχικά, προσπαθούν να καλοπιάσουν, να συμβουλέψουν/νουθετήσουν, ή να διαπραγματευτούν με το παιδί.
Όταν η παραπάνω στάση δεν φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, συνήθως θυμώνουν με το παιδί και προσπαθούν να του επιβληθούν με όποιο τρόπο θεωρούν σωστό, καταλήγοντας στο να παραιτηθούν όταν η ένταση ανεβαίνει και εκείνοι νιώθουν ανήμποροι να διαχειριστούν το πρόβλημα (και αρκετά ενοχικοί που θυμώνουν με το παιδί, αλλά και διερωτώμενοι για το τι έκαναν λάθος και το παιδί συμπεριφέρεται κατά αυτό τον τρόπο).
Πώς διαχειριζόμαστε τη χειριστική συμπεριφορά του παιδιού;
1. Αποβάλουμε τις ενοχές που έχουμε σαν γονείς και δεν κατηγορούμε τον εαυτό μας. Οι περισσότεροι γονείς λόγω των γρήγορων ρυθμών ζωής και της απαιτητικής καθημερινότητας λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι. Συνήθως προσπαθούν να αντισταθμίσουν την έλλειψη ποιοτικού χρόνου με τα παιδιά τους προσφέροντας τους αφειδώς υλικά αγαθά, ενισχύοντας κατά αυτόν τον τρόπο την χειριστική συμπεριφορά των παιδιών. “Εγώ φταίω που του παρέχω τα πάντα και πάλι δεν είναι ευχαριστημένος με τίποτα”.
2. Δεν κατηγορούμε ποτέ το παιδί μας. Αποφεύγουμε να χαρακτηρίζουμε το παιδί μας ως δύσκολο, αντιδραστικό, χειριστικό κτλ. Η συμπεριφορά των παιδιών μας είναι μια αντανάκλαση της δικής μας συμπεριφοράς και ο χαρακτήρας τους διαμορφώνεται μέσα από τα μοντέλα αλληλεπίδρασης που λαμβάνουν χώρα μέσα στην οικογένεια.
3. Βάζουμε ξεκάθαρα όρια πάντοτε με αγάπη, σταθερότητα και τρυφερότητα προς το παιδί και εμμένουμε σε αυτά. Οι γονείς είναι πάντα αυτοί που βάζουν τα όρια στο παιδί και όχι το αντίστροφο- “Με κάνει ό,τι θέλει”. Είναι σημαντικό οι γονείς να παραμένουν τρυφερά σταθεροί και να μην ενδίδουν με το παραμικρό σε κάθε κλάμα ή πιθανή έκρηξη του παιδιού τους. Αγνοούμε συστηματικά τις αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού (λχ. κλάμα), και ενισχύουμε εκείνες που θέλουμε να επιτύχουμε.
4. Τέλος, είναι σημαντικό να μην αναβάλλουμε την διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Να θυμάστε ότι όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η σωστή οριοθέτηση του παιδιού μας τόσο πιο ομαλά θα γίνει η προσαρμογή του στο σχολικό και κοινωνικό πλαίσιο.
Ιωάννα Φαντζίκη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια