Μειώνουμε την ικανότητά μας να γίνουμε επιτυχημένοι κι ευτυχισμένοι επειδή πιστεύουμε σε παρωχημένες θεωρίες σχετικά με την επιτυχία.”
Την τελευταία δεκαετία συναναστράφηκα πολύ επιτυχημένους ανθρώπους. Σπούδασα μαζί τους στο Γέιλ, το Κολούμπια και το Στάνφορντ. Δούλεψα μαζί τους στο Παρίσι, τη Νέα Υόρκη, τη Σαγκάη και τη Σίλικον Βάλεϊ.
Παρότι εντυπωσιαζόμουν με συναδέλφους μου που ασχολούνταν με μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες, εκλέγονταν στο Κογκρέσο, έγραφαν μυθιστορήματα, γίνονταν διάσημοι ηθοποιοί στο Μπρόντγουεϊ, ίδρυαν καινοτόμες start-ups, έπαιζαν σημαντικό ρόλο σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο ή γίνονταν εκατομμυριούχοι τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ, θλιβόμουν βλέποντας πολλούς από αυτούς τους «επιτυχημένους» ανθρώπους να καταρρέουν και να καταλήγουν με χρόνιο άγχος και κακή υγεία. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ χαρισματικοί και έχουν τεράστιες δυνατότητες. Δυστυχώς, όμως, στην προσπάθειά τους να επιτύχουν τους στόχους τους, πολλοί από αυτούς θυσιάζουν το σημαντικότερο προσόν τους: τον εαυτό τους. Συχνά εξαντλούν και τους υφισταμένους τους δημιουργώντας γύρω τους μια στρεσογόνο ατμόσφαιρα.
Από τη μια λοιπόν παρατηρούσα αυτό το φαινόμενο ανάμεσα σε φίλους και πρώην συμφοιτητές μου, και από την άλλη ασχολήθηκα ερευνητικά με την ψυχολογία της υγείας και της ευτυχίας ως φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Όσο βαθύτερα διείσδυα σε αυτή τη μελέτη τόσο περισσότερο εντυπωσιαζόμουν ανακαλύπτοντας ότι ο τρόπος που μας μαθαίνουν να αναζητάμε την επιτυχία -κάτι που υποστηρίζει και ενθαρρύνει ο πολιτισμός μας- είναι απόλυτα λανθασμένος. Με κάθε μελέτη που πραγματοποιούσα, βεβαιωνόμουν ότι αυτό που έκαναν οι φίλοι και συνεργάτες μου -όπως κι εγώ- στην προσπάθεια αναζήτησης της επιτυχίας και της ευτυχίας στην ουσία γυρνούσε μπούμερανγκ.
Έκτοτε κατέληξα στο συμπέρασμα ότι μειώνουμε την ικανότητά μας να γίνουμε επιτυχημένοι κι ευτυχισμένοι επειδή πιστεύουμε σε παρωχημένες θεωρίες σχετικά με την επιτυχία. Πιστεύουμε σε αυτές γιατί ακριβώς τις βλέπουμε να εφαρμόζονται καθημερινά στις ζωές επιτυχημένων ανθρώπων όπως οι συνάδελφοί μου που προανέφερα. Από νεαρή ηλικία διδασκόμαστε ότι για να πάμε μπροστά πρέπει να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας φέρνει η ζωή με απόλυτη συγκέντρωση και πειθαρχία – και εις βάρος της ευτυχίας μας.
Παρακάτω ακολουθούν οι έξι βασικές λανθασμένες θεωρίες που υπαγορεύουν τη νοοτροπία μας σχετικά με την επιτυχία:
Μη σταματάτε να εκπληρώνετε στόχους. Παραμένετε διαρκώς συγκεντρωμένοι στο να φέρνετε σε πέρας κάτι. Προκειμένου να πετυχαίνετε περισσότερα και να παραμένετε ανταγωνιστικοί, πρέπει να κινείστε γρήγορα από το ένα ζήτημα στο άλλο, έχοντας διαρκώς στον νου σας αυτό που έπεται.
Δεν υπάρχει επιτυχία δίχως στρες. Το στρες είναι αναγκαίο κακό όταν επιδιώκετε την επιτυχία. Η ζωή σε ταχείς ρυθμούς είναι το αναπόφευκτο επακόλουθο της ταχύτητας. Ο πόνος είναι κι αυτός αναπόφευκτος, ενίοτε και απαραίτητος.
Επιμένετε με κάθε κόστος. Δουλεύετε μέχρι εξάντλησης· ξοδεύετε κάθε ικμάδα πνευματικής ενέργειας που έχετε, εμμένοντας έτσι στον στόχο σας παρά τους περισπασμούς και τους πειρασμούς.
Εστιάζετε στον στόχο. Επικεντρωθείτε στον γνωστικό τομέα σας· όταν εστιάζετε αποκλειστικά και γίνεστε ειδικός σε αυτόν, είσαστε σε θέση να λύνετε καλύτερα τα προβλήματα που προκύπτουν.
Παίζετε ανάλογα με τις δυνάμεις σας. Ευθυγραμμίστε τη δουλειά με τα ταλέντα σας. Κάνετε εκείνο που ξέρετε καλύτερα, αποφεύγοντας τομείς που δε γνωρίζετε καλά. Γίνετε ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού σας, ώστε να ανακαλύπτετε τα ταλέντα αλλά και τις αδυναμίες σας.
Αναζητάτε το νούμερο ένα. Φροντίστε πρωτίστως τον εαυτό σας και τα συμφέροντά σας, ώστε να υπερβείτε τον ανταγωνισμό.
Αυτές οι θεωρίες περί επιτυχίας έχουν εμποτίσει την κουλτούρα μας. Ριζώνουν μέσα μας ήδη από το Δημοτικό σχολείο («Μην ονειροπολείς!» «Συγκεντρώσου!» «Δούλευε περισσότερο!»). Παρότι όμως αυτές οι θεωρίες είναι ευρέως δημοφιλείς και δείχνουν σημαντικές, στην πραγματικότητα είναι απίστευτα λανθασμένες. Μπορεί κάποιοι να έχουν γνωρίσει έτσι την επιτυχία, τούτο όμως έχει επιτευχθεί έναντι μεγάλου τιμήματος. Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι θεωρίες ουσιαστικά μειώνουν τη δυνατότητα επιτυχίας και ευτυχίας διότι οδηγούν σε πολλές αρνητικές συνέπειες: βλάπτουν την ικανότητά σας να επικοινωνείτε παραγωγικά με τους άλλους, εμποδίζουν τη δημιουργικότητα στη δουλειά, μειώνουν την ενέργειά σας, σας εμποδίζουν από το να λειτουργείτε στο έπακρο, και μειώνουν τις αντοχές σας μπροστά στις δυσκολίες και την αποτυχία. Η έρευνα δείχνει ότι το πιθανότερο είναι να καταλήξετε εξαντλημένοι, απομονωμένοι και με κακή σωματική και πνευματική υγεία.
Ο τρόπος με τον οποίο αναζητάμε την επιτυχία -παρακινημένοι από το κοινωνικό μήνυμα «κάντε τα πάντα», το οποίο υποστηρίζει η τεχνολογία που μας κρατά δέσμιους 24 ώρες το 24ωρο, και καθοδηγούμενοι από αυτούς τους μύθους περί επιτυχίας- είναι απλώς ανέφικτος. Όλοι νιώθουν αυτή την απίστευτη πίεση που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη θεώρηση περί ευτυχίας – ο μεγάλος μύθος που επισκιάζει όλους τους υπόλοιπους είναι ότι πρέπει να θυσιάζουμε βραχυπρόθεσμα την ευτυχία μας ώστε να γνωρίσουμε την επιτυχία και την προσωπική πλήρωση μακροπρόθεσμα. Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, όχι μόνο μας εμποδίζει από το να είμαστε όσο παραγωγικοί μπορούμε, αλλά στην ουσία μάς κάνει και βαθιά δυστυχισμένους. Μήπως τον τελευταίο χρόνο νιώσατε
- παραφορτωμένοι και δίχως να διακρίνετε λύση ή τέλος στον ορίζοντα;
- παγιδευμένοι σε έναν αδιάκοπο κυκεώνα υποχρεώσεων;
- ότι δεν έχετε χρόνο να κάνετε τα πράγματα που θέλετε;
- ανήμποροι να περάσετε χρόνο με τα αγαπημένα σας πρόσωπα;
- ενοχές επειδή κάνετε πράγματα που σας αρέσουν, αντί για πράγματα παραγωγικά;
- ότι αποτύχατε να βρείτε νόημα ή πληρότητα στην καθημερινότητά σας;
Δεν είστε οι μόνοι. Τα επίπεδα στρες στις ΗΠΑ αυξάνονται με ανησυχητικό ρυθμό, σύμφωνα με μελέτη του Regus Group, που διαπίστωσε ότι το 58% των Αμερικανών ισχυρίζονται ότι το στρες τους ολοένα αυξάνεται. Το στρες είναι η πρώτη αιτία προβλημάτων ψυχικής υγείας στις ΗΠΑ, και κοστίζει στο κράτος πάνω από 42 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Η χρήση αντικαταθλιπτικών από τους Αμερικανούς όλων των ηλικιών έχει αυξηθεί κατά 400% την τελευταία δεκαετία.
Σύμφωνα με μια μελέτη ερωτηματολογίου που διεξήχθη το 2014, ανάλογη κρίση παρατηρείται στους εργασιακούς χώρους όλης της χώρας: το 50% των υπαλλήλων νιώθουν αδιαφορία για το αντικείμενο της δουλειάς τους, ενώ το 20% νιώθουν δυστυχισμένοι, κοστίζοντας στην αμερικανική οικονομία πάνω από 450 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο.
Δεκαετίες ερευνών έχουν δείξει ότι η ευτυχία δεν είναι το αποτέλεσμα της επιτυχίας αλλά περισσότερο ο προάγγελός της. Με άλλα λόγια, αν θέλετε να επιτύχετε, πρέπει να μοιάσετε περισσότερο στους Γάλλους τυπογράφους του υπογείου.
Έμα Σεπάλα – Ο δρόμος της ευτυχίας, Ψυχογιός Ph.D., Επιστημονική διευθύντρια στο Στάνφορντ