Αν αναρωτηθούμε τι σημαίνει η πίστη, είναι συναίσθημα, είναι κατάσταση, είναι αξία; Για τους περισσότερους αυτή η λέξη οδηγεί τη σκέψη τους στη θρησκεία ή στη φιλοσοφία. Είναι μια αρκετά διευρυμένη έννοια που απασχολεί σημαντικά την επιστήμη της ψυχολογίας .
Συχνά δίνει τη «λύση» σε δυσκολίες ή προβληματισμούς μας χωρίς απαραίτητα να υπάρχει χειροπιαστή απόδειξη ότι αυτό που πιστεύουμε υπάρχει ή θα συμβεί στην πραγματικότητα. (La Mothe, 2018). Είναι συνυφασμένη με την ελπίδα είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Την ελπίδα για την επίτευξη του επιθυμητού και του αίσιου. Είναι η ευχή μας, αυτό που θέλουμε να συμβεί, η έκφραση των πιο βαθιών επιθυμιών μας. Αποτελεί μία προσπάθεια να «καλοπιάσουμε» το άγνωστο και να θέσουμε υπό έλεγχο την ανασφάλεια του μέλλοντος.
Υπό μια έννοια η μορφή της πίστης εξαρτάται από τις ρίζες και τα βιώματά μας.
Μπορεί να βρίσκει την έκφρασή της στη θρησκεία αλλά μπορεί να πηγάζει από τους δικούς μας πόρους και να απευθύνεται σε ό,τι μας περιβάλλει. Εκφράζεται με την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας , ή σε κάποιο άλλο πρόσωπο ή σε ένα όραμα , σε ένα στόχο , μια πεποίθηση κλπ .
«Πιστεύω σε μένα, πιστεύω σε σένα , πιστεύω ότι θα τα καταφέρω» σημαίνει ότι ελπίζω ότι όλα θα πάνε καλά ή όπως τα έχω σχεδιάσει. Ταυτόχρονα , έχει τη «μαγική» ιδιότητα να λειτουργεί σαν κινητήριος δύναμη η οποία συχνά καθοδηγεί τις πράξεις μας και τη συμπεριφορά μας και μας ωθεί να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας. Αυτή η ιδιότητά της την κάνει τόσο σημαντική για τη ζωή και την καθημερινότητά μας ενώ αποτελεί εφόδιο για την αντιμετώπιση των δυσκολιών ..
H νευροεπιστήμη μας πληροφορεί ότι υπάρχει προδιάθεση στην πίστη. Η τάση αυτή είναι διάχυτη στον εγκέφαλο και ξεκινάει από νευρωνικά κυκλώματα που έχουν αναπτυχθεί για να επιτελέσουν άλλο σκοπό. (Jordan Grafman,).
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης χτίζεται και αυτή ακολουθώντας τα στάδια της ψυχολογικής ανάπτυξης κατά Piaget, Erikson και Kohlberg. (Azar,2018)
Το βρέφος από τη στιγμή που γεννιέται σταδιακά δημιουργεί την πρώτη σχέση , τον πρωταρχικό δεσμό με το βασικό άτομο που το φροντίζει που συνήθως είναι η μητέρα. Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης και πρώτη σχέση αλληλεπίδρασης. Από την ανταπόκριση της το βρέφος αρχίζει να χτίζει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Στην πορεία του χρόνου το παιδί σταδιακά εμπιστεύεται και άλλα άτομα του περιβάλλοντός του εκτός από τους γονείς του πχ. Τις γιαγιάδες , θείες , δασκάλους , συμμαθητές κλπ. . Είναι σημαντικό να ακούει από τους γονείς του σε εμπιστεύομαι για αυτό που είσαι…
Η εμπιστοσύνη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό από τα 9 που απαρτίζουν ή περιγράφουν τη συναισθηματική νοημοσύνη . Αποτελεί μια σημαντική δεξιότητα που ενθαρρύνει την αυτοεκτίμηση , καλλιεργεί κίνητρα και ωθεί το άτομο να αγωνιστεί προκειμένου να κατακτήσει το στόχο του. Μπορεί να θεωρηθεί θεμελιώδους σημασίας για τη δημιουργία σχέσεων αλληλεπίδρασης. Είναι το πιο σημαντικό στοιχείο ή συστατικό ή μαγιά που βοηθά να δημιουργηθεί αλλά και να διατηρηθεί μια ερωτική σχέση. Εμπιστεύομαι το σύντροφό μου , κατανοώ πως αισθάνεται και ξέρω τι μπορώ να περιμένω από εκείνον.
Ο Γιούνγκ έλεγε: ‘προβάλλω τη σκιά μου στο σύντροφό μου και βλέποντάς την, την ανακαλύπτω’.
Από την άλλη πλευρά σε ακραίες εκφράσεις μπορεί να πάρει τη μορφή της εμπάθειας, του εγωκεντρισμού , της απολυταρχίας και να σταθεί εμπόδιο στην κατανόηση και ερμηνεία των μηνυμάτων των γύρω, με αποτέλεσμα τη χαμηλή ανοχή στις πεποιθήσεις των συνανθρώπων μας , τη μη αποδοχή των θρησκευτικών πεποιθήσεων του άλλου και στη γενικότερη μη αποδοχή της ατομικότητας και διαφορετικότητάς του.
Όταν η πίστη δεν είναι κοντόφθαλμη και δεν διακατέχεται από ατομικό συμφέρον εκπληρώνει τη μαγική λειτουργία της απεριόριστης δύναμης κινητοποίησης σε διάφορους τομείς .
Είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πόσους ανθρώπους εμπιστευόμαστε , πόσο σημαντικοί είναι για εμάς . Δημιουργούμε την ασφάλεια και τη σταθερότητα στο παιδί μας ώστε να μας εμπιστεύεται ? Του δίνουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε να μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του . Το βοηθάμε να αποκτήσει τα κριτήρια ώστε να επιλέγει ποιους μπορεί να εμπιστευτεί.
Γράφει η Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Συγγραφέας