Άνοια, στα αγγλικά dementia, ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος σταματά προοδευτικά να λειτουργεί αποδοτικά. Συμπτώματα αυτής είναι η απώλεια μνήμης και οι αλλαγές στη συμπεριφορά, τα οποία αγγίζουν 3 με 5 ενήλικες ηλικίας 85 ετών και άνω. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία για την άνοια, ενώ ακόμη και τα υπάρχοντα φάρμακα που επιβραδύνουν την εξέλιξη της κατάστασης έρχονται μαζί με πολλές παρενέργειες. Διαβάζοντας τα παραπάνω, ιδιαίτερα εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό διαταραχών μνήμης, είναι σημαντικό να θυμάστε πως δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς για να κάνετε κάτι. Ανάμεσα στους παράγοντες που είναι στο χέρι σας να διαχειριστείτε για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας είναι η διατροφή, και ειδικότερα το σωματικό βάρος.
Τα επιπλέον κιλά επιβαρύνουν τη λειτουργία του εγκεφάλου
Δεν είναι απλό να φανταστεί κανείς πως μερικές επιπλέον τηγανητές πατάτες ή παγωτά μπορούν τελικά να οδηγήσουν στην απώλεια μνήμης. Ακόμη και για τους ίδιους τους επιστήμονες η σχέση δεν ήταν προφανής. Χρειάστηκαν αρκετές δεκαετίες έρευνας για να γίνει κατανοητό πως η συνολικότερη υγεία επηρεάζει άμεσα τη λειτουργία ενός εκ των σημαντικότερων οργάνων, του εγκεφάλου. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
- Οξειδωτικό στρες: Σκεφθείτε πως σχεδόν κάθε τι που κάνετε, από την έκθεση στον ήλιο, μέχρι την υπερβολική γυμναστική και την λιγότερο ισορροπημένη διατροφή έχει άμεσο αντίκτυπο στο σώμα. Οι ελεύθερες ρίζες που παράγονται από κάθε δραστηριότητα οδηγούν στη δημιουργία φλεγμονών. Και εάν τα παραπάνω ακούγονται ξένα, σκεφθείτε πως με τον τρόπο αυτό επέρχεται η γήρανση των κυττάρων του οργανισμού και του εγκεφάλου.
- Δραστήρια λιποκύτταρα: Τα κύτταρα τα οποία αποθηκεύουν λίπος στον οργανισμό ονομάζονται λιποκύτταρα, και είναι εξαιρετικά «δραστήρια». Με άλλα λόγια παράγουν ένα σύνολο από ουσίες, τις αντιποκίνες, οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στο μεταβολισμό. Τα επιπλέον κιλά όμως οδηγούν σε αλλαγές στη λειτουργικότητα των αντιποκινών, οι οποίες φτάνουν να επηρεάσουν μέχρι και τη δομή του εγκεφάλου.
- Κρίσιμες ορμόνες: Δύο ορμόνες με το όνομα ινσουλίνη και αμυλίνη, που εμπλέκονται στο μηχανισμό της όρεξης. Όσο παράδοξο και εάν ακούγεται, το ζάχαρο και τα επιπλέον κιλά απορυθμίζουν τη λειτουργία των δύο αυτών ουσιών σε βαθμό τέτοιο, που όσο παράδοξο και εάν ακούγεται, βλάπτουν την υγεία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου.
Υπολογίζεται πως η παχυσαρκία, τα επιπλέον κιλά, η υψηλή αρτηριακή πίεση και τα άλλα μεταβολικά νοσήματα ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας ακόμη και κατά 50%. Μάλιστα, πρόσφατη Βρετανική μελέτη έδειξε πως ο υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος και η περιφέρεια μέσης, μειώνουν τη φαιά ουσία ή καλύτερα τα «ενεργά κύτταρα» του εγκεφάλου.
Η σημασία του βάρους στην πορεία της άνοιας
Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής είναι μεγάλης σημασίας για τη φυσιολογική γήρανση του εγκεφάλου, και όχι μόνο. Παρ’ όλ’ αυτά η μη ηθελημένη απώλεια βάρους μετά τα 55, αποτελεί ένα από τα πρώτα συμπτώματα της άνοιας. Ακόμη, ασθενείς με άνοια συχνά χάνουν το αίσθημα της όρεξης, με αποτέλεσμα όχι μόνο να αδυνατίζουν, αλλά και να μην καλύπτουν τις ανάγκες τους σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Έτσι η σχέση σωματικού βάρους και άνοιας, αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής. Αρχικά, η ισορροπημένη διατροφή και το φυσιολογικό βάρος είναι προτεραιότητα. Ιδιαίτερα για όσους έχουν κάποιο ιστορικό άνοιας στην οικογένειά τους. Αργότερα, εάν η πάθηση «κάνει την εμφάνισή της», η διατήρηση των κιλών δρα προστατευτικά ακόμη και εάν πρόκειται για ασθενείς με βάρος πέραν των ορίων του ιδανικού.
Ήβη Παπαϊωάννου, RDN, MS, MBA Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ ivipapai@gmail.com
Βιβλιογραφία Shalev D, Arbuckle MR. Metabolism and Memory: Obesity, Diabetes, and Dementia. Biol Psychiatry. 2017;82(11):e81-e83. Weight Trajectory over 20 Years and Likelihood of Mild Cognitive Impairment or Dementia Among Older Women.LeBlanc ES et al. J Am Geriatr Soc.2017. Hamer M and Batty GD. Association of body mass index and waist-to-hip ratio with brain structure: UK Biobank study. Neurology.2019.