Δυσφαγία θεωρείται οποιαδήποτε δυσκολία στην κατάποση στερεάς ή υγρής τροφής ή η εμφάνιση βήχα ή πνιξίματος κατά τη διάρκεια της κατάποσης. Κι αυτή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Πως όμως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Προβλήματα στην κατάποση μπορεί να προκύψουν σε κάθε ηλικία από τα νεογέννητα έως τους ηλικιωμένους και σε πάμπολλες παθήσεις, συχνότερα συνυφασμένες με την πρόοδο της ηλικίας και τις συνδεόμενες με αυτήν εκφυλιστικές διαδικασίες και νευρολογικές παθήσεις όπως:
- άνοια
- Parkinson
- αγγειακά εγκεφαλικά
- τοπικές φλεγμονές στον τράχηλο
- καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι κυρίως κεφαλής και τραχήλου
- χειρουργικές επεμβάσεις και συγγενείς παθήσεις
- επιπτώσεις από θεραπευτικές παρεμβάσεις όπως χειρουργικές επεμβάσεις σε κεφαλή-τράχηλο-θώρακα και ακτινοβολίες στις περιοχές αυτές
Οι πάσχοντες μπορεί να αντιλαμβάνονται και να περιγράφουν με λεπτομέρεια τη διαταραχή ή να την αγνοούν και να υφίστανται τις συνέπειες όπως υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού λόγω μικροεισροφήσεων.
Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσφαγίας
Σοβαρή ένδειξη παρουσίας της διαταραχής αποτελούν συμπτώματα όπως:
- αίσθημα υπολείμματος τροφής στο φάρυγγα ή κόμπου
- βήχας μετά από τη λήψη τροφής ή υγρών
- υγρή φωνή και γουργούρισμα στη λήψη τροφής
- παρατεταμένη διάρκεια μάσησης και κατάποσης ή αδυναμία έναρξης της κατάποσης
- διαφυγή υγρών ή τροφής από τα χείλη
- υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού
- διαταραχές θρέψης με απώλεια βάρους ή αφυδάτωση
Διάγνωση κατάποσης με βιντεοακτινοσκόπηση
Ο ρόλος ειδικών γιατρών και μελετητών της διαταραχής είναι κατ αρχήν να την υποπτευθούν και κατόπιν να την τεκμηριώσουν διαγνωστικά. Το τελευταίο αποτελεί και την σχετικά πρόσφατη επιτευχθείσα πρόοδο και επιτυγχάνεται είτε με την βιντεοακτινοσκόπηση και την κατάποση ιωδιούχου μη ιονικού σκιαγραφικού όπου εντοπίζεται με μορφή ακτινολογικής βίντεοκαταγραφής η διαφυγή τροφής σκιασμένης προς το κατώτερο αναπνευστικό, ή με την πλέον εύχρηστη μέθοδο της λειτουργικής ενδοσκοπικής αξιολόγησης της κατάποσης (FEES) επί τόπου στο κρεβάτι του πάσχοντος (examination beside bed).
Η μέθοδος FEES
Η μέθοδος FEES (functional endoscopic evaluation of swallowing) πραγματοποιείται ανώδυνα με εύκαμπτο λεπτό λαστιχένιο ενδοσκόπιο, δια μέσου της μύτης, όπου ο εξεταστής παρατηρεί απευθείας την πορεία και κατάληξη υγρών και τροφής που χορηγούνται ευχερώς από το στόμα την ώρα της εξέτασης.
Η εξέταση δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία ενώ λόγω της τοπικής αναισθησίας με σπρέι η διαδικασία γίνεται εντελώς ανώδυνη.
Αποτιμώνται παράμετροι όπως:
- ανατομία
- αισθητικότητα και κινητικότητα του ανώτερου αεροπεπτικού σωλήνα
- οι 3 διακριτές φάσεις της κατάποσης στοματική, φαρυγγική και οισοφαγική
Καταγράφονται τα ευρήματα της παρατήρησης και οι επιδόσεις του μηχανισμού σε ειδικά διαμορφωμένο έντυπο και επιχειρούμε να γνωμοδοτήσουμε για το βαθμό και τη βαρύτητα της διαταραχής προτείνοντας και αντίστοιχους τρόπους αντιμετώπισης.
Αντίστροφα, η εξέταση χρησιμοποιείται και για τη δυνητική άρση μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί όπως η εφαρμογή π.χ. ρινογαστρικού σωλήνα, όπου η βελτίωση της κατάποσης του πάσχοντος επιτρέπει την αφαίρεση του σωλήνα και το πέρασμα σε από του στόματος σίτιση, εφ όσον αυτό κρίνεται ασφαλές γι’ αυτόν.
Ποια είναι η θεραπεία της δυσφαγίας
Θεραπευτικά παρεμβαίνουμε μέσω λογοθεραπευτικών τεχνικών και ασκήσεων ενίσχυσης και σταθεροποίησης της κατάποσης, αλλαγές στη σύσταση της τροφής και εσχάτως την εφαρμογή ρινογαστρικού σωλήνα ή δημιουργία γαστροστομίας, με στόχο πάντα την προσπάθεια για επάνοδο στη φυσιολογική σίτιση απώτερα.