Ένα ζωτικής σημασίας σύστημα ωκεάνιων ρευμάτων θα μπορούσε να καταρρεύσει μέσα σε λίγες δεκαετίες, αν ο κόσμος συνεχίσει να εκπέμπει ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη, προειδοποιούν οι επιστήμονες – ένα γεγονός που θα ήταν καταστροφικό για τον παγκόσμιο καιρό και «θα επηρέαζε κάθε άνθρωπο στον πλανήτη».
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στο περιοδικό Nature, διαπίστωσε ότι το Μεσημβρινό Ανατρεπόμενο Ρεύμα του Ατλαντικού (Atlantic Meridional Overturning Current ή AMOC) – μέρος του οποίου είναι το Ρεύμα του Κόλπου – θα μπορούσε να καταρρεύσει γύρω στα μέσα του αιώνα, ή ακόμη και ήδη από το 2025.
Το AMOC είναι ένα πολύπλοκο σύστημα ρευμάτων που λειτουργεί σαν ένας γιγάντιος παγκόσμιος ιμάντας μεταφοράς. Μεταφέρει θερμό νερό από τους τροπικούς προς τον Βόρειο Ατλαντικό, όπου το νερό ψύχεται, γίνεται πιο αλμυρό και βυθίζεται βαθιά στον ωκεανό, πριν εξαπλωθεί προς τα νότια.
Διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στο κλιματικό σύστημα, συμβάλλοντας στη ρύθμιση των παγκόσμιων καιρικών συνθηκών. Η κατάρρευσή του θα είχε τεράστιες επιπτώσεις, όπως πολύ πιο ακραίους χειμώνες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας που θα επηρέαζαν τμήματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, καθώς και μετατόπιση των μουσώνων στους τροπικούς.
Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες προειδοποιούν για την αστάθειά του καθώς η κλιματική κρίση επιταχύνεται, απειλώντας να διαταράξουν την ισορροπία της θερμοκρασίας και της αλατότητας από την οποία εξαρτάται η ισχύς αυτών των ρευμάτων.
Καθώς οι ωκεανοί θερμαίνονται και οι πάγοι λιώνουν, περισσότερο γλυκό νερό ρέει στον ωκεανό και μειώνει την πυκνότητα του νερού, καθιστώντας το λιγότερο ικανό να βυθιστεί. Όταν τα νερά γίνονται πολύ γλυκά, πολύ θερμά ή και τα δύο, ο ιμάντας μεταφοράς σταματά.
R. Curry, Woods Hole Oceanographic Institution/Science/USGCRP
Αυτό έχει ξανασυμβεί. Πριν από περισσότερα από 12.000 χρόνια, το γρήγορο λιώσιμο των παγετώνων προκάλεσε τη διακοπή της λειτουργίας του AMOC, οδηγώντας σε τεράστιες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο κατά 10 έως 15 βαθμούς Κελσίου μέσα σε μια δεκαετία.
Μια διακοπή λειτουργίας «θα επηρέαζε κάθε άνθρωπο στον πλανήτη – είναι τόσο μεγάλη και σημαντική», τονίζει ο Peter de Menocal, πρόεδρος του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.
Οι επιστήμονες που συνέταξαν τη μελέτη ανέλυσαν τις επιφανειακές θερμοκρασίες της θάλασσας στον Βόρειο Ατλαντικό σε μια περιοχή νότια της Γροιλανδίας για μια περίοδο 150 ετών μεταξύ 1870 και 2020. Αυτό το τμήμα του ωκεανού θερμαίνεται από το νερό που μεταφέρεται βόρεια από τους τροπικούς με την AMOC, επισημαίνει ο Peter Ditlevsen, καθηγητής κλιματικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης. «Επομένως αν ψύχεται, είναι επειδή το AMOC εξασθενεί».
Στη συνέχεια οι συγγραφείς αφαίρεσαν τις επιπτώσεις της προκαλούμενης από τον άνθρωπο παγκόσμιας θέρμανσης στη θερμοκρασία του νερού για να κατανοήσουν πώς αλλάζουν τα ρεύματα.
Μεταξύ 2039 και 2070 η πιθανή κατάρρευση
Βρήκαν «προειδοποιητικά σήματα» για κρίσιμες αλλαγές στο AMOC, γεγονός που τους οδήγησε να προβλέψουν ότι θα μπορούσε να κλείσει ή να καταρρεύσει ήδη από το 2025 και το αργότερο μέχρι το 2095. Το πιθανότερο σημείο κατάρρευσης είναι κάπου μεταξύ 2039 και 2070, σύμφωνα με τον Ditlevsen.
Είναι σαφές εδώ και καιρό ότι το AMOC θα αποδυναμωθεί τις επόμενες δεκαετίες. Το 2021, μια μελέτη διαπίστωσε ότι η AMOC παρουσιάζει σημάδια αστάθειας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αλλά μέχρι τώρα, δεν είχαμε ένα χρονικό πλαίσιο.
Η νέα μελέτη «παρέχει μια νέα ανάλυση που επικεντρώνεται στο πότε θα συμβεί το σημείο καμπής του AMOC», δηλώνει ο de Menocal, και η προβλεπόμενη από τη μελέτη κατάρρευση γύρω στο 2050 «είναι ανησυχητικά κοντά, δεδομένου του παγκόσμιου ανατρεπτικού αντίκτυπου ενός τέτοιου γεγονότος». Αν και, πρόσθεσε, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν ακόμη παρατηρησιακά στοιχεία ότι η AMOC καταρρέει.
Η έκθεση ζητά γρήγορα και αποτελεσματικά μέτρα για να μηδενιστεί η ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη, να μειωθούν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες και να επιβραδυνθεί το λιώσιμο της Αρκτικής.
«Το βασικό σημείο αυτής της μελέτης είναι ότι δεν έχουμε καθόλου πολύ χρόνο για να κάνουμε όλα αυτά», δήλωσε ο de Menocal. «Και το διακύβευμα μόλις έγινε υψηλότερο».
Με πληροφορίες από: A crucial system of ocean currents is heading for a collapse that ‘would affect every person on the planet’ by Laura Paddison, CNN