«Όποιος πίνει, κοιμάται νωρίς. Όποιος κοιμάται πολύ, δεν αμαρτάνει. Όποιος δεν αμαρτάνει, πάει στον παράδεισο. Άρα, ας πιούμε μπύρα!». Τάδε έφη ο Λούθηρος, προτού καρφώσει στον καθεδρικό ναό της Βιτεμβέργης τις 95 Θέσεις του, κηρύσσοντας τον πόλεμο στην καθολική εκκλησία. Η φράση μπορεί και να είναι όντως δική του καθώς, με τις αυστηρές νηστείες που επέβαλλε ο χριστιανισμός, η θρεπτική αξία της μπύρας είχε εκτιμηθεί ιδιαίτερα στα μοναστήρια. Έτσι, οι μοναχοί που ασχολήθηκαν επισταμένως με το ζήτημα, έγιναν οι καλύτεροι ζυθοποιοί.
Τα λάθη πληρώνονται
Για να εξισορροπήσουν την πίκρα του κριθαριού, χρησιμοποιούσαν ένα μείγμα από πολλά βότανα, οπότε το παραμικρό λάθος στη δοσολογία ενός δηλητηριώδους φυτού, μπορούσε να έχει άσχημες παρενέργειες. Στον βαθύ Μεσαίωνα, τέτοια λάθη στάθηκαν αφορμή να οδηγηθούν στην πυρά ως μάγισσες πολλές γυναίκες παραγωγοί μπύρας (brew witches), με το τελευταίο καταγεγραμμένο περιστατικό να χρονολογείται το 1591.
Ο κανόνας της καθαρότητας
Όταν οι τοπικοί φεουδάρχες αποφάσισαν να αναγάγουν την μπύρα σε εμπορεύσιμο –άρα και φορολογήσιμο– προϊόν, έπρεπε να τεθούν κάποια κριτήρια ποιότητας. Πρώτος ο δούκας Γουλιέλμος Δ’ της Βαυαρίας καθιέρωσε νόμο «Περί καθαρότητας της μπύρας» (Reinheitsgebot), που έθετε αυστηρούς περιορισμούς στα υλικά παρασκευής της: σιτάρι, κριθάρι, λυκίσκος και νερό. Ο κανόνας τηρήθηκε ευλαβικά και ισχύει μέχρι τις μέρες μας. Ξέρετε άλλο νόμο με παρόμοια χρονική διάρκεια; Μπύρα η αντισηπτική! Η βιομηχανική επανάσταση επέφερε και τη μαζική παραγωγή της μπύρας, που είχε γίνει το αγαπημένο ποτό των λαϊκών στρωμάτων, αλλά και των γιατρών της εποχής: οι αντισηπτικές ιδιότητες που της προσέδιδαν οι 4-5 βαθμοί αλκοόλ, την καθιστούσαν πολλές φορές ασφαλέστερο ποτό από το νερό, δεδομένου ότι στις βιομηχανικές περιοχές ο υδροφόρος ορίζοντας μολυνόταν από τα ακατέργαστα λύματα των εργοστασίων.
Παστεριωμένη μπύρα
Στα μέσα του 19ου αιώνα στη Γαλλία, ο χημικός Λουί Παστέρ κατάφερε να απομονώσει τα βακτήρια, που προκαλούσαν ανεπιθύμητες παρενέργειες κατά τη διάρκεια της ζύμωσης. Στην προσπάθειά του να βελτιώσει την παραγωγή της μπύρας, εφηύρε μια πρωτοποριακή μέθοδο, κατά την οποία οι παθογόνοι μικροοργανισμοί εξολοθρεύονταν με θέρμανση. Πρόκειται για τη γνωστή μέθοδο της παστερίωσης, που άνοιξε νέα σελίδα στην παραγωγή και τη διατήρηση των τροφίμων. Η μπύρα συντροφεύει την ανθρωπότητα από τα πρώτα βήματα του πολιτισμού. Στις εύφορες κοιλάδες του Ευφράτη…
…η μπύρα είχε τη δική της ιστορία
Οι Σουμέριοι ήταν εκείνοι που ανακάλυψαν, από μια τυχαία ζύμωση βρεγμένου κριθαριού, το ποτό που θα δρόσιζε τη δύσκολη ζωή των πρώτων καλλιεργητών. Οι Βαβυλώνιοι, που τους διαδέχτηκαν, τήρησαν την παράδοση. Στον περίφημο κώδικα του Χαμουραμπί, η μπύρα παρουσιάζεται σαν μια μετάβαση από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι μαθαίνουν να καταναλώνουν κατεργασμένες τροφές, όπως ψωμί και μπύρα. Ωστόσο, δεν διευκρινίζεται ποιο από τα δύο δημιουργήθηκε πρώτο, αν και η μπύρα έχει τις περισσότερες πιθανότητες να προηγείται χρονικά, επειδή η παρασκευή της είναι πιο απλή.
Συνταγή μπύρας 4.000 ετών
«Είσαι αυτή που κρατά με τα δύο χέρια το μεγάλο γλυκό βότανο του ζύθου, ζυμώνοντάς το με μέλι και κρασί Ninkasi, είσαι αυτή που αδειάζει τη φιλτραρισμένη μπύρα, με την ορμή του Τίγρη και του Ευφράτη». Ο περίπου 4.000 ετών ύμνος στη σουμεριακή θεότητα της μπύρας Ninkasi, αποτελεί ταυτόχρονα και την παλαιότερη καταγεγραμμένη συνταγή παρασκευής του αγαπημένου αλκοολούχου ποτού.
Η «ταξική» μπύρα των Βαβυλωνίων
Ο νόμος για την μπύρα στον κώδικα του Χαμουραμπί, θα έκανε τον Μαρξ να ριγήσει: όσο ανώτερη η κοινωνική τάξη κάποιου, τόσο περισσότερη μπύρα είχε δικαίωμα να πιει. Πάντως, ο κώδικας ήταν αρκετά γενναιόδωρος: στους εργάτες αντιστοιχούσαν ημερησίως 2 λίτρα μπύρας, στους υπαλλήλους του κράτους 3 λίτρα και στους ευγενείς και τους ιερείς 5 λίτρα.
Η πυραμίδα της μπύρας
Οι αιγυπτιακές αρχές έπεισαν ακόμα και τους ιερείς να δημιουργήσουν ειδικό ιερογλυφικό για τον παραγωγό της μπύρας. Οι Αιγύπτιοι πρωτοτύπησαν, χρησιμοποιώντας την μπύρα και σαν μέσο ανταμοιβής: οι εργάτες που έχτιζαν τις πυραμίδες, πληρώνονταν με 5 λίτρα μπύρα την ημέρα. Με μέτριους υπολογισμούς, επομένως, η πυραμίδα της Γκίζας πρέπει να κόστισε στο αιγυπτιακό κράτος περίπου ένα δισεκατομμύριο λίτρα μπύρας. Η πορεία του ποτού συνεχίστηκε με τους Έλληνες που, παρότι προτιμούσαν το κρασί, ασχολήθηκαν και με την μπύρα, χρησιμοποιώντας μάλιστα κυρίως λυκίσκο για την παρασκευή της. Στους Ρωμαίους όμως και στον επεκτατισμό τους οφείλει το ότι έγινε γνωστή στους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης και όχι μόνο, καθώς οι λεγεώνες τη μετέφεραν σε όλες τις κτήσεις της αυτοκρατορίας.
Η μπύρα ως προίκα
Από τους λαούς που βίωσαν την Pax Romana, πρώτα οι Κέλτες και ύστερα οι Τεύτονες, οι αρχαίοι Γερμανοί, επέδειξαν ιδιαίτερη προτίμηση στην μπύρα. Η παρασκευή της μάλιστα, πέρασε στις καθημερινές δουλειές του σπιτιού, μιας και τα υλικά της έμοιαζαν με εκείνα του ψωμιού. Από καταγραφές προκύπτει δε, ότι οι γυναίκες που παρήγαγαν μεγαλύτερες ποσότητες μπύρας, είχαν και περισσότερες πιθανότητες για ένα καλό προξενιό. Εκείνο που ωστόσο δεν διευκρινίζεται, είναι αν το κλείσιμο της συμφωνίας πραγματοποιείτο πριν, ή μετά την κατανάλωση αρκετών κροντηριών αλκοόλ.