Μιλώντας για σύμβαση μαθητείας αναφερόμαστε στη σχέση εκείνη μεταξύ εργοδότη και παρέχοντος εργασία, η οποία ωστόσο έχει ως κύριο σκοπό -κατ’ αρχήν- την εκμάθηση από τον παρέχοντα ενός επαγγέλματος ή μίας τέχνης. Αποτελεί μία ιδιότυπη σύμβαση παροχής εργασίας, που έχει ως κύριο στόχο την τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση του μαθητευόμενου από τον εργοδότη. Είναι αρκετές ωστόσο οι περιπτώσεις όπου τα όρια μεταξύ της σύμβασης μαθητείας και της σχέσης εξαρτημένης εργασίας είναι ιδιαιτέρως δυσδιάκριτα, όταν για παράδειγμα το στοιχείο της παρεχόμενης εργασίας αρχίζει να αποκτά, κατά τη διάρκεια της μαθητείας, μεγαλύτερη ένταση και βαρύτητα, ώστε να υποχωρεί αντιστοίχως ο ρόλος της εκπαίδευσης. Για αυτό το λόγο, αξίζει να γίνει η εν συνεχεία διάκριση, ώστε να μην ανακύπτουν αμφισβητήσεις.
Η σύμβαση μαθητείας διακρίνεται σε δύο είδη, ήτοι στη γνήσια σύμβαση μαθητείας και στη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας μαθητευομένου. Όσον αφορά την πρώτη μορφή της, ο σκοπός της συμβάσεως είναι η εκμάθηση και η εκπαίδευση του παρέχοντος την εργασία και δεν τυγχάνουν εν προκειμένω εφαρμογής εν συνόλω οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας. Ο μαθητευόμενος δεν συμβάλλει με την εργασία του στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης και δεν απασχολείται για τους παραγωγικούς σκοπούς αυτής. Συνήθως, η εν λόγω σύμβαση έχει μικρή χρονική διάρκεια και δεν οφείλεται αμοιβή. Ο εργοδότης όμως υποχρεούται και σε αυτή την περίπτωση σε αναγγελία έναρξης της μαθητείας στο πληροφοριακό σύστημα του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας ΕΡΓΑΝΗ, σε ασφάλιση του μαθητευομένου στον ΕΦΚΑ (τ. ΙΚΑ) και στην παροχή κανονικής αδείας σε αυτόν αναλόγως του χρόνου της μαθητείας.
Όσον αφορά στη δεύτερη μορφή της σύμβασης μαθητείας, ήτοι τη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας μαθητευομένου, είναι έκδηλο πως στην περίπτωση αυτή τυγχάνουν πλήρους εφαρμογής οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και ο μαθητευόμενος θεωρείται εργαζόμενος και παρέχων την εργασία του δεσμευόμενος πλήρως ως προς το είδος, το χρόνο και τον τρόπο παροχής αυτής από τις οδηγίες του εργοδότη του. Σε αυτή τη μορφή, πρωταρχικός σκοπός της συμβάσεως είναι η παροχή εξαρτημένης εργασίας διά την εξυπηρέτηση των παραγωγικών σκοπών της επιχείρησης και δευτερεύων στόχος είναι η μετάδοση γνώσεων από τον εργοδότη και η διδασκαλία του μαθητευομένου.
Καταλήγοντας να επισημάνουμε ότι σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται ενδελεχώς η εκάστοτε σύμβαση, καθώς πρέπει ο μαθητευόμενος-εργαζόμενος να τυγχάνει προστασίας και να μην καταστρατηγούνται τα δικαιώματά του. Η νομοθεσία θα πρέπει να κατοχυρώνει ρητά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μαθητευόμενων, τόσο στο πλαίσιο της εργασίας τους όσο και στο πλαίσιο της κατάρτισης. Επίσης, είναι ορθό να υπάρχει ένας αρμόδιος φορέας, ο οποίος να ενημερώνει τους μαθητευόμενους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να τους συνδράμει στην περίπτωση που αντιμετωπίσουν κάποιο πρόβλημα. Τέλος, οι μαθητευόμενοι με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας θα πρέπει να απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που τους παρέχονται από τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και αντιστοίχως να υπόκεινται και στο σύνολο των συναφών υποχρεώσεων.
Επιμέλεια: κα Ρωσάνα Παναγιώτου είναι Δικηγόρος, LLM Εργατικού Δικαίου