Την ώρα που η κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία παραμένει έκρυθμη, η Σύνοδος Κορυφής Μπάιντεν-Πούτιν -με τη μεσολάβηση του Μακρόν- προσφέρει αχτίδα αισιοδοξίας για τον τερματισμό της κρίσης. Η διπλωματική μάχη όμως συνεχίζεται και η ισορροπία δυνάμεων αλλάζει συνεχώς.
Αν και δεν έχει γίνει ακόμη ένοπλη εισβολή, ο «πόλεμος για την Ουκρανία» το 2022 διεξάγεται ήδη σε πολλαπλά μη στρατιωτικά, πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά, τεχνολογικά και κρυφά μέτωπα. Ποιος κερδίζει λοιπόν μέχρι τώρα;
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν συμφωνώντας κατ’ αρχήν σε μια Σύνοδο Κορυφής με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, επιδιώκει μια ξεκάθαρη νίκη στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής, αποδέχεται όμως παράλληλα τεράστιους πολιτικούς και στρατηγικούς κινδύνους που θα μπορούσαν εύκολα να αποτύχουν.
Συμφώνησε να συναντήσει τον Ρώσο Πρόεδρο -υπό όρους-μετά από ένα Σαββατοκύριακο ξέφρενης διπλωματίας και με φόντο τους ανησυχητικούς νέους ισχυρισμούς των ΗΠΑ ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να εισβάλει στην Ουκρανία.
Οι αμφιβολίες για το αν η συνάντηση αυτή, με τη μεσολάβηση του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, θα πραγματοποιηθεί ποτέ, παραμένουν. Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε την Κυριακή ότι θα προχωρήσει μόνο «αν δεν έχει γίνει εισβολή».
Η Σύνοδος κορυφής θα εξαρτηθεί επίσης άμεσα από το αποτέλεσμα των συνομιλιών μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν και του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Ευρώπη αυτή την εβδομάδα. Αυτή η συνάντηση εξαρτάται επίσης από το αν τα στρατεύματα της Μόσχας δεν θα διεισδύσουν περαιτέρω στην Ουκρανία.
Δεν έχει οριστεί χρονοδιάγραμμα ή τόπος διεξαγωγής για το κρίσιμο ραντεβού. Η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Τζεν Ψάκι τόνισε επίσης ότι εάν η Ρωσία επέλεγε να εισβάλει στην Ουκρανία ούτως ή άλλως, οι ΗΠΑ θα επέβαλαν «γρήγορες και σοβαρές συνέπειες… Και επί του παρόντος, η Ρωσία φαίνεται να συνεχίζει τις προετοιμασίες για μια πλήρους κλίμακας επίθεση στην Ουκρανία πολύ σύντομα»
Λίγες μόλις ώρες πριν ανακοινωθεί η είδηση για τη Σύνοδο οι ΗΠΑ προειδοποιούσαν ότι είχαν πληροφορίες που υποδηλώνουν ότι ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου είχε ήδη δώσει στους διοικητές του πεδίου εντολές για εισβολή στην Ουκρανία.
Η ακραία δυσπιστία που μοιράζονται όλα τα μέρη στη σύγκρουση –Ρωσία, Ουκρανία και δυτικοί σύμμαχοι– σημαίνει ότι τα πάντα ανά πάσα στιγμή κρέμονται απο μία κλωστή. Οι πρόσφατες φραστικές ανταλλαγές ΗΠΑ και Ρωσίας χαρακτηρίστηκαν από περιφρόνηση, καχυποψία και σαρκασμό. Επομένως, δεν υπάρχει σχεδόν καμία εγγύηση επιτυχίας εάν ο Λαβρόφ και ο Μπλίνκεν συναντηθούν.
Και η κατάσταση γύρω από τα σύνορα της Ουκρανίας, όπου περισσότεροι από 150.000 Ρώσοι στρατιώτες βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού, είναι τόσο τεταμένη που οι τοπικές συγκρούσεις θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια ευρύτερη πυρκαγιά.
Αναλυτές δεν αποκλείουν επίσης την πιθανότητα ο Πούτιν να είναι διατεθειμένος να μιλήσει όχι επειδή υπαναχωρεί, αλλά αντίθετα επειδή αναζητά έναν τρόπο να διχάσει την Αμερική από τους συμμάχους της πριν από μια εισβολή.
Το πολιτικό στοίχημα του Μπάιντεν
Ακόμα κι αν η φαινομενική συμφωνία για μια σύνοδο κορυφής ισχύει -αν και δεν υπήρξε κανένα σχόλιο από το Κρεμλίνο το βράδυ της Κυριακής – ο Μπάιντεν θα παίξει ένα σημαντικό στοίχημα. Τα «γεράκια» των Ρεπουμπλικανών είναι βέβαιο ότι θα τον κατηγορήσουν πως κατευνάζει τον Ρώσο ισχυρό άνδρα και ότι επιβραβεύει την επιθετικότητά του κρατώντας σε ομηρία την Ουκρανία. Εάν μια συνάντηση με τον Πούτιν αποτύχει και ακολουθήσει εισβολή, ο Μπάιντεν θαβρεθεί στο στόχαστρο.
Οποιαδήποτε Σύνοδος Κορυφής που δεν έχει προηγουμένως σχεδιαστεί πλήρως είναι μια πολιτική αυθαίρετη πράξη. Και ο Μπάιντεν δεν μπορεί να αντέξει νέα πλήγματα την ώρα που τα ποσοστά δημοτικότητάς του κατρακυλάνε και το κύρος του υπονομεύτηκε από τη χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν πέρυσι.
Αν ο Μπάιντεν βέβαια αρνιόταν να συναντηθεί με τον Πούτιν και ξεσπούσε πόλεμος στην Ουκρανία, θα κατηγορούνταν ότι δεν εξάντλησε τα διπλωματικά του χαρτιά. Ο Μπλίνκεν εξήγησε ουσιαστικά το άνοιγμα του προέδρου στη διπλωματία -παρά την πεποίθησή του ότι επίκειται εισβολή- μιλώντας στην εκπομπή «State of the Union» του CNN την Κυριακή (20/2).
«Πιστεύουμε ότι ο πρόεδρος Πούτιν έχει πάρει την απόφαση, αλλά μέχρι να προχωρήσουν τα τανκ και τα αεροπλάνα να πετάξουν, θα χρησιμοποιήσουμε κάθε ευκαιρία και κάθε λεπτό που πρέπει να δούμε εάν η διπλωματία μπορεί ακόμα να αποτρέψει τον Πούτιν από το να το προχωρήσει», είπε.
Υπάρχουν φυσικά λόγοι για να πάρει ο Μπάιντεν το ρίσκο. Παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν θα στείλουν στρατεύματα για να υπερασπιστούν την Ουκρανία επειδή δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, ο Μπάιντεν θέλει να αποφύγει πάση θυσία τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οποιαδήποτε ρωσική εισβολή θα μπορούσε να προκαλέσει έξαρση στις ήδη αυξημένες τιμές της βενζίνης και τους ρυθμούς πληθωρισμού που θα μπορούσαν να βλάψουν περαιτέρω τις πιθανότητες των Δημοκρατικών στις ενδιάμεσες εκλογές.
Παίζει ο Μπάιντεν στο παιχνίδι του Πούτιν;
Μια θεωρία για τη συσσώρευση του Ρώσου ηγέτη γύρω από την Ουκρανία είναι ότι θέλει να αποκαταστήσει το ψυχροπολεμικό κύρος του Κρεμλίνου ως ισότιμη δύναμη των ΗΠΑ. Ουσιαστικά, ο Μπάιντεν παρέχει στον Πούτιν αυτή τη δυνατότητα, παρόλο που πολλοί στην Ουάσιγκτον θεωρούν τη Ρωσία ως μια πολύ μειωμένη δύναμη, παρά το τρομερό πυρηνικό της οπλοστάσιο.
Η ίδια κατηγορία – ότι ένας Πρόεδρος των ΗΠΑ παραχωρούσε κύρος ισότιμου συνομιλητή- προέκυψε μετά τις ατελέσφορες συνόδους κορυφής του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον δικτάτορα της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν. Υπάρχει μικρή πιθανότητα η…στοργή που εκδηλώνεται σε αυτούς τους έρωτες να επαναληφθεί στις παγερές συνομιλίες Μπάιντεν/Πούτιν, γράφει το CNN.
Αλλά ο Πούτιν θα ήθελε επίσης σαφώς να συζητήσει και να αποφασίσει για τις μεγάλες υποθέσεις των εθνών με τις ΗΠΑ — όπως συνέβη κατά τις συνόδους κορυφής του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Το γεγονός ότι αυτή η πιθανή συνάντηση κανονίστηκε από τους Γάλλους θα αμβλύνει ορισμένους φόβους στην Ευρώπη ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ περιθωριοποιούνται.
Το παλάτι των Ηλυσίων είπε ότι θα συμπεριληφθούν και άλλοι «ενδιαφερόμενοι». Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την Ουκρανία και άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των πρώην μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Ανατολική Ευρώπη. Όμως η γαλλική προεδρία δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες.
Ο εξέχων ρόλος του Μακρόν, ο οποίος επιδιώκει να γίνει ο κυρίαρχος Ευρωπαίος πολιτικός μετά τη συνταξιοδότηση της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, και αντιμετωπίζει μια εκστρατεία επανεκλογής σε λίγες εβδομάδες, δεν θα περάσει απαρατήρητος εντός ή εκτός Γαλλίας.
To σενάριο αποτυχίας
Η πιο θεμελιώδης απειλή για την επιτυχία οποιασδήποτε συνομιλίας Πούτιν-Μάιντεν είναι η ασυμβίβαστη φύση των θέσεων των δύο πλευρών. Οι Ρώσοι απαιτούν διαβεβαίωση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και θέλουν η συμμαχία να αποσύρει όπλα και στρατεύματα από κράτη-μέλη που κάποτε βρίσκονταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία. Αυτή η προϋπόθεση είναι αδιαπραγμάτευτη για τη Δύση, η οποία λέει ότι εναπόκειται στα μεμονωμένα έθνη να αποφασίσουν για τις τύχες τους.
Οι ΗΠΑ απορρίπτουν τις ρωσικές προειδοποιήσεις ότι αισθάνονται πως απειλούνται από την ανατολική επέκταση του ΝΑΤΟ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, χαρακτηρίζοντας τη συμμαχία ως καθαρά αμυντική. Αυτή η θέση μπορεί να έχει νόημα στις δυτικές πρωτεύουσες, αλλά δεν λαμβάνει υπόψη την παραπαίουσα εθνική υπερηφάνεια των Ρώσων που εξηγεί την προσπάθεια δύο δεκαετιών του Πούτιν να αναδιαμορφώσει το αποτέλεσμα του Ψυχρού Πολέμου μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στην επανειλημμένη προσπάθεια αποσταθεροποίησης της Ουκρανίας, ο Ρώσος ηγέτης έχει επίσης ξεκαθαρίσει την αποφασιστικότητά του να μην επιτρέψει ποτέ στην πρώην Σοβιετική δημοκρατία να κάνει μια ιδεολογική κίνηση προς τα δυτικά προς το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Έτσι, οποιαδήποτε προσπάθεια για να σώσει το κύρος του θα μπορούσε να υπονομεύσει την ιστορική του αποστολή.
Αν ο Πούτιν όμως έχει αποφασίσει ότι το κόστος μιας εισβολής στην Ουκρανία – η τιμωρία των δυτικών κυρώσεων και μια πιθανή αιματηρή εξέγερση στη χώρα είναι πολύ μεγάλο για να το αντέξει – ο Μπάιντεν μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργήσει μια διπλωματική οδό για τον Ρώσο ηγέτη.
Υπάρχουν πολλά ζητήματα, όπως ο έλεγχος των όπλων, η αναχαίτιση των συγκρούσεων στον κυβερνοχώρο και η παρεμπόδιση της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, που θα μπορούσαν να τεθούν στο τραπέζι. Αλλά αυτά τα ζητήματα είναι όμηροι της ίδιας θεμελιώδους διαφωνίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ που δημιούργησε τη σύγκρουση στην Ουκρανία — και δείχνουν γιατί οποιαδήποτε σύνοδος κορυφής μεταξύ Μπάιντεν και Πούτιν θα θεωρείται δοκιμαστική μέχρι να συμβεί και γιατί η επιτυχία είναι απίθανη.
Ο Πούτιν και η χαμένη δόξα των Σοβιετικών
Οι ειδικοί λένε ότι ο Πούτιν θέλει να αναβιώσει τη δόξα της σοβιετικής εποχής. Ο ίδιος αποκαλεί την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης γεωπολιτική τραγωδία. Με αυτό τον τρόπο, η κατάκτηση της Ουκρανίας αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την ανοικοδόμηση μιας ρωσικής σφαίρας επιρροής που θα περιλαμβάνει την ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία.
Οι ενέργειες του εξηγούνται επίσης από τον πραγματικό φόβο ότι απειλείται η ασφάλεια της Ρωσίας, την (αμφισβητούμενη) πεποίθησή του ότι το ΝΑΤΟ αθέτησε τη δέσμευση να μην επεκταθεί μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας και την ανησυχία ότι μπορεί να αποδεχθεί την ένταξη της Ουκρανίας. Ο Πούτιν αισθάνεται ότι απειλείται από μια φιλοδυτική Ουκρανία στο κατώφλι του.
Κερδίζει όμως; Ο Πούτιν κατάφερε να αναγκάσει τη Δύση να εξετάσει τις ανησυχίες του για την ασφάλεια. Έχει εκφοβίσει την Ουκρανία. Και υπενθύμισε σε μια ταραγμένη Ευρώπη την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Ταυτόχρονα, αναζωογόνησε σε μεγάλο βαθμό το ΝΑΤΟ, άλλαξε οριστικά τις δυτικές παραδοχές ασφαλείας, ένωσε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη εναντίον του και ενίσχυσε τη φήμη της Ρωσίας ως αδίστακτου κράτους που αγνοεί το διεθνές δίκαιο και παραβιάζει τον λόγο του.
Ο Μπάιντεν και το διακύβευμα για τις ΗΠΑ
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έδρασε γρήγορα στο θέμα της Ουκρανίας. Η χαοτική απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων του περασμένου έτους από το Αφγανιστάν και η συνακόλουθη ζημιά στην αξιοπιστία του ΝΑΤΟ έπληξαν το κύρος του. Με την πανδημία και τα οικονομικά δεινά να βλάπτουν ήδη τα εγχώρια ποσοστά αποδοχής του, ο Μπάιντεν δεν μπορούσε να αντέξει μια νέα καταστροφή στην εξωτερική πολιτική.
Έχοντας καταστήσει την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο βασικό στόχο της εξωτερικής πολιτική του, ο Μπάιντεν δεν μπορούσε επίσης να απέχει καθώς η Ρωσία απειλούσε ένα ελεύθερο, ανεξάρτητο, δημοκρατικό κράτος.
Η προσέγγιση του Μπάιντεν στην κρίση επηρεάζεται από δύο επιπλέον στρατηγικούς παράγοντες. Ο ένας είναι ο στόχος του να επανεκκινήσει τη διατλαντική συμμαχία, που υπονομεύτηκε από τον προκάτοχό του Ντόναλντ Τραμπ. Το άλλο είναι η επιθυμία του να δείξει στην Κίνα, σύμμαχο της Ρωσίας, ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν σθεναρά τους φίλους τους, είτε αυτοί στην Ουκρανία είτε στην Ταϊβάν.
Ο Μπάιντεν έστειλε αμερικανικά στρατεύματα για να ενισχύσουν την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ, διαβεβαίωσε το Κίεβο για μη στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ και ενίσχυσε τις ευρωπαϊκές άμυνες. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να αποκαλύπτουν λεπτομερείς (κυρίως αβάσιμες) πληροφορίες σχετικά με τις ρωσικές προθέσεις σε μια προφανή προσπάθεια να προλάβουν και να αποτρέψουν την επόμενη κίνηση του Πούτιν.
Οι τακτικές του Μπάιντεν μπορεί να έχουν καταφέρει να αποτρέψουν μια εισβολή μέχρι τώρα. Υπάρχουν όμως δύο μεγάλες επιφυλάξεις. Το ένα είναι ότι οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον να βρει μια διπλωματική λύση έχουν δυσκολέψει, ενώ η σκληρή της στάση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις ευρωπαϊκές προσπάθειες. Αυτό το κενό είναι επικίνδυνο.
Η άλλη μεγάλη επιφύλαξη είναι ότι ο Μπάιντεν υποσχέθηκε από την αρχή ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν θα πολεμούσαν για να υπερασπιστούν την Ουκρανία εκτός του ΝΑΤΟ – παρά τις προηγούμενες επεμβάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ εκτός του ΝΑΤΟ, στο Αφγανιστάν, στη Συρία και αλλού. Ο Πούτιν θα μπορούσε ακόμη να εκμεταλλευτεί καταστροφικά αυτά τα κενά.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.