Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, Διεθνολόγος – Ερευνητής Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών ΕΚΠΑ αναλύει στο Newsbomb.gr την κρίση στην Ουκρανία, το ρήγμα στους κόλπους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και το ρόλο της Ελλάδας. Πόσο πιθανή θεωρεί μία ολομέτωπη σύρραξη;
Ετοιμάζεται πράγματι ο Βλαντιμίρ Πούτιν να εισβάλλει στην Ουκρανία; Τουλάχιστον 100.000 Ρώσοι στρατιώτες βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τα σύνορα της Ουκρανίας και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αναμένει κάποιου είδους στρατιωτική κίνηση.
Η Ρωσία μπορεί να αρνείται οποιαδήποτε σχέδια εισβολής, αλλά έχει εκφράσει μια σειρά από αιτήματα προς τη Δύση που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν. Η συνέχεια στο «πολεμικό θρίλερ» της Ουκρανίας θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ολόκληρη τη δομή ασφάλειας της Ευρώπης. Ο κ. Δεσποτόπουλος ελπίζει στο καλό σενάριο.
Θεωρείτε πως είναι αναπόφευκτη η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία; Θα επιλέξει το Κρεμλίνο μια πιο περιορισμένη εισβολή ή μια ευρύτερη επίθεση;
Παρά την φασαρία από τα τύμπανα πολέμου, που ηχούν στην περιοχή, δεν θεωρώ αναπόφευκτη μία εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αντίθετα, θεωρώ ότι η ενεργειακή και οικονομική αλληλεξάρτηση Μόσχας και Ευρώπης θα επιδράσει καταλυτικά για την αποσόβηση μίας ολικής σύγκρουσης των δύο μερών.
Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μία περιορισμένης έκτασης ένταση στα ανατολικά της Ουκρανίας, ειδικά από αυτονομιστές ή Ουκρανούς, υποστηρικτικές της κυβέρνησης. Αλλά μία ευρύτερη επίθεση για μένα δεν φαντάζει το πλέον πιθανό σενάριο.
Η τρέχουσα κατάσταση θυμίζει αρκετά την κρίση των πυραύλων το 1962, στην Κούβα, όταν οι ΗΠΑ και η τότε Σοβιετική Ένωση έφτασαν στο χείλος της πυρηνικής σύγκρουσης. Όπως και τότε, έτσι και τώρα εκτιμώ ότι η κατάσταση θα εκτονωθεί, χωρίς μία ολική σύρραξη των δύο πλευρών.
Ο Μπάιντεν έκανε πρόσφατα λόγο για διχογνωμία στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Υπάρχει όντως ρήγμα στη Συμμαχία;
Είναι γεγονός ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν πλέον τελείως διαφορετική στάση έναντι της Ρωσίας και δεν υπάρχει ενιαία στάση, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που θα ήθελαν οι Αμερικανοί. Αυτό συμβαίνει ειδικά στην Ευρώπη.
Η Γαλλία, βασιζόμενη στη δική της πυρηνική ενέργεια παραμένει πιο ανεξάρτητη και «ευρωπαϊκή» έναντι της Μόσχας, ενώ η Γερμανία δείχνει εγκλωβισμένη στην εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αδύναμη να αντιδράσει έναντι της ρωσικής προσπάθειας μιας εκ νέου γεωπολιτικής επέκτασης στην Ανατολική Ευρώπη, η Ένωση έχει αφήσει τις ΗΠΑ να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά.
Γιατί αρνείται η Γερμανία να προσφέρει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία;
Η γερμανική οικονομία κινείται αυτή τη στιγμή με ρωσικό φυσικό αέριο. Η τρέχουσα κρίση έχει δημιουργήσει αναπόφευκτα διλήμματα στο Βερολίνο, που προμηθεύεται το 50% των αναγκών της χώρας σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Το θέμα δημιούργησε και μία σύγχυση ως προς τη στάση της γερμανικής κυβέρνησης έναντι του αγωγού Nordstream 2, με την υπουργό Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ να απειλεί με κυρώσεις και τον καγκελάριο Σολτς να αναφέρεται σε ιδιωτική επένδυση.
Ο πρόεδρος Πούτιν αντιλαμβάνεται την κατάσταση και προσπαθεί να αξιοποιήσει την εξάρτηση αυτή για να επιβάλει τις επιλογές του στην γερμανική εξωτερική πολιτική, που αναπόφευκτα παρασύρει και την Ευρώπη. Και φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό τα καταφέρνει…
Θα μπορούσαμε να δούμε την Ουκρανία να εντάσσεται στο ΝΑΤΟ κάποια στιγμή;
Είναι γεγονός πως οι ΗΠΑ, με όχημα το ΝΑΤΟ, επιχειρούν να ολοκληρώσουν τη διεύρυνση που δεν τόλμησε η Ευρωπαϊκή ενοποίηση, συμπεριλαμβάνοντας την Ουκρανία και τη Γεωργία. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε πριν 16 χρόνια επί προεδρίας Μπους και η Ρωσία δείχνει αποφασισμένη να την εμποδίσει, διότι την αντιλαμβάνεται ως ένα σημαντικό κίνδυνο ασφάλειας.
Ως εκ τούτου εκτιμώ ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι, επί του παρόντος, μία πιθανή εξέλιξη. Η δήλωση του Ρώσου υφυπουργού Εξωτερικών ότι θα κάνουν ότι μπορούν ώστε η Ουκρανία να μην γίνει «ποτέ, μα ποτέ» μέλος του ΝΑΤΟ είναι απόλυτα ειλικρινής ως προς τις επιδιώξεις της Μόσχας.
Μπορούμε να «μπούμε» στο μυαλό του Πούτιν; Μήπως οι προκλήσεις του συνδέονται με τα προβλήματα στο εσωτερικό;
Αναμφίβολα. Η Ρωσική οικονομία δεν έχει δυναμική αντίστοιχη με αυτή της εξωτερικής της πολιτικής και η δημοτικότητα του Ρώσου Προέδρου δεν είναι στα καλύτερά της. Η Ιαπωνία και η Ινδία, για παράδειγμα, έχουν ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας. Ο Πρόεδρος Πούτιν βρήκε μία έξοχη ευκαιρία, λοιπόν, να προωθήσει την γεωπολιτική στρατηγική του, ικανοποιώντας ταυτόχρονα τους Ρώσους ψηφοφόρους.
Μια σχολή σκέψης στους κύκλους της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής κάνει λόγο για το τέλος της μεταψυχροπολεμικής ιδέας περί ηγεμονίας της Δύσης. Βλέπουν την Αμερική σε παρακμή, όπως «δείχνει» η αποχώρηση από το Αφγανιστάν, και βλέπουν την Ευρώπη διχασμένη.
Η Ρωσία, μετά από τρεις δεκαετίες επίπονης επούλωσης των πληγών από την πτώση του τείχους του Βερολίνου και απόλυτης ηγεμονίας της Δύσης, είναι πλέον σε θέση να διεκδικήσει την διαφύλαξη της δικής της γεωπολιτικής επιρροής τόσο σε μέρος της Ευρώπης, όσο και στην Κεντρική Ασία. Από το 1997, 14 χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ και η Ρωσία επιθυμεί να αντιστρέψει πλέον την ιστορική εξέλιξη και να γυρίσει σταδιακά στο πρότερο καθεστώς.
Για την ώρα βέβαια αυτό είναι αδύνατον. Η Ευρώπη, από την άλλη, είναι δυστυχώς αδύναμη να υιοθετήσει μία κοινή αμυντική και εξωτερική πολιτική, λόγω των συγκρουόμενων συμφερόντων των κρατών – μελών. Δεν είναι τυχαίο ότι για την αναχαίτιση της κινεζικής επιρροής, οι ΗΠΑ προσέτρεξαν στους Βρετανούς και τους Αυστραλούς, παρακάμπτοντας τους αργοκίνητους και διαιρεμένους ευρωπαίους, δημιουργώντας την AUKUS.
Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις ενός πιθανού πολέμου στην Eυρώπη και την παροχή ενέργειας; Τι μέλλει γενέσθαι με τον Nordstream 2;
Άμεση και οικονομικά ανεκτή ενεργειακή εναλλακτική του ρωσικού φυσικού αερίου δεν υπάρχει για την Ευρώπη. Οι διάφορες προτάσεις, συμπεριλαμβανομένης αυτής των ΗΠΑ για μεταφορά υγροποιημένου αερίου είναι επισφαλείς. Μία ολική σύγκρουση Δύσης – Ρωσίας, που θα διακόψει την ενεργειακή ροή από τη Μόσχα, θα παγώσει την ευρωπαϊκή οικονομία, θα έχει σημαντικά αρνητικές επιπτώσεις στη Ρωσική οικονομία και θα καταστήσει τη Ρωσία αφερέγγυο προμηθευτή ενέργειας.
Στην Ελλάδα θα αντιμετωπίσουμε περαιτέρω αύξηση στο κόστος ενέργειας, ίσως και σε μη διαχειρίσιμα πλέον επίπεδα για τον μέσο οικογενειακό προϋπολογισμό, ενώ θα δημιουργηθούν κίνδυνοι και για την τουριστική βιομηχανία, από πιθανές ευρωπαϊκές κυρώσεις. Όσο για τον Nordstream 2, δεν θα γεμίσει ποτέ με ρωσικό φυσικό αέριο.
Και η Ελλάδα, πώς μπορεί να εμπλακεί σε περίπτωση πολέμου; Θα κάνετε μία σύντομη αποτίμηση της πρόσφατης επίσκεψης Δένδια στην Ουκρανία;
Η επίσκεψη του κ. Δένδια ήταν απολύτως επιβεβλημένη, για τη διασφάλιση της ασφάλειας των περίπου 100.000 Ελλήνων ομογενών, που ζουν στην ανατολική Ουκρανία, αλλά και την προσπάθεια περιορισμού της τουρκικής επιρροής στην περιοχή.
Μία άμεση εμπλοκή μας σε τυχόν πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία θα δημιουργούσε εξαιρετικές δυσκολίες στην Ελλάδα. Ήδη, η υποστήριξη που παρέχουμε μέσω της Αλεξανδρούπολης είναι σημαντική και έτσι τιμούμε την συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ. Δεν έχουμε όμως κανένα λόγο να υποστηρίξουμε ρήξη με την Ρωσία, θέτοντας σε κίνδυνο τις οικονομικές και εμπορικές μας σχέσεις.
Εξάλλου η εξωτερική πολιτική στις ημέρες μας δεν είναι άσπρο – μαύρο. Τυπικό παράδειγμα αποτελούν οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία, που ενώ αντιμάχονται σε διάφορα πεδία, συνεννοούνται σε πλήθος θεμάτων, όπου τα συμφέροντά τους συμπίπτουν. Τον ίδιο δρόμο μπορούμε να ακολουθήσουμε κι εμείς στις σχέσεις μας με τη Μόσχα.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.