Σύμφωνα με νέα έρευνα, η περιφρόνηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται αληθινά πληγωμένοι και εξοστρακισμένοι. “Ο εξοστρακισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σημαίνει αποκλεισμός ή άγνοια στο διαδίκτυο σε δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram, το Facebook ή το Twitter”, εξήγησε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Christiane Büttner. Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας στην Ελβετία. Και η έρευνά της, είπε, αποκάλυψε ότι το αίσθημα αποκλεισμού στο ψηφιακό βασίλειο μπορεί να είναι εξίσου επιβλαβές με το να αισθάνεσαι αποκλεισμένος όταν είσαι στο σχολείο, στη δουλειά ή ανάμεσα σε φίλους.
Λεπτομέρειες για την μελέτη
Για τη μελέτη, η Büttner και ένας συνάδελφός της επικεντρώθηκαν στην πλατφόρμα Instagram, πραγματοποιώντας μια σειρά πειραμάτων στα οποία συμμετείχαν συλλογικά λίγο περισσότεροι από 1.100 χρήστες κοινωνικών μέσων. Συγκεκριμένα, είπε η Büttner, “εξετάσαμε εάν η μη επισήμανση σε μια αναρτημένη φωτογραφία οδηγεί σε συναισθήματα αποκλεισμού”. Μια μελέτη ζήτησε από 176 άτομα για τις αντιδράσεις τους όταν διαπίστωσαν ότι δεν είχαν επισημανθεί σε αναρτήσεις φίλων στο Instagram ή ότι είχαν αποκοπεί από μια φωτογραφία ή απλώς δεν συμπεριλήφθηκαν σε αναρτημένες φωτογραφίες. Ορισμένοι ερωτηθέντες είπαν ότι, ανάλογα με το πλαίσιο, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να τους κάνει να νιώθουν αποκλεισμένοι, πληγωμένοι και άχρηστοι.
Μια άλλη μελέτη ζήτησε από περίπου 300 συμμετέχοντες να εξετάσουν πώς θα αντιδρούσαν σε τρία πιθανά σενάρια: να επισημανθούν σε μια αναρτημένη ομαδική φωτογραφία. να είστε σε μια δημοσιευμένη ομαδική φωτογραφία αλλά να μην έχετε ετικέτα, αν και όλοι οι άλλοι είναι. και αποκόπηκε εντελώς από την αναρτημένη ομαδική φωτογραφία. Οι ερωτηθέντες είπαν ότι ήταν δυσαρεστημένοι όταν δεν είχαν επισημανθεί, και ακόμη περισσότερο όταν τους έκοψαν εντελώς. Ένα τρίτο πείραμα ζήτησε από λιγότερους από 300 χρήστες του Instagram να μοιραστούν τα συναισθήματά τους τόσο για ένα πρόσωπο όσο και για ένα διαδικτυακό σενάριο κοινωνικής δικτύωσης. Στο τέλος, όταν κάποιος αποκλείστηκε από την αναγνώριση από την ομάδα, ένιωθε λιγότερο ικανοποιημένος από όταν συμπεριλήφθηκε, είτε αυτοπροσώπως είτε διαδικτυακά.
Ένα τέταρτο ερώτημα ζήτησε από 220 συμμετέχοντες να συζητήσουν πώς θα ένιωθαν εάν μετά τη συμμετοχή τους σε ένα ομαδικό έργο τέχνης που αργότερα θα δημοσιευόταν στο διαδίκτυο δεν είχαν επισημανθεί στο διαδίκτυο στο τελικό συνοδευτικό κείμενο. Και πάλι, ο αποκλεισμός προκάλεσε αξιοσημείωτη δυσαρέσκεια. Το αποτέλεσμα, είπε η Büttner, είναι ότι “διαπιστώνουμε ότι το να μην σηκώνεσαι απειλεί θεμελιώδεις ψυχολογικές ανάγκες, όπως η ανάγκη να ανήκεις, και αντιμετωπίζεται ως πολύ βλαβερό”. Τα ευρήματα δεν περιορίζονται πιθανότατα στο Instagram, τόνισε, δεδομένου ότι “πολλές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook ή το Twitter, χρησιμοποιούν παρόμοιους μηχανισμούς προσθήκης ετικετών με το Instagram”. Όλα αυτά σημαίνουν ότι όταν οι άνθρωποι μπαίνουν στο Διαδίκτυο θα πρέπει να καταλαβαίνουν ότι ο τρόπος που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μπορεί να έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο.
“Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να συμβουλεύονται καλά να σκεφτούν προσεκτικά πώς μπορούν να κάνουν τις αναρτήσεις τους χωρίς αποκλεισμούς για να αποφύγουν να πληγώσουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων”, προειδοποίησε η Büttner. Ως πρακτικό θέμα, συμβούλεψε ότι “μέσα σε ομάδες συνομηλίκων, μπορεί να βοηθήσει να καθιερωθεί και να συμφωνηθεί ένας κανόνας για το ποιος θα ήθελε να επισημανθεί σε ποιες αναρτήσεις”.
Αντιμετώπιση του εξοστρακισμού
Πέρα από αυτό, η Büttner πρότεινε ότι οι τροποποιήσεις στον ίδιο τον σχεδιασμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν τουλάχιστον θεωρητικά να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο ακούσιων προσβολών. “Για παράδειγμα, οι εφαρμογές μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να εφαρμόσουν μηχανισμούς που εμποδίζουν τους χρήστες να ξεχάσουν να επισημάνουν τους φίλους τους, όπως να τους υπενθυμίσουν να κάνουν tag οποιονδήποτε θέλει να επισημανθεί πριν από τη μεταφόρτωση. Αυτό μπορεί να σταματήσει τα ακούσια περιστατικά επισήμανσης του οστρακισμού”. Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο πρόσφατα στο περιοδικό Computers in Human Behavior.
Η Melissa Hunt, αναπληρώτρια διευθύντρια κλινικής εκπαίδευσης στο τμήμα ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια στη Φιλαδέλφεια, είπε ότι τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη συναισθηματική δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. “Για τους νέους που ασχολούνται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτού του είδους ο εξοστρακισμός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι στην πραγματικότητα αρκετά οδυνηρός και συγκρίσιμος με τον προσωποπαγή εξοστρακισμό. Η εικασία μου είναι ότι το Instagram είναι ιδιαίτερα καταστροφικό από αυτή την άποψη, καθώς εστιάζει τόσο πολύ στην εμφάνιση, τον τρόπο ζωής και την κοινωνική ένταξη/αποδοχή. Είναι πιθανώς αδύνατο να αποφευχθούν οι επιπτώσεις του κοινωνικού αποκλεισμού και του εξοστρακισμού. Αυτό ισχύει στο διαδίκτυο και στον πραγματικό κόσμο”, είπε.
“Έτσι, ο καλύτερος τρόπος για να προστατευτεί κανείς συναισθηματικά είναι διπλός. Πρώτον, αλληλεπιδράτε και ακολουθείτε μόνο διαδικτυακά άτομα με τα οποία είστε πραγματικά καλοί φίλοι στην πραγματική ζωή. Δεύτερον, μην βιάζεστε να βγάζετε συμπεράσματα για τα πράγματα. Ίσως το άτομο απλά να μην κάνει γενικά tag στους ανθρώπους. Ίσως προσπαθούσε να τονίσει τον εαυτό του η φωτογραφία. Ίσως νόμιζαν ότι δεν ήταν η καλύτερη φωτογραφία σου και προσπαθούσαν να σε προστατέψουν κόβοντάς την. Ίσως ήταν μεθυσμένοι και κουρασμένοι και λιποθύμησαν πριν φτάσουν σε όλους.” Και αν όντως νιώθετε εξοστρακισμένοι, πρότεινε η Χαντ, “να συνεχίζετε πάντα με μια συζήτηση στην πραγματική ζωή με το άτομο για να προσπαθήσετε να αποκτήσετε σαφήνεια για το τι συνέβαινε”.