Στις 3 Νοεμβρίου του 2002, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στην Τουρκία σημείωνε την πρώτη του εκλογική νίκη, με τον Ρετζέπ Ερντογάν να αναλαμβάνει την εξουσία τον Μάρτιο του επόμενου χρόνου. Δεκαεννέα χρόνια μετά, ο Τούρκος πρόεδρος βρίσκεται στα όριά του, πολιτικά και οικονομικά, με φόντο μια οικονομία που παραπαίει.
Κορυφώνεται η λαϊκή οργή για την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, την ώρα που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάνει λόγο για «κυνήγι μαγισσών» και κατηγορεί τους αντιπάλους του ότι μεγαλοποιούν τα προβλήματα. Τι σημαίνουν όλα αυτά για το μέλλον του «σουλτάνου»;
Ο Ερντογάν λαμβάνει προειδοποιητικά σήματα ότι η «ιδιότυπη προσέγγισή» του στη διαχείριση μίας οικονομίας ύψους 765 δις δολαρίων, δεν λειτουργεί. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη φαίνεται «στα χαρτιά», δεν μεταφράζεται σε θέσεις εργασίας και ποιότητα ζωής. Ο πληθωρισμός έφτασε σχεδόν στο 20% τον Σεπτέμβριο και το νόμισμα της Τουρκίας χάνει διαρκώς αξία.
Κατακρημνίζεται το AKP
Ο μεγάλος «πονοκέφαλος» για τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος συμπλήρωσε αυτές τις μέρες 19 χρόνια από την άνοδό του στην εθνική εξουσία, η υποστήριξη για το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχει καταποντιστεί κατά περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2018. Σήμερα αγγίζει ιστορικά χαμηλά μεταξύ 30 και 33%.
«Ο κύριος και πιο σημαντικός λόγος είναι η οικονομία», λέει ο Ozer Sencar, επικεφαλής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Metropoll. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Περίπου το 30% του εκλογικού σώματος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα. Αυτός είναι ο θεμελιώδης λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι εγκαταλείπουν το AKP».
Χαμόγελα αισιοδοξίας στην τουρκική αντιπολίτευση
Η αντιπολίτευση της Τουρκίας δεν ήταν ποτέ τόσο αισιόδοξη. Ακόμα κι αν οι άλλοι την κατηγορούν για ευσεβείς πόθους, οι εκπρόσωπό της είναι πεπεισμένοι ότι η παραπαίουσα οικονομία θα τους βοηθήσει να ρίξουν τον Ερντογάν.
Οι επόμενες εκλογές έχουν προγραμματιστεί για το 2023, 100 χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας, ορισμένοι αναλυτές ωστόσο προβλέπουν ότι θα μπορούσαν να στηθούν πρόωρες κάλπες το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους.
«Δεν έμεινε πολύς καιρός», είπε τον Οκτώβριο ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της χώρας. «Κάντε υπομονή. Μπορεί να πεινάτε. Μπορεί να σας κόβουν το ρεύμα. Μπορεί να συλληφθείτε και να σας βάλουν στη φυλακή, ακόμη και να σας βασανίσουν και να σας υποβάλλουν σε έρευνες. Κάντε όμως υπομονή. Δεν μένει πολύς καιρός».
Ο Ερντογάν παραπαίει μέσα σε όργιο φημολογίας
Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος, περιτριγυρισμένος από κόλακες και με τις φήμες για την επισφαλή υγεία του να οργιάζουν, φαίνεται είτε ανίκανος είτε απρόθυμος να ακούσει αυτούς που τον προτρέπουν να αλλάξει πορεία.
Τον Οκτώβριο, «κατέπληξε» ξανά τις αγορές όταν η κεντρική τράπεζα μείωσε τα επιτόκια εν μέσω του εκτινασσόμενου πληθωρισμού, σε μια εποχή που οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο αυξάνουν τα επιτόκια.
Η επικίνδυνη κίνηση πυροδότησε νέα βουτιά της λίρας, που θεωρείται ευρέως βαρόμετρο για την οικονομική ευρωστία της χώρας. Μέρες αργότερα, διακινδύνευσε τη χειρότερη διπλωματική κρίση των τελευταίων δεκαετιών, διατάζοντας την απέλαση 10 δυτικών πρεσβευτών που είχαν ζητήσει την απελευθέρωση του επιχειρηματία και φιλάνθρωπου Οσμάν Καβαλά
«Η εσωτερική πολιτική, η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, όλα πάνε από το κακό στο χειρότερο», λέει πρώην υπουργός που είναι δυσαρεστημένος με την κατεύθυνση του κόμματος, αλλά επέλεξε να παραμείνει εντός του AKP. «Υπάρχει ακόμα μια ευκαιρία να αλλάξει η κατάσταση, να αλλάξει η ατμόσφαιρα. Αλλά υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος που μπορεί να το κάνει αυτό. Είναι στο χέρι του».
Ο «άνεμος αλλάζει» στην Τουρκία
Οι επικριτές του Ερντογάν αντιτείνουν ότι ο πρόεδρος έχει ξεμείνει από ενέργεια, ιδέες και χρόνο. Αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης επιμένουν ότι ο άνεμος αλλάζει. Επικεφαλής εταιρειών, ανάμεσά τους και πολλοί διάσημοι για τους δεσμούς τους με το AKP, έχουν αρχίσει να προσεγγίζουν δοκιμαστικά το εθνικιστικό «Καλό Κόμμα» λέει ο Ουμίτ Οζλάλε, ένας από τους αντιπροέδρους του. «Είτε αντισταθμίζουν τον πολιτικό τους κίνδυνο είτε βλέπουν ότι όλα πάνε στραβά και είναι έτοιμοι να δείξουν την υποστήριξή τους».
Ο Ερντογάν δείχνει συχνά κουρασμένος και εξαντλημένος. Ο Τούρκος πρόεδρος φάνηκε στιγμιαία να κοιμάται κατά τη διάρκεια μίας τηλεδιάσκεψης με στελέχη του κόμματος τον Ιούλιο. Εν μέσω αυξανόμενων φημών για την κατάσταση της υγείας του, οι βοηθοί του δημιούργησαν ένα βίντεο τον περασμένο μήνα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δείχνει τον 67χρονο πρόεδρο, ντυμένο με καπέλο του μπέιζμπολ να παίζει μπάσκετ.
Λάθη, αστοχίες και προβλήματα
Κυβερνητικά στελέχη λένε ότι ο πρόεδρος εξακολουθεί να αντλεί ενέργεια από το να βγαίνει στους δρόμους, αλλά οι συναντήσεις του με το κοινό αμαυρώνονται όλο και περισσότερο από λάθη. Πέρυσι, σε μια επίσκεψη στην ανατολική πόλη της Μαλάτια, είπε σε έναν ψηφοφόρο που είπε ότι δυσκολευόταν να ταΐσει την οικογένειά του ότι υπερέβαλε.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού επικρίθηκε σφοδρά, όταν σε επίσκεψή του σε μία πυρόπληκτη περιοχή, προσπάθησε να…παρηγορήσει τους κατοίκους πετώντας φακελάκια με τσάι από το προεδρικό λεωφορείο.
Ο Oζλάλε, του οποίου το κόμμα εκτινάσσεται στις δημοσκοπήσεις και το οποίο θα μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση με το CHP εάν η αντιπολίτευση κερδίσει την εξουσία, λέει ότι η εξαιρετικά συγκεντρωτική διακυβέρνηση που εφαρμόζει ο Τούρκος ηγέτης δεν είναι ικανή να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα προβλήματα της χώρας. «Ο Ερντογάν είναι ο μόνος που παίρνει αποφάσεις», λέει. «Δεν έχει καλό δίκτυο πληροφόρησης. Γερνάει, κουράζεται περισσότερο».
Ακόμη και η μεγαλύτερη επιχειρηματική ένωση της χώρας, η Tusiad, η οποία στηρίζει τις πολιτικές Ερντογάν, έχει προειδοποιήσει ότι η εμμονική εστίαση της κυβέρνησης στην ανάπτυξη με οποιοδήποτε κόστος βλάπτει τη χώρα.
Η αύξηση των μισθών δεν κατάφερε να συμβαδίσει με τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. Τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα έχουν πληγεί περισσότερο από τη συνακόλουθη πτώση του βιοτικού επιπέδου.
Το ποσοστό φτώχειας, το οποίο μειώθηκε δραματικά κατά την πρώτη δεκαετία του ΑΚΡ στην εξουσία, άρχισε να αυξάνεται ξανά το 2019 μετά τη σοβαρή νομισματική κρίση που προκάλεσε ύφεση και την απώλεια 1 εκατομμυρίου θέσεων εργασίας.
Αυξάνεται το ποσοστό της φτώχειας στην Τουρκία
«Αυτό μεταφράστηκε σε σχεδόν 1,5 εκατομμύριο επιπλέον φτωχούς, συνολικά 8,4 εκατομμύρια σε εθνικό επίπεδο, διαγράφοντας σχεδόν όλα τα κέρδη που επιτεύχθηκαν τα τρία χρόνια πριν από την οικονομική αναταραχή», προειδοποίησε μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας φέτος που προέβλεπε ότι τα φαινόμενα θα επιδεινωθούν από την πανδημία.
Παρόλα αυτά, ο Ερντογάν βασίζεται σε προσωρινά τεχνάσματα για την τόνωση της κατανάλωσης και των κατασκευών, αν και αυτό το μοντέλο προκάλεσε χρόνιο πληθωρισμό και αδύναμο νόμισμα και έκανε τη χώρα φτωχότερη.
Οι συνεχεις καρατομήσεις στην Κεντρική Τράπεζα είναι ενδεικτικές του προβλήματος. «Φαίνεται να ζούμε τη μέρα της μαρμότας», λέει ο Joseph Mouawad, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Carmignac.
«Συνεχίζουμε να κάνουμε κύκλους: η τουρκική κεντρική τράπεζα αυξάνει τα επιτόκια, ο Ερντογάν εκνευρίζεται, αλλάζει προσωπικό, μειώνουν τα επιτόκια και μετά όταν τα πράγματα γίνονται πάλι άσχημα αλλάζει ξανά και αυξάνουν τα επιτόκια».
Ο Burak Bilgehan Ozpek, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο TOBB της Άγκυρας, λέει ότι τα χαμηλά επιτόκια και το φθηνό νόμισμα ωφελούν το δίκτυο των «κολλητών» στον κατασκευαστικό και τον τουριστικικό τομέα, που εξακολουθούν να στηρίζουν την κυβέρνηση του Ερντογάν.
«Ο σωστός όρος εδώ είναι επιβίωση». . . Δεν θέλει να έχει μια δυναμική οικονομία, δεν θέλει να κάνει την τουρκική οικονομία σπουδαία, αλλά θέλει μια οικονομία που να είναι επαρκής για να κερδίσει τις επόμενες εκλογές».
Μέσα στο κλίμα αυτό πολλοί ανησυχούν ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να επιδιώξει να ακυρώσει εντελώς τις εκλογές ή ότι η χώρα θα μπορούσε να περιέλθει σε ένα κύμα βίας όπως αυτό που ακολούθησε τις εκλογές του Ιουνίου 2015, όταν το AKP έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία για πρώτη φορά.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.