Την πρώτη επίσκεψή της στον χώρο της ομαδικής ταφής αρχαϊκής εποχής που έχει εντοπιστεί στο Πάρκο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, πραγματοποίησε σήμερα το πρωί η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνη Ζορμπά, προκειμένου να σχηματίσει προσωπική άποψη γι’ αυτό το σημαντικό εύρημα που έγινε γνωστό με την ονομασία «Δεσμώτες».
Η υπουργός συνοδευόταν από τη γενική γραμματέα του ΥΠΠΟΑ Μαρία Ανδρεαδάκη Βλαζάκη και από στελέχη των αρμόδιων γενικών διευθύνσεων και των υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ, και ξεναγήθηκε από την ανασκαφέα και Έφορο Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων Στέλλα Χρυσουλάκη.
«Οι ‘’Δεσμώτες’’ αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική ιστορική στιγμή της πόλης της Αθήνας», σημείωσε η Μυρσίνη Ζορμπά. «Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έχει χρέος να ολοκληρώσει την ανασκαφική έρευνα και τις υποδομές προστασίας του ευρήματος αλλά και να αναδείξει ως επισκέψιμο τον χώρο, το ταχύτερο δυνατό. Θα παρουσιάσουμε σύντομα το χρονοδιάγραμμα των εργασιών. Αξίζουν συγχαρητήρια στο επιστημονικό προσωπικό του ΥΠΠΟΑ και σε όσους εργάζονται για την αποπεράτωση του έργου και την απόδοσή του στο κοινό».
Τα ευρήματα
Τα ευρήματα εντοπίστηκαν στο αρχαϊκό νεκροταφείο του Δέλτα Φαλήρου, θέση γνωστή από τα τέλη του 19ου αιώνα, που έχει φέρει στην επιφάνεια χιλιάδες ταφές ανθρώπων (ακόμα και ζώων, όπως αλόγων, καθώς κι ενός μικρού χοίρου θαμμένου δίπλα στα πόδια νεκρού). Από αυτές ξεχωρίζουν οι ταφές των δύο ζευγαριών, που βρέθηκαν πιασμένα χέρι-χέρι, καθώς και η ταφή μιας πολύ νεαρής γυναίκας που πέθανε κατά τη διάρκεια του τοκετού. Άλλα σημαντικά ευρήματα είναι τα ξύλα, που σπάνια διατηρούνται, όμως το νεκροταφείο, λόγω της παρουσίας άμμου, έδωσε αρκετά. Όπως το μοναδικό ξύλινο σκάφος, που βρέθηκε ολόκληρο και το οποίο χρησιμοποιήθηκε στη δεύτερη «ζωή» του ως φέρετρο νεαρού ατόμου. Είναι ένας κορμός πολύ μεγάλων διαστάσεων, ο οποίος κόπηκε κατά μήκος και λαξεύτηκε στο εσωτερικό. Αυτό το σκάφος είχε υποστεί δυο φορές επιδιορθώσεις όταν ήταν πλεούμενο, ενώ τα στοιχεία της μελέτης συντήρησης πληροφορούν ότι ήταν από δασική πεύκη και οι επισκευές του από σφενδάμι.
Ως προς τους 80 δεσμώτες, στο πρώτο όρυγμα, που είναι και το πολυπληθέστερο, οι νεαροί κυρίως νεκροί είχαν τοποθετηθεί με φροντίδα ο ένας δίπλα στον άλλον, ενώ στο δεύτερο οι ταφές ήταν λιγότερο επιμελημένες. Στο τρίτο, που σημάνθηκε με ασβεστολιθική πλάκα, οι νεκροί έδιναν την εντύπωση ότι έπεσαν εν σειρά, σαν ντόμινο, σαν να εκτελέστηκαν επί τόπου. Η προκαταρκτική μελέτη έδειξε ότι η πλειονότητα των νεκρών ήταν άνδρες νεαρής ηλικίας, μεταξύ 20 και 34 ετών, χωρίς να λείπουν και οι έφηβοι κάτω των 19 ετών.
Μάλιστα, ένας από αυτούς ήταν 12-14 ετών, όπως έδειξε η αδιάπλαστη ρίζα στην ακτινογραφία του φρονιμίτη. Επιπλέον, η καλή σωματική τους κατάσταση δίνει κάποια πρώτα στοιχεία για το βιοτικό επίπεδο και την κοινωνική τους θέση, ενώ το μεγάλο ποσοστό καταγμάτων από τραυματισμούς στο κρανίο και τα δόντια φαίνεται ότι έγινε από κρούση λίγο πριν τον θάνατο. Οι δεσμώτες βρέθηκαν κοντά σε άλλες ταφές ανθρώπων που βρήκαν βίαιο θάνατο και οι οποίες ανακαλύφθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα από τον αρχαιολόγο Στρατή Πελεκίδη.
Σε πιο πρόσφατες ανασκαφές στο νεκροταφείο του Φαλήρου έχουν εντοπιστεί κι άλλες ταφές βιαιοθανάτων. Τέλος, ευρήματα που συνοδεύουν τις ομαδικές ταφές των δεσμωτών είναι δυο σπονδικά αγγεία, δυο εντελώς όμοια δαχτυλίδια, η αιχμή βέλους στο θώρακα ενός νεκρού και ένα μαχαίρι που βρέθηκε παράλληλα και σε επαφή με την κνήμη ενός άλλου, σαν να ήταν κρυμμένο σε μπότα.
