Δεινός εκφραστής της ιταλικής πραγματικότητας, έντονα πολιτικοποιημένος και με κοινωνικές ευαισθησίες, ο Έττορε Σκόλα (10 Μαΐου 1931 – 19 Ιανουαρίου 2016), υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους κινηματογραφιστές. Με περισσότερες από σαράντα ταινίες στο ενεργητικό του, ο Σκόλα άφησε μια σπουδαία κληρονομιά στην Έβδομη Τέχνη, έχοντας επηρεάσει τις νεότερες γενιές κινηματογραφιστών.
Ο Ιταλός σκηνοθέτης και σεναριογράφος, Έττορε Σκόλα, γεννήθηκε στο Τρεβίζο της Ιταλίας, στις 10 Μαΐου του 1931. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και ξεκίνησε την καριέρα του, γράφοντας ευθυμογραφήματα σε λαϊκά περιοδικά. Στον Κινηματογράφο βρέθηκε αρχικά ως σεναριογράφος (Ο Φανφαρόνος. Ένας Υπέροχος Κερατάς, Φαντάσματα στη Ρώμη κ.α.), για να περάσει αργότερα στη σκηνοθεσία.
Οι ταινίες του Σκόλα αποτελούν μία ιδιαίτερη περίπτωση, όπου με οξυδερκή ματιά και καυστικό χιούμορ, σχολιάζονται ο ιταλικός μικροαστισμός, δίνοντας άλλο νόημα στην “κωμωδία αλά ιταλικά”. Με την ταινία του «Βίαιοι, Βρώμικοι και Κακοί», κερδίζει το Βραβείο Σκηνοθεσίας στις Κάννες το 1976. Με το φιλμ «Μια Ξεχωριστή Ημέρα», το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών το 1977 και με τη δημιουργία του «Ο Χορός», αποσπά το 1983 το Σεζάρ Σκηνοθεσίας.
Η Κωμωδία, ίσως το δημοφιλέστερο είδος του Ιταλικού Κινηματογράφου, παρουσιάζει μία αξιοσημείωτη ανάπτυξη – συνδυασμένη με μία παγκόσμια και λαϊκή αποδοχή – από τα μέσα της δεκαετίας του ’50, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Στο διάστημα αυτό, οι ιταλικές κωμωδίες που παρήχθησαν, κατέγραψαν μοναδικά την μικροαστική ατμόσφαιρα, την αθλιότητα, αλλά και όλα εκείνα τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, που διακατέχουν μία Ιταλία, που μόλις είχε συνέλθει από τις καταστροφικές συνέπειες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε μία Ιταλία στο μεταίχμιο, με τις οικονομικές μεταπολεμικές δυσκολίες και η οποία προσπαθούσε απεγνωσμένα να θέσει τις βάσεις μιας στοιχειώδους οικονομικής ανάπτυξης. Όμως σε αντίθεση με τους περισσότερους συναδέλφους του, της εποχής εκείνης, ο Έττορε Σκόλα βρίσκεται σκηνοθετικά και καλλιτεχνικά, πιο κοντά στην ηθογραφία, ενώ την ίδια στιγμή τον διακρίνει ένα άκρατος πεσιμισμός που είναι όλο και περισσότερο φανερός, στα θέματα με τα οποία αποφασίζει να ασχοληθεί.
Βίαιοι, Βρώμικοι και Κακοί
Σκηνοθεσία: Έττορε Σκόλα
Σενάριο: Ruggero Maccari, Ettore Scola
Με τους: Nino Manfredi, Maria Luisa Santella, Francesco Anniballi
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία
Έτος Παραγωγής: 1976
Διάρκεια: 115 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Έγχρωμη
Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, στα προάστια της Ρώμης. Η κάμερα παρακολουθεί την καθημερινή ζωή μιας οικογένειας – περίπου είκοσι πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων γονείς, παιδιά, σύζυγοι, εραστές, εγγόνια και μια γιαγιά. Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα στη φτώχεια μιας παραγκούπολης. Αρχηγός όλων είναι ο γέρος Τζατσίντο Ματσατέλα, ο οποίος έχει καταγωγή από την Απουλία και είναι ένας μονόφθαλμος, δεσποτικός και αναξιόπιστος άνθρωπος, που συμπεριφέρεται βάναυσα σε συγγενείς και γείτονες. Η ταινία ξεκινά με την μικρότερη κοπέλα της οικογένειας, η οποία κάθε μέρα, τα χαράματα, σηκώνεται και πάει να γεμίσει κουβάδες με νερό για την οικογένεια κι ενώ περιμένει παίζει κουτσό. Σταδιακά ξυπνάνε όλα τα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας για να πάνε, όπως κάθε μέρα, να βρουν κάποιο μεροκάματο, αν και ελάχιστοι από αυτούς το κάνουν με έντιμο τρόπο.
Η κλασσική και παράλληλα διαχρονική ταινία του Έττορε Σκόλα, «Βίαιοι, Βρώμικοι και Κακοί» (Ugly, Dirty and Bad / Brutti, Sporchi e Cattivi) κυκλοφόρησε το 1976 και σηματοδοτεί το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα γραφής του σπουδαίου Ιταλού δημιουργού. Εδώ ο σκηνοθέτης τολμάει όχι μόνο να φτιάξει μια κωμωδία πάνω στη φτώχεια και στην εξαθλίωση, αλλά να καταδείξει με τον πλέον γλαφυρό τρόπο, την αποκτήνωση που φέρνει σταδιακά η φριχτή ζωή των ανθρώπων, όταν βρίσκονται στα όρια της ένδειας. Το μαύρο χιούμορ του Σκόλα, υποστηρίζεται μοναδικά από έναν πικρό, όσο και ακέραιο, νεορεαλισμό.
Η Νύχτα της Βαρέν
Σκηνοθεσία: Έττορε Σκόλα
Σενάριο: Sergio Amidei, Ettore Scola
Με τους: Jean-Louis Barrault, Marcello Mastroianni, Hanna Schygulla
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία – Ιταλία
Έτος Παραγωγής: 1982
Διάρκεια: 150 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Έγχρωμη
Ιούνιος 1791. Μέσα στη αναταραχή της Γαλλικής Επανάστασης, τη νύχτα της φυγής του Λουδοβίκου 16ου και της Μαρίας Αντουανέτας, λίγες ώρες μετά, μια ακόμα άμαξα φεύγει από το Παρίσι, ακολουθώντας την πορεία της βασιλικής οικογένειας προς τη Βαρέν. Ο συγγραφέας Ρεστίφ ντε λα Μπρετόν, ένθερμος οπαδός των μεταρρυθμίσεων, αλλά και γνωστός για τον έκλυτο ερωτικό του βίο, συνταξιδεύει με ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων: μια γοητευτική κόμισσα από την αυλή της βασίλισσας, τον κομμωτή του παλατιού, μια Ιταλίδα τραγουδίστρια της όπερας, έναν αξιωματούχο της νέας τάξης πραγμάτων, ένα φανατισμένο οπαδό των Ιακωβίνων, έναν Αμερικανό χρονικογράφο και… τον θρυλικό Καζανόβα.
Γερασμένος, απένταρος και κουρασμένος, ο μεγαλύτερος δον Ζουάν όλων των εποχών είναι ακόμα προσκολλημένος στις αξίες και τα ιδεώδη της αριστοκρατίας που καταρρέουν και προσπαθεί – μάταια – να υποστηρίξει και να υπερασπιστεί τον παλιό κόσμο που αργοσβήνει στο λυκόφως… Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ζαν-Λουί Μπαρό, Χάνα Σιγκούλα, Ζαν-Κλοντ Μπριαλί, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Αντρέα Φερεόλ, Λάουρα Μπέτι, Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, Μισέλ Πικολί.
Η Ταράτσα
Σκηνοθεσία: Έττορε Σκόλα
Σενάριο: Agenore Incrocci, Furio Scarpelli, Ettore Scola
Με τους: Vittorio Gassman, Ugo Tognazzi, Jean-Louis Trintignant
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία – Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1980
Διάρκεια: 150 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Έγχρωμη
Μία παρέα από μεσήλικους διανοούμενους συγκεντρώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες σε μία ταράτσα της αιώνιας πόλης, αναλύοντας τις πολιτικές, κοινωνικές και ανθρώπινες αξίες του χθες και του σήμερα. Με τους απολαυστικούς Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Βιτόριο Γκάσμαν, Ούγκο Τονιάτσι, Στεφανία Σαντρέλι και Κάρλα Γκαρβίνα, σ’ έναν ρόλο που της χάρισε το Βραβείο Ερμηνείας στο Φεστιβάλ Καννών.
Μια Ξεχωριστή Μέρα
Σκηνοθεσία: Έττορε Σκόλα
Σενάριο: Ruggero Maccari, Ettore Scola
Με τους: Sophia Loren, Marcello Mastroianni, John Vernon
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία – Καναδάς
Έτος Παραγωγής: 1977
Διάρκεια: 106 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Έγχρωμη
Στις 6 Μαΐου του 1938 ο Χίτλερ επισκέπτεται την φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Ρώμης ετοιμάζεται για να πάει στην εκδήλωση που έχει οργανωθεί προς τιμήν του. Η Αντονιέτα (Σοφία Λόρεν), μια όμορφη νοικοκυρά, σύζυγος του Εμανουέλε (Τζον Βέρνον), ενός άνδρα με φασιστικές πεποιθήσεις και μητέρα έξι κακομαθημένων παιδιών, ετοιμάζει σύζυγο και παιδιά για την παρέλαση και μένει στο σπίτι για να το τακτοποιήσει. Στην άδεια πλέον πολυκατοικία στην οποία μένει, βρίσκεται και άλλος ένας ένοικος, ο δημοσιογράφος Γκαμπριέλε (Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι), που είναι ομοφυλόφιλος και μάχεται ενάντια στον φασισμό. Κάποια στιγμή ο παπαγάλος της Αντονιέτα το σκάει και πηγαίνει και κάθεται δίπλα από το πρεβάζι του παραθύρου του Γκαμπριέλε. Το περιστατικό αυτό αποτελεί την αιτία για την οποία ο Γκαμπριέλε και η Αντονιέτα γνωρίζονται και περνάνε ολόκληρη τη μέρα μαζί.
Το φιλμ «Μια Ξεχωριστή Μέρα» (A Special Day – 1977), αποτελεί μία από τις πιο αξιόλογες δημιουργίες του πρόσφατα εκλιπόντα, Έττορε Σκόλα. Έχοντας στη διάθεση του δύο από τους σημαντικότερους Ιταλούς ηθοποιούς, τον Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι και την Σοφία Λόρεν, ο σκηνοθέτης παρουσιάζει μία συγκινητική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία, που παραμένει διαχρονική, καταγγέλλοντας παράλληλα τον φασισμό και τις καταβολές του.
«Δεν πιστεύω ότι το σινεμά μπορεί να μεταμορφώσει ή να αλλάξει την πραγματικότητα και κατ΄ επέκταση την πολιτική. Αυτό που μπορεί να κάνει ο κινηματογράφος και αυτό είναι το ισχυρό όπλο του, είναι να παρέμβει στα μυαλά των ανθρώπων που παρακολουθούν ταινίες. Το έργο μπορεί να εγείρει ερωτήματα τα οποία διαφορετικά μπορεί να μην είχαν γεννηθεί, μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες στο κοινό που αλλιώς δεν θα υπήρχαν.» – Έττορε Σκόλα