Στις 26 Απριλίου 1986, νωρίς το πρωί, ο αντιδραστήρας 4 του πυρηνικού εργοστασίου του
Τσερνόμπιλ εξερράγη. Προκάλεσε αυτό που τα Ηνωμένα Έθνη χαρακτήρισαν «τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας». Ήταν το ατύχημα που η Σοβιετική Πυρηνική βιομηχανία είπε δύο μήνες πρίν, ότι δεν θα συνέβαινε ποτέ σε αυτόν τον αντιδραστήρα.
Οι Σουηδοί ήταν οι πρώτοι που ανακοίνωσαν τρείς μέρες μετά στις 29 Απριλίου ,ότι τα στοιχεία έδειχναν για μεγάλη έκρηξη σε σοβιετικό πυρηνικό εργοστάσιο με διαρροή ραδιενεργού ακτινοβολίας. Οι Σοβιετικοί δεν ανακοίνωσαν το παραμικρό. Δεν πληροφόρησαν τις κυβερνήσεις των χωρών που μολύνθηκαν από την διαρροή της ραδιενέργειας, ούτε καν τους πολίτες τους στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Όλα κρατήθηκαν μυστικά. Την Κυριακή, μετά την έκρηξη, δόθηκε εντολή στην εφημερίδα Ισβέστια να μην κάνει την παραμικρή αναφορά στην έκρηξη ενώ ο αρχηγός της KGB υποστήριζε ότι επρόκειτο για συνομωσία για να κηλιδώσει την ΕΣΣΔ.
Τέσσερις ημέρες μετά την καταστροφή σε αναφορά του προς τον Γκορμπατσόφ σημείωνε: «Λαμβάνουμε μέτρα… για τον έλεγχο της συμπεριφοράς των ξένων διπλωματών και ανταποκριτών ώστε να περιορίσουμε τις δυνατότητές τους να συλλέξουν πληροφορίες… για το Τσερνομπίλ και να σταματήσουμε τις προσπάθειές τους να τις χρησιμοποιήσουν για να εξαπολύσουν μια αντισοβιετική εκστρατεία στη Δύση». Μέρες μετά επετράπη στην Πράβδα να αναφέρει την καταστροφή σημειώνοντας ότι 18 άνθρωποι είναι σε σοβαρή κατάσταση.
Στις 18 Μαΐου ο Γκορμπατσόφ μίλησε στην τηλεόραση,για πρώτη φορά και ενώ ο πυρήνας του αντιδραστήρα εξακολουθούσε να καίει, επιτέθηκε στη Δύση ότι προσπαθούσε να δυσφημίσει την Σοβιετική Ένωση με μιαν ανελέητη αντισοβιετική εκστρατεία και ένα βουνό ψέματα, Τα ραδιενεργά ισότοπα που απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα από το Τσερνόμπιλ και που ακόμα υπάρχουν, δείχνουν ότι 33 χρόνια μετά η καταστροφή συνεχίζεται
Όταν στις 29 Απριλίου έγινε γνωστό το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπίλ η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και αρμόδιοι κυβερνήτικοί παράγοντες έσπευσαν να διαβεβαιώνουν ότι το ραδιενεργό νέφος δεν επρόκειτο να φθάσει στην Ελλάδα.
Οταν μετά την πρωτομαγιά οι Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι το ραδιενεργό νέφος είχε φθάσει προ ημερών στην Ελλάδα επεκράτησε πανικός.Εξαφανίστηκαν βασικά είδη από τα υπερκαταστήματα,κονσέρβες γάλα,ζυμαρικά κλπ.Φρούτα ,λαχανικά και γάλα φρέσκο περνούσαν για έλεγχο ραδιενέργειας από την ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ.
Τα επίπεδα ραδιενέργειας που είχε θέσει η Ε.Ε. παρέμεναν σταθερά αλλά μόνο για μικρό χρονικό διάστημα και στην χώρα μας η τότε κυβέρνηση άλλα στοιχεία για την ραδιενέργεια έστελνε στην Ε.Ε, και άλλα στοιχεία δημοσίευε εδώ ,σύμφωνα με την Καθημερινή και άλλες εφημερίδες.
Έφθασε στο σημείο να κυκλοφορεί “πες μου ποια εφημερίδα διαβάζεις να σου πω ποια είναι τα επίπεδα ραδιενέργειας”. Συγχρόνως το σύστημα ελέγχου της ραδιενέργειας της χώρας δεν λειτουργούσε αξιόπιστα με αποτέλεσμα άλλες μετρήσεις να δίνουν τα πανεπιστήμια, άλλες οι κρατικοί φορείς και άλλες ιδιωτικά εργαστήρια και εργαστήρια του εξωτερικού.Υπήρξε το απόλυτο χάος για διάστημα τριών μηνών και συνεχίστηκε μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1986.Από τον πανικό των ημερών λέγεται ότι πραγματοποιήθηκαν 6000 εκτρώσεις από έγκυες γυναίκες που δεν ήθελαν να γεννήσουν παιδιά παραμορφωμένα από την ραδιενέργεια.
Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πεί με βεβαιότητα πόσοι καρκίνοι του θυρεοειδούς και λευχαιμίες εμφανίστηκαν στα επόμενα χρόνια,ουτε μεταλλάξεις στον πληθυσμό οφειλόμενες στο Τσερνομπίλ. αφού ποτέ δεν έγιναν μετρήσεις και το φαινόμενο δεν παρακολουθήθηκε με πρωτόκολλα κλπ.Ούτε κρατήθηκαν δείγματα τροφίμων για να παρακολουθηθεί το φαινόμενο.
Εκτοτε η χώρα απέκτησε ένα σύγχρονο σύστημα παρακολούθησης της ραδιενέργειας στον αέρα,την θάλασσα και τα τρόφιμα.Ως γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας στο Υπουργείο Βιομηχανίας επισκέφθηκα το συγκρότημα πυρηνικών αντιδραστήρων στην Βουλγαρία στο Κοζλοντουϊ και κατόπιν ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης προς την Ε.Ε. έκλεισε ο ένας αντιδραστήρας και αναβαθμίστηκαν οι άλλοι όσον αφορούσε την ασφάλεια λειτουργίας τους. Τέλος δεν λειτούργησε ένας άλλος πυρηνικός αντιδραστήρας 160χλμ δυτικά του Κοζλοντουϊ στο Μπέλενε δεν λειτούργησε ποτέ.
Ο πραγματικός κίνδυνος υπάρχει από την γειτονική μας χώρα την Τουρκία η οποία εγκαθιστά συγκρότημα πυρηνικών αντιδραστήρων στο Ακούγιου με Ρωσική τεχνολογία,σε σεισμογενή περιοχή που σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος θα εκτεθούν σε ραδιενέργεια περισσότεροι από 350 εκατ. κατοίκων στα Βαλκάνια,Ιταλία και χώρες της Μέσης Ανατολής σύμφωνα με μελέτη Καναδών επιστημόνων,σε περίπτωση δε διαρροής θα μολυνθεί με ραδιενέργεια όλο το Αιγαίο για δεκάδες χρόνια.
Νίκος Κατσαρός
Π.Πρόεδρος Ενωσης Ελλήνων Χημικών
Π.Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ