Η μεγαλύτερη γιορτή στο Αιτωλικό, μετά το πανηγύρι της Αγιά Αγάθης είναι η Μεγάλη Παρασκευή, λόγω του εκπληκτικού, μοναδικού και ιστορικού επιταφίου.
Ανεκτιμήτου ιστορικής, καλλιτεχνικής, αρχαιολογικής και θρησκευτικής αξίας είναι ο Επιτάφιος του Ναού, έργο του 12ου αι., που φέρεται από την παράδοση να έχει κεντηθεί από τρεις παρθένες, με χρυσά και μεταλλικά και μεταξωτά νήματα, διαφόρων αποχρώσεων, και οι οποίες παρθένες, αμέσως αφού τον τελείωσαν το κέντημά του, πέθαναν.
Στο κέντρο του Επιταφίου δεσπόζουνοι μορφές του Ιησού, της Υπεραγίας Θεοτόκου, των Μυροφόρων, του Νικόδημου, του Ευαγγελιστή Ιωάννη, και μορφές Αγγέλων χρυσοποίκιλτες, καθώς και των τεσσάρων Ευαγγελιστών στα άκρα, των προφητών και Εξαπτέρυγων.
Πώς βρέθηκε ο Επιτάφιος στο Αιτωλικό;
Κατά το έτος 1183 μ.Χ., αυτοκράτορας Κων/πόλεως ήταν ο Ανδρόνικος. Εκείνη την εποχή, ο ανηψιός του, Άγγελος Κομνηνός κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος, επειδή αφαίρεσε από την τοπική Εκκλησία τρία ιερά κειμήλια, δυο εικόνες και έναν Επιτάφιο.
Ο Κομνηνός, κυνηγημένος για την πράξη του αναγκάζεται να φύγει, ζητώντας σε άλλους τόπους προστασία. Έτσι, καταφεύγει στην πόλη της Παραμυθιάς ζητώντας βοήθεια από το θείο του, που τότε ήταν ηγεμόνας του Κάρλελι.
Ύστερα από περιπέτειες ο Κομνηνός βρέθηκε στα Άγραφα, όπου από τον εκεί Μητροπολίτη χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος με το όνομα Ιννοκέντιος.
Καταδιώχτηκε όμως και από τους εκεί κλέφτες και αρματολούς της περιοχής όταν μαθεύτηκε ότι είναι ιερόσυλος, οπότε αναζητά καταφύγιο σε μοναστήρι του Θέρμου, για να βρεθεί στην περιοχή Χίλια Σπίτια, μεταξύ αρχαίας Καλυδώνας και Πλευρώνας, στην περιοχή του Μεσολογγίου, αφοριζόμενος και καταδιωκόμενος από τον Αρχιεπίσκοπο Ναυπακτίας, οπότε καταφεύγει στη Μακρυνεία, για να καταλήξει στην Έξω Χώρα του Ανατολικού (Αιτωλικού), στο σημερινό Κεφαλόβρυσο.
Τότε, το Ανατολικόν δεν ήταν πόλη αλλά μικρό νησάκι (ανατολικά των Εχινάδων και ήταν ένα από αυτές), όπου κατοικούσαν ψαράδες.
Ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, στην Κων/πολη, πέθανε ο Ανδρόνικος και οι φίλοι του Άγγελου Κομνηνού τον προσκάλεσαν εκεί, με σκοπό να τον στέψουν επόμενο αυτοκράτορα.
Ο Κομνηνός, αποδέχτηκε την πρότασή τους αλλά, πριν αναχωρήσει για τη Βασιλεύουσα, από ευγνωμοσύνη στους κατοίκους του Αιτωλικού, που του παραχώρησαν τόσον καιρό καταφύγιο, αποφάσισε να τους δωρήσει τις δυο Άγιες εικόνες που είχε μαζί του και τον Επιτάφιο, υπόγραψε δε και χρυσόβουλο, ώστε να παίρνει η Εκκλησία, όπου θα βρίσκονταν έκτοτε τα κειμήλια αυτά κάθε χρόνο 100 φλουριά βασιλικά για τα κεριά, το λάδι για τα καντήλια και τα επιδόματα των ιερέων, είπε μάλιστα ότι επιθυμεί η Εκκλησία, που θα χτιστεί, για να φυλάσσονται τα άγια αυτά κειμήλια, επιθυμεί να τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Κι από τότε άρχισε η μεγάλη περιπέτεια των ιερών αυτών κειμηλίων, καθώς, ο έξαρχος Παραμυθιάς «άρπαξε» τον Επιτάφιο και τις δυο εικόνες από τους Αιτωλικιώτες, για τους επιστραφούν αργότερα, όταν αυτοί τα διεκδίκησαν και έκτοτε είναι κτήμα της Εκκλησίας της πόλης του Αιτωλικού.
Στα επαναστατικά χρόνια του 1821, ο Επιτάφιος βρισκόταν στην Εκκλησία της πόλης. Το έτος όμως 1825 αρπάχτηκε από κάποιον Τουρκοαιγύπτιοτου Κιουταχή, για να χρησιμοποιηθεί ως σέλα του αλόγου του. Καθώς όμως προσπάθησε αυτός να ανέβει στο άλογό του, αναφέρει η παράδοση ότι με τρόπο θαυματουργικό τινάχτηκε από αυτό και σκοτώθηκε.
Από τότε τα ίχνη του Επιταφίου χάθηκαν, για να ανακαλυφτεί στην Πρέβεζα μετά την απελευθέρωση στα χέρια κάποιου εμπίστου του Τουρκοαιγύπτιου που τον είχε αρπάξει.
Έγιναν τότε μεγάλες διαδικασίες, καταβλήθηκαν λίτρα από τη μεριά των Αιτωλικιωτών από εράνους που έγιναν μεταξύ των χριστιανών και από την εκποίηση των αναθημάτων της Ιερής Εικόνας της Θεοτόκου, οπότε ο Επιτάφιος μετά από τις μεγάλες περιπέτειές του παραδόθηκε και πάλι στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου της πόλης του Αιτωλικού, όπου και παραμένει από τότε.
Μεγάλη Παρασκευή στο Αιτωλικό
Ο Επιτάφιος, που αποτελεί και το καύχημα και το ανεκτίμητο κειμήλιο του Ιερού Ναού της Παναγιάς της Παζαρίτισσας, τίθεται προς προσκύνηση των πιστών την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής κάθε έτος, όπου συρρέουν χριστιανοί από όλη την Ελλάδα, που τυχαίνει να βρίσκονται στην περιοχή για τις εορτές του Πάσχα.
Παράδοση, ιστορικά επιβεβαιωμένη αναφέρει πως τον συγκεκριμένο Ναό επισκέφτηκαν και ο Λόρδος Βύρωνας όταν ζούσε στο Μεσολόγγι, στα 1824, με τον Μαυροκορδάτο και το Νέγρη, όπου στάθηκε «ασκεπής» και έκθαμβος μπροστά στο συγκεκριμένο καλλιτέχνημα, ενώ εξέφρασε το θαυμασμό του για το αριστούργημα που αντίκρισε μπροστά του.
Η Εικόνα της Παναγίας είναι κι αυτή το άλλο σημαντικό κειμήλιο του Άγγελου Κομνηνού, που δώρησε στην πόλη του Αιτωλικού, που λέγεται μάλιστα πως είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Οι πιστοί την έχουν επενδύσει με χρυσό, άπειρα δε είναι τα θαύματά της που διηγιούνται οι παλιότερο ντόπιοι.
Πηγή: aitoloakarnania.gr