Ελπίδα μέσα από τη φρίκη στη Γάζα: Χάος και καταστροφή μετά από 15 μήνες πολέμου

Η ισραηλινή απάντηση στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου του 2023 με την υπογραφή της Χαμάς, έχει σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες, έχει αφήσει ερείπια τα περισσότερα σχολεία και νοσοκομεία και έχει προκαλέσει μακροχρόνιες ζημιές στη γεωργία

Το Ισραήλ άρχισε να βομβαρδίζει τη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου του 2023, αφού η Χαμάς πέρασε τα σύνορα, σκότωσε περίπου 1.200 ανθρώπους και συνέλαβε άλλους 251 ομήρους στη Γάζα. Όταν ξεκίνησαν οι χερσαίες επιχειρήσεις μια εβδομάδα αργότερα, οι περισσότεροι περίμεναν ότι οι μάχες θα διαρκούσαν εβδομάδες. Αντίθετα, διήρκεσε 15 μήνες μέχρι την ανακοίνωση της Τετάρτης για κατάπαυση του πυρός και έγινε ο μεγαλύτερος πόλεμος του Ισραήλ από τη σύγκρουση του 1948 που οδήγησε στη δημιουργία της χώρας.

Η πλειονότητα αυτών που σκοτώθηκαν από μαχητές στις 7 Οκτωβρίου ήταν άμαχοι, και η έκταση και η αγριότητα της επίθεσης ήταν άνευ προηγουμένου. Το ίδιο ήταν η κλίμακα και η αγριότητα της απάντησης του Ισραήλ. Μετά από μια σύντομη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων τον Νοέμβριο του 2023, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποσχέθηκε να συνεχίσει να πολεμά, υποσχόμενος «ολική νίκη» επί της Χαμάς.

Ο αντίκτυπος της εκστρατείας στους αμάχους που ζουν στη Γάζα οδήγησε σε κατηγορίες για γενοκτονία, μεταξύ άλλων από ομάδες δικαιωμάτων, μελετητές και ξένες κυβερνήσεις. Η Νότια Αφρική προσέφυγε στο διεθνές δικαστήριο. Ο Ομέρ Μπάρτοφ, πρώην στρατιώτης στις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις και ιστορικός της γενοκτονίας, έγραψε ότι μέχρι τον Μάιο του 2024 «δεν ήταν πλέον δυνατό να αρνηθεί κανείς ότι το Ισραήλ εμπλέκεται σε συστηματικά εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονικές ενέργειες».

Το Γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε τον Νοέμβριο ότι τα στοιχεία για τους επαληθευμένους θανάτους υποδηλώνουν «φαινομενική αδιαφορία για το θάνατο αμάχων και τον αντίκτυπο των μέσων και των μεθόδων πολέμου».

Ακόμη και ο πιο ένθερμος σύμμαχος του Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, περιόρισαν ορισμένες αποστολές όπλων, και τον Σεπτέμβριο το Ηνωμένο Βασίλειο ανέστειλε ορισμένες άδειες εξαγωγής όπλων λόγω της διεξαγωγής του πολέμου από το Ισραήλ. Ο Νετανιάχου και ο πρώην υπουργός Άμυνας του Γιόαβ Γκάλαντ είναι αντιμέτωποι με εντάλματα σύλληψης από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για φερόμενα εγκλήματα πολέμου που σχετίζονται με τη σύγκρουση. Ένταλμα σύλληψης έχει εκδοθεί και για τον στρατιωτικό ηγέτη της Χαμάς Μοχάμεντ Ντέιφ.

Νεκροί και τραυματίες στη Γάζα

Περισσότεροι από 46.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί μέσα στη Γάζα από ισραηλινές επιθέσεις, σύμφωνα με αξιωματούχους υγείας στην περιοχή. Οι περισσότεροι από τους νεκρούς είναι άμαχοι και το σύνολο αντιπροσωπεύει περίπου το 2% του προπολεμικού πληθυσμού της Γάζας, ή έναν στους 50.

Περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι έχουν ταυτοποιηθεί, μεταξύ των οποίων 13.319 παιδιά-θύματα, το νεότερο μόλις δύο ωρών. Μεταξύ των ηλικιωμένων νεκρών είναι και ένας 101χρονος προπάππους. Άλλοι 110.000 έχουν τραυματιστεί, πάνω από το ένα τέταρτο των οποίων ζουν τώρα με τραύματα που άλλαξαν τη ζωή τους, όπως ακρωτηριασμοι, σοβαρά εγκαύματα και τραυματισμούς στο κεφάλι.

Ωστόσο, αυτοί οι αριθμοί δεν λένε την πλήρη ιστορία με τις απώλειες των Παλαιστινίων. Ο επίσημος αριθμός των νεκρών του πολέμου περιλαμβάνει μόνο όσους σκοτώθηκαν από βόμβες και σφαίρες, τα σώματα των οποίων έχουν ανασυρθεί και ταφεί. Περίπου 10.000 άνθρωποι που σκοτώθηκαν από αεροπορικές επιδρομές πιστεύεται ότι είναι ενταφιασμένοι σε κτήρια που κατέρρευσαν, λόγω της έλλειψης βαρέως εξοπλισμού ή καυσίμων για να σκάψουν ερείπια από χάλυβα και σκυρόδεμα αναζητώντας τους.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα διαπίστωσε ότι ο επίσημος απολογισμός υποεκτίμησε τους θανάτους από τραυματισμούς τους πρώτους εννέα μήνες του πολέμου. Αυτό υποδηλώνει ότι μέχρι τον Οκτώβριο του 2024 «οι πραγματικοί αριθμοί των νεκρών πιθανότατα ξεπέρασαν τις 70.000», έγραψαν οι συγγραφείς.

Η πείνα, η έλλειψη καταφυγίου και φαρμάκων, η ταχεία εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών και η κατάρρευση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης έχουν σκοτώσει πολλούς άλλους Παλαιστίνιους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι αρχές σχεδιάζουν να μετρήσουν τους νεκρούς όταν σταματήσουν οι μάχες, δήλωσε ο Δρ Μαρουάν αλ-Χαμς, διευθυντής επιτόπιων νοσοκομείων στο υπουργείο Υγείας.

Ισραηλινοί αξιωματούχοι αμφισβητούν τον αριθμό των νεκρών που δίνουν οι αρχές στη Γάζα, υποστηρίζοντας ότι επειδή η Χαμάς ελέγχει την κυβέρνηση εκεί, οι υγειονομικοί αξιωματούχοι της Γάζας δεν μπορούν να παράσχουν αξιόπιστα στοιχεία. Ωστόσο οι γιατροί και οι δημόσιοι υπάλληλοι στην επικράτεια έχουν αξιόπιστο ιστορικό από προηγούμενους πολέμους. Μετά από αρκετές συγκρούσεις μεταξύ 2009 και 2021, οι ερευνητές του ΟΗΕ κατάρτισαν τους δικούς τους καταλόγους με τους νεκρούς και διαπίστωσαν ότι ταίριαζαν πολύ με αυτούς από τη Γάζα.

Σκόπιμη καταστροφή κατοικιών και εκτοπισμός

Η εκστρατεία του Ισραήλ για αεροπορικούς βομβαρδισμούς και μαζικές κατεδαφίσεις έχει ισοπεδώσει εκτάσεις της Γάζας και έχει αφήσει ολόκληρες γειτονιές μετά βίας κατοικήσιμες. Εννέα στα 10 σπίτια στην επικράτεια έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές, δείχνουν τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ. Σχολεία, νοσοκομεία, τζαμιά, νεκροταφεία, καταστήματα και γραφεία έχουν επίσης πληγεί επανειλημμένα.

Η καταστροφή είναι τόσο έντονη που ορισμένοι ειδικοί λένε ότι η μεγάλης κλίμακας καταστροφή κατοικιών και υποδομών της καθημερινής ζωής πρέπει να αναγνωριστεί ως νέο έγκλημα πολέμου: domicide» (οικοκτονία, η σκόπιμη-συστηματική καταστροφή κατοικιών).

Ακόμη και εκεί όπου τα σπίτια στέκονται ακόμη, πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να φύγουν. Το 80% του εδάφους της Γάζας τέθηκε υπό εντολές εκκένωσης που ήταν ακόμη ενεργές στο τέλος Δεκεμβρίου. Περίπου 1,9 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, το 90% του πληθυσμού, με πολλούς από αυτούς να αναγκάζονται να μετακινούνται επανειλημμένα. Εκατοντάδες χιλιάδες ζουν τώρα σε πόλεις με σκηνές και σε υπερπλήρη καταφύγια με κακές συνθήκες υγιεινής και πρόσβαση σε ελάχιστο καθαρό νερό. Επιθέσεις έχουν σημειωθεί και σε καταφύγια.

Για να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση, η Γάζα θα χρειαστεί μια εκπληκτική επιχείρηση καθαρισμού. Ο πόλεμος έχει αφήσει πάνω από 40 εκατομμύρια τόνους συντριμμιών, σε κτήρια που κατέρρευσαν, τα οποία μπορεί να είναι γεμάτα με εκρηκτικά, παγίδες και βόμβες που δεν έχουν εκραγεί. Θα μπορούσε να χρειαστεί πάνω από μια δεκαετία για να απομακρυνθούν, προειδοποίησε την άνοιξη ανώτατος αξιωματούχος του ΟΗΕ για την αποναρκοθέτηση. Ο ισραηλινός στρατός λέει ότι ο αγώνας του είναι εναντίον της Χαμάς και όχι της Γάζας, ότι οι βομβαρδισμοί του είναι ανάλογοι με τις απειλές και ότι καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να προειδοποιήσει τους πολίτες για επικείμενες επιθέσεις.

Σχολεία και εκπαίδευση

Σχεδόν κάθε σχολικό κτίριο στη Γάζα έχει υποστεί ζημιές ή καταστραφεί και κανένα δεν λειτουργεί. Τα 660.000 παιδιά σχολικής ηλικίας της Γάζας δεν είχαν πρόσβαση στην επίσημη εκπαίδευση για περισσότερο από ένα χρόνο. Ο πόλεμος θα «πάει πίσω» την εκπαίδευση στην περιοχή έως και πέντε χρόνια και κινδυνεύει να δημιουργήσει μια χαμένη γενιά μόνιμα τραυματισμένης νεολαίας, σύμφωνα με μια μελέτη από ακαδημαϊκούς του Κέιμπριτζ και του ΟΗΕ.

Υπήρχαν 564 σχολικά κτήρια στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου 2023. Από αυτά, 534 έχουν υποστεί ζημιές ή καταστράφηκαν και 12 έχουν «πιθανές ζημιές». Η κατάσταση των υπολοίπων 18 σχολείων «αυτή τη στιγμή δεν είναι γνωστή», ανέφερε η Unicef ​​σε έκθεση του Οκτωβρίου.

Τα σχολεία που διαχειρίζεται η υπηρεσία Unrwa για τα παλαιστινιακά σχολεία έχουν μετατραπεί σε καταφύγια έκτακτης ανάγκης. Φιλοξενούν μεγάλο αριθμό εκτοπισμένων και είναι ευδιάκριτα σημειωμένα στους χάρτες, αλλά πολλά έχουν βομβαρδιστεί, και μερικά να έχουν στοχοποιηθεί πολλές φορές. Το Ισραήλ λέει ότι τα πλήγματα στόχευαν μαχητές της Χαμάς, υποστηρίζοντας ότι βρίσκουν καταφύγιο στα κτήρια και χρησιμοποιούν πολίτες ως ανθρώπινες ασπίδες.

Νοσοκομεία και υγειονομική περίθαλψη

Οι ισραηλινές δυνάμεις βομβάρδισαν επανειλημμένα, πολιόρκησαν και επιτέθηκαν σε νοσοκομεία στη Γάζα καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Γιατροί σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν, κρατήθηκαν και βασανίστηκαν. Από την έναρξη του πολέμου καταγράφηκαν 654 επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υγείας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) τον Ιανουάριο του 2025.

Πάνω από 1.050 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, συμπεριλαμβανομένων νοσοκόμων, παραϊατρικών, γιατρών και άλλου ιατρικού προσωπικού σκοτώθηκαν, πολλοί στον χώρο εργασίας τους. Δεκάδες άλλοι συνελήφθησαν και τουλάχιστον τρεις πέθαναν υπό ισραηλινή κράτηση.

Στο τέλος του 2024, μόλις 17 από τα 36 νοσοκομεία της Γάζας ήταν έστω και μερικώς λειτουργικά. Οι υπηρεσίες ενισχύθηκαν από 11 επιτόπια νοσοκομεία, αλλά οι ισραηλινοί έλεγχοι για την είσοδο εργαζομένων βοήθειας σήμαιναν ότι συχνά είχαν έλλειψη γιατρών και ιατρικών προμηθειών. Μια επιτροπή του ΟΗΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι «ανελέητες και εσκεμμένες επιθέσεις του Ισραήλ σε ιατρικό προσωπικό και εγκαταστάσεις» συνιστούσαν εγκλήματα πολέμου.

Αποτελούσαν «μια συντονισμένη πολιτική για την καταστροφή του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης της Γάζας ως μέρος μιας ευρύτερης επίθεσης στη Γάζα», διαπίστωσε η Ανεξάρτητη Διεθνής Επιτροπή Έρευνας του ΟΗΕ για τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη.

Η έλλειψη νοσοκομείων, προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης και φαρμάκων επιδείνωσε τον πόνο των ανθρώπων που τραυματίστηκαν στον πόλεμο και υποφέρουν από ασθένειες που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από την έλλειψη στέγης, τροφής και καθαρού νερού. Το 2024 καταγράφηκαν περισσότερες από 1,2 εκατομμύρια λοιμώξεις του αναπνευστικού, μαζί με 570.000 περιπτώσεις οξείας διάρροιας, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ.

Πείνα και ελλείψεις βοήθειας

Οι ισραηλινοί έλεγχοι στη βοήθεια που εισέρχονταν στη Γάζα και η καταστροφή της γεωργικής παραγωγής εντός της επικράτειας οδήγησαν σε εκτεταμένη πείνα και υποσιτισμό. Τον Νοέμβριο του 2024, ο ΟΗΕ είπε ότι η βοήθεια και οι εμπορικές αποστολές στη Γάζα ήταν στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Οκτώβριο του 2023 και ένας διεθνής εποπτικός οργανισμός είπε ότι ο λιμός είναι πιθανόν «επικείμενος» στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας.

Τον Ιανουάριο, ο ΟΗΕ είπε ότι το 96% των παιδιών κάτω των δύο ετών και των γυναικών στη Γάζα δεν έπαιρναν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, 345.000 άνθρωποι αντιμετώπισαν καταστροφικές ελλείψεις τροφίμων και 876.000 αντιμετώπισαν επίπεδα έκτακτης ανάγκης επισιτιστικής ανασφάλειας.

Ο υποσιτισμός στην εγκυμοσύνη και την παιδική ηλικία εμποδίζει την πνευματική και σωματική ανάπτυξη, έτσι πολλά παιδιά που επέζησαν του πολέμου θα υπομείνουν δια βίου τις επιπτώσεις από την έλλειψη τροφίμων. Το Ισραήλ είπε ότι δεν περιόρισε τις αποστολές βοήθειας και κατηγόρησε τις υπηρεσίες αρωγής για τις αποτυχίες υλικοτεχνικής υποστήριξης αλλά και τη Χαμάς για την κλοπή επισιτιστικής βοήθειας.

Περιβάλλον

Τουλάχιστον η μισή δενδροκάλυψη της Γάζας έχει ισοπεδωθεί, το έδαφος και το νερό έχουν μολυνθεί και υπάρχουν τεράστιες ζημιές σε γεωργική γη. Η καταστροφή θα έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα, την επισιτιστική ασφάλεια και την υγεία των κατοίκων, λένε οικολόγοι και ακαδημαϊκοί.

Ορισμένες ζημιές προήλθαν απευθείας από τις ισραηλινές επιθέσεις σε αγροκτήματα και άλλες υποδομές. Μέχρι τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, περίπου το 40% της γης στη Γάζα που χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως για την παραγωγή τροφίμων είχε καταστραφεί, σύμφωνα με έρευνα της Forensic Architecture. Η δορυφορική ανάλυση που αποκαλύφθηκε στον Guardian δείχνει αγροκτήματα κατεστραμμένα και σχεδόν τα μισά δέντρα της περιοχής κατεστραμμένα.

Ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε τουλάχιστον 31 από τις 54 δεξαμενές νερού μέχρι το τέλος Αυγούστου, διαπίστωσε η Human Rights Watch. Τα τοξικά υπολείμματα από πυρομαχικά και πυρκαγιές έχουν μολύνει τόσο το έδαφος όσο και το νερό. Άλλες μορφές ζημιών ήταν έμμεσες. Όταν το Ισραήλ διέκοψε τις προμήθειες καυσίμων, ηλεκτρισμού και χημικών εντός της πρώτης εβδομάδας του πολέμου, όλες οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και οι περισσότερες εγκαταστάσεις άντλησης λυμάτων αναγκάστηκαν να κλείσουν, οδηγώντας σε υπερχείλιση λυμάτων στη θάλασσα και τα υπόγεια ύδατα.

Εν μέσω εκτεταμένων ελλείψεων βοήθειας, οι πεινασμένοι και παγωμένοι κάτοικοι της Γάζας έκαψαν επίσης τοξικά πλαστικά και έκοψαν δέντρα για να χρησιμοποιήσουν το ξύλο για καύσιμα και μαγείρεμα.

Ο πόλεμος σε αριθμούς

Νεκροί στη Γάζα: 46.707

Νεκρά παιδιά στη Γάζα: 13.319

Παλαιστίνιοι που θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια στη Γάζα: 11.000

Τραυματίες στη Γάζα: 110.265

Εκτοπισμένοι στη Γάζα: 1,9 εκατομμύρια (90% του πληθυσμού)

Επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια του πολέμου: 654

Νεκροί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας: 1.060

Σχολεία που υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν: 534 (95% των σχολείων)

Παιδιά εκτός επίσημης εκπαίδευσης: 660.000 (όλα τα παιδιά σχολικής ηλικίας)

Σπίτια κατεστραμμένα ή ισοπεδωμένα: 436.000 (92% του συνόλου)

Νεκροι μέσα στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023: περίπου 1.200

Άτομα που απήχθησαν στη Γάζα από το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023: 251

Όμηροι που παραμένουν στη Γάζα τον Ιανουάριο του 2025: 101 (37 πιστεύεται ότι είναι νεκροί)