Υπό κανονικές συνθήκες ένα Όσκαρ δεν μπορεί να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων. Η Ακαδημία, όπως είναι γνωστό, έχει πάψει εδώ κι αρκετές δεκαετίες να αποτελεί παράγοντα πρωτοπορίας. Τι συμβαίνει, όμως, όταν ένα μικρό, ανεξάρτητο θρίλερ που ακροβατεί με τη σάτιρα και στηλιτεύει τα κακώς κείμενα των Ηνωμένων Πολιτειών παίρνει το χρυσό αγαλματάκι για το καλύτερα διασκευασμένο σενάριο; Στην περίπτωση του Get Out, o Jordan Peele κατάφερε με αυτό να αλλάξει λίγο έως πολύ την πορεία της pop κουλτούρας επί αμερικανικού εδάφους.
“Βλέπω το σινεμά και την τηλεόραση ως τρόπο διαφυγής. Κι αυτό σημαίνει φυγή από την πραγματικότητα. Νομίζω ότι είναι από εκείνα τα πράγματα που προσπαθούμε να κάνουμε πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο -χωρίς, όμως, να μας σταματά από το να βλέπουμε τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο” είχε δηλώσει σε παλιότερη συνέντευξή του στο Variety. Σήμερα, ο 40χρονος Αφροαμερικανός θεωρείται, όχι άδικα, ένας master του σύγχρονου horror. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτήν την βαρύγδουπη ταμπέλα που του έχουν δώσει τα μέσα ενημέρωσης;
Το ξεκίνημα
Ο πιο Αφροαμερικανός από τους σκηνοθέτες του σήμερα, εκείνος που έκανε όλη την Αμερική να παραμιλά με το αντιρατσιστικό του σχόλιο στο Get Out το 2017, γεννήθηκε μισός λευκός και μισός μαύρος. Η μητέρα του ήταν γραμματέας, εκείνος μεγάλωνε στο κατά βάση “λευκό” Upper West Side κι ο πατέρας του, αφροαμερικανικής καταγωγής, ήταν ουσιαστικά απών. “Νομίζω ότι ο τρόπος που μεγάλωσα με έκανε να νιώθω πάντα απόκληρος” είχε πει στην Guardian. H “λευκή” προφορά του τον απέκλειε από τις “μαύρες” παρέες και το “μαύρο” του χρώμα τον έκανε ανεπιθύμητο στους “λευκούς” κύκλους.
Ίσως, βέβαια, να ήταν αυτή η αίσθηση του αποσυνάγωγου που τον οδήγησε στο να ψαχτεί και να βρει ενδιαφέροντα που κατά βάση είχαν να κάνουν με τις τέχνες, την κοινωνιολογία και τη ψυχολογία. Μετά τις σπουδές του ήταν σίγουρος για το τι ήθελε να κάνει: πήγε στο Σικάγο, την πόλη που θεωρείται η Μέκκα της Κωμωδίας, με σκοπό να ασχοληθεί με το είδος.
Για καλή του τύχη εκεί γνώρισε τον Keegan-Michael Key· έναν εξαιρετικό κωμικό, με παρόμοια με εκείνον ενδιαφέροντα και -κυρίως- παρόμοια βιώματα καθώς ήταν κι αυτός παιδί μικτού φυλετικά γάμου. Αυτή ήταν η αρχή του Key & Peele, ενός τηλεοπτικού show με χιουμοριστικά σκετσάκια όπου η θεματολογία είχε να κάνει με την pop κουλτούρα, τον φυλετικό διαχωρισμό και τα κοινωνικά στερεότυπα. Ή για να το πούμε πιο σωστά, αυτός ήταν ο παράδοξος και κωμικός τρόπος που η Αμερική γνώρισε τον σημερινό άρχοντα των θρίλερ.
Αν υπάρχει ένα σημαντικό κληροδότημα του Jordan Peele στην pop κουλτούρα αυτό δεν είναι άλλο από το Sunken Place (σ.σ: Το μέρος της καταβύθισης).
Το ημερολόγιο, τότε, έγραφε 2012 κι ο Barack Obama βρισκόταν στο απόγειο της δημοφιλίας του. Έτσι το σκετς των δύο κωμικών, όπου ο ένας (Peele) υποδυόταν μία εκδοχή του του πρώην Αμερικανού Προέδρου πολύ κοντά στην πραγματικότητα και στον politically correct λόγο που άρθρωνε, ενώ ο άλλος (Key) υποδυόταν την μονίμως αγριεμένη εκδοχή του Obama που απασφάλιζε κι έλεγε τα πράγματα με το όνομά τους. Κάπου εκεί πρέπει να γεννήθηκε και στο μυαλό του πρώτου ένα βασικό θέμα στο έργο του: η διπολική διαταραχή που ταλαιπωρεί πολλές φορές την αφροαμερικανική κοινότητα όσον αφορά στο θέμα του φυλετικού διαχωρισμού.
Η τεράστια κι αναπάντεχη επιτυχία
Η ταινία ήταν μία αντίδραση στο προεκλογικό κλίμα και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι βγήκε τότε
Όσο καιρό γνώριζε επιτυχία ως τηλεοπτικός κωμικός, ο Peele κατάστρωνε παράλληλα τα σχέδια του για το πως θα κατακτήσει την pop κουλτούρα. Ο ίδιος έχει πει για τον εαυτό του ότι ήταν ένας “μαύρος nerd”· ένας όρος, δηλαδή, που ήταν επί της ουσίας ανύπαρκτος όταν ο ίδιος βρισκόταν στην εφηβεία. Η αγάπη του όμως για τα θρίλερ τον οδήγησε να προσπαθήσει, μέσα από την εταιρεία παραγωγής που είχε φτιάξει, να συνδυάσει τα δύο πολύ αταίριαστα ενδιαφέροντά του: την nerd κουλτούρα και την ανάγκη για πολιτικό σχόλιο όσον αφορά τα φυλετικά ζητήματα. Κάπως έτσι, το Get Out έγινε από απλή σκέψη πραγματικότητα.
Η ιστορία του νεαρού Αφροαμερικανού που βρίσκεται μπλεγμένος σε μία περίεργη κι επικίνδυνη πλεκτάνη λευκών (οι οποίοι, όπως μαθαίνουμε στην ταινία, κλέβουν τα σώματα νεαρών μαύρων για να τα κατοικήσουν εκείνοι) ασκεί έντονη κριτική και στις δύο πλευρές: τόσο στη Λευκή Αμερική, που ακόμα κι όταν δεν είναι συντηρητική βλέπει στο πρόσωπο των μαύρων συμπολιτών της μία κατώτερη φυλή, όσο και την αφροαμερικανική κοινότητα, η οποία εύκολα μαγνητίζεται από τα θέλγητρα του λευκού αμερικανικού ονείρου ξεχνώντας στην πορεία την δικιά της ταυτότητα.
Αν υπάρχει ένα σημαντικό κληροδότημα του Jordan Peele στην pop κουλτούρα αυτό δεν είναι άλλο από το Sunken Place (σ.σ: Το μέρος της καταβύθισης). Εκείνος ο τόπος όπου ένας μαύρος αφήνει τη συνείδησή του να βουλιάξει σε ένα άχρονο κενό. Εκείνο το περίεργο σημείο όπου οι Αφροαμερικανοί μετατρέπονται σε λευκές μαριονέτες: το είδαμε παλιότερα με τον O.J. Simpson που πρακτικά περιστοιχιζόταν μόνο από λευκούς λες και ένιωθε ενοχές για το χρώμα του, το βλέπουμε σήμερα στον Kanye West όταν προσεταιρίζεται τις πιο ακραίες θέσεις του Donald Trump. Κυρίως, όμως, το είδαμε με τον πιο φρικιαστικό τρόπο όταν ο Michael Jackson προσπάθησε να γίνει λευκός αφαιρώντας τη μελανίνη από το σώμα του.
Πρόκειται για αφηγήσεις που περνούν μέσα από ένα φίλτρο γεμάτο παράλογα και μεταφυσικά γεγονότα την αγωνία για το πως θα καταφέρει η αφροαμερικανική κοινότητα να βρει τον εαυτό της.
Με λίγα λόγια, το Sunken Place του Peele μίλησε ανοιχτά για κάτι που όλοι ξέραμε αλλά κάναμε επιμελώς τα στραβά μάτια απέναντί του. “Η ταινία ήταν μία αντίδραση στο προεκλογικό κλίμα της εποχής και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι βγήκε τότε” είχε δηλώσει παλιότερα στην Guardian. H στιγμή που το έκανε ήταν τουλάχιστον κομβική: ήταν ο Ιανουάριος του 2017 όταν η ταινία έβγαινε στις αίθουσες, τον ίδιο μήνα δηλαδή που ο 45oς και νυν Πρόεδρος των Η.Π.Α έμπαινε στον Λευκό Οίκο.
O αφροσουρεαλισμός και το μέλλον
“Ήθελα να φτιάξω ένα θρίλερ με μαύρους πρωταγωνιστές έτσι ώστε οι άνθρωποι να σκεφτούν: μα καλά, γιατί δεν το έχει κάνει αυτό κανείς μέχρι τώρα” είπε σε πρόσφατες δηλώσεις του, μιλώντας για τη νέα του ταινία, Us, που βγήκε πριν λίγες μέρες στις αίθουσες. Μπορεί το story να μην είναι τόσο αυστηρά προσανατολισμένο αυτήν την φορά στις φυλετικές διακρίσεις, ο αφροσουρεαλισμός όμως δηλώνει και πάλι βροντερά παρών. Για μισό λεπτό όμως, τι είναι ο αφροσουρεαλισμός;
Τον όρο εισήγαγε ο συγγραφέας Amiri Baraka το 1974, στην προσπάθειά του να περιγράψει τα καλλιτεχνικά έργα που προσπαθούν να ορίσουν την ιδέα της μαύρης ταυτότητας ενώ παράλληλα παρουσιάζουν γεγονότα τα οποία έχουν μία απόσταση από την πραγματικότητα. Πρόκειται για αφηγήσεις που περνούν μέσα από ένα φίλτρο γεμάτο παράλογα και μεταφυσικά γεγονότα την αγωνία για το πως θα καταφέρει η αφροαμερικανική κοινότητα να βρει τον πραγματικό εαυτό της. Ακριβώς, δηλαδή, ότι ψάχνει μέσα από τα έργα του ο Jordan Peele.
Τι επιφυλάσσει όμως το άμεσο μέλλον για τον καινούργιο master of horror του παγκόσμιου σινεμά; Πρόσφατα ανέλαβε ως παραγωγός το σατυρικό όραμα του Spike Lee στο BlacKkKlansman, κάτι που αναμένεται να κάνει και για το Candyman (το reboot ενός από τα λίγα θρίλερ στα 90s με “μαύρο” villain), το θρυλικό Twilight Zone αλλά και το πιο ενδιαφέρον από τα τρία projects που θα τρέξει.
Το Lovecraft Country θα είναι μία σειρά horror του HBO όπου ο πρωταγωνιστής Michael Kenneth Williams (Οmar για του φίλους του The Wire) έρχεται αντιμέτωπος με απόκοσμα πλάσματα της φαντασίας του καταραμένου συγγραφέα σε μία εποχή (τέλη 19ου-αρχές 20ου) όπου οι Η.Π.Α ταλανίζονταν από απάνθρωπους νόμους που επέβαλαν τον φυλετικό διαχωρισμό. Όπως καταλαβαίνεις μιλάμε για μερικές από τις πιο αναμενόμενες παραγωγές σε μικρή και μεγάλη οθόνη, από τον άνθρωπο που ήρθε από το πουθενά για να αλλάξει την pop κουλτούρα.