Ο ανιχνευτής ψεύδους ή πολυγράφος αποτελεί μία από τις πιο αμφιλεγόμενες τεχνολογίες για την ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Εξοπλισμένος με τη δυνατότητα να καταγράφει φυσιολογικές αντιδράσεις, έχει γίνει εργαλείο τόσο σε εγκληματολογικές έρευνες όσο και στην ανάλυση της ανθρώπινης αλήθειας.
Της: Έπης Τρίμη
Ωστόσο, η αμφισβήτηση της ακρίβειας και των ηθικών ζητημάτων που εγείρει, κάνει την τεχνολογία αυτή ένα πεδίο διαρκούς συζήτησης.
Το νομικό καθεστώς για τη χρήση ανιχνευτή ψεύδους στην Ελλάδα είναι αρκετά αυστηρό. Σε γενικές γραμμές, τέτοιες συσκευές χρησιμοποιούνται σπάνια και κυρίως από αρμόδιες αρχές ή ειδικούς επιστήμονες. Η χρήση τους από ιδιώτες μπορεί να εμπίπτει σε νομικούς περιορισμούς, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για παραβίαση προσωπικών δεδομένων ή δικαιωμάτων.
Η συναίνεση του ατόμου που υποβάλλεται στη διαδικασία είναι απαραίτητη. Επιπλέον, η χρήση των αποτελεσμάτων ενός ανιχνευτή ψεύδους στο δικαστικό σύστημα δεν θεωρείται απόλυτα έγκυρη από την ελληνική δικαιοσύνη, καθώς αμφισβητείται η ακρίβεια και η αξιοπιστία της τεχνολογίας αυτής.
Ανιχνευτής Ψεύδους: Πώς λειτουργεί ο ανιχνευτής ψεύδους
Ο πολυγράφος μετρά και καταγράφει διάφορες φυσιολογικές παραμέτρους, όπως:
- Καρδιακούς παλμούς
- Αναπνευστικό ρυθμό
- Αγωγιμότητα του δέρματος (ιδρώτας)
Η θεωρία πίσω από τη λειτουργία του βασίζεται στο ότι όταν ένα άτομο λέει ψέματα, βιώνει στρες, το οποίο εκφράζεται μέσω αλλαγών στις παραπάνω παραμέτρους. Ένας εξεταστής θέτει στο άτομο ερωτήσεις, καταγράφοντας τις αντιδράσεις του. Οι αντιδράσεις αυτές συγκρίνονται με τις βασικές αντιδράσεις, δηλαδή εκείνες που έχουν καταγραφεί όταν το άτομο απαντά σε ερωτήσεις που δεν προκαλούν άγχος.
Πού χρησιμοποιείται
Εγκληματολογικές έρευνες: Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας μαρτύρων ή υπόπτων.
Προσλήψεις: Σε ορισμένες χώρες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση υποψηφίων για ευαίσθητες θέσεις εργασίας, όπως στον στρατό ή στις μυστικές υπηρεσίες.
Ιδιωτική χρήση: Σε προσωπικές διαφορές ή επαγγελματικές υποθέσεις, αν και πιο σπάνια.
Ποσοστό ακρίβειας και λάθους
Να θυμάστε πως ο ανιχνευτής ψεύδους απέχει από το να θεωρείται αλάθητος. Έρευνες δείχνουν ότι η ακρίβειά του κυμαίνεται μεταξύ 70% και 90%, ανάλογα με την εμπειρία του εξεταστή και τη μεθοδολογία που ακολουθείται. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα 10-30% ποσοστό λάθους, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.
Πότε ανακαλύφθηκε ο ανιχνευτής ψεύδους
Η πρώτη μορφή πολυγράφου αναπτύχθηκε το 1921 από τον John Augustus Larson, έναν γιατρό και αστυνομικό στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Από τότε, έχουν γίνει πολυάριθμες τροποποιήσεις και βελτιώσεις στην τεχνολογία και τις μεθόδους χρήσης του.