Με τη φράση «Δαμόκλειος σπάθη» εννοούμε το συνεχή θανάσιμο κίνδυνο που απειλεί τη ζωή κάποιου ή το λόγο για μια επικείμενη καταστροφή.
Η φράση προέρχεται από ένα επεισόδιο με το Δαμοκλή, ενός αυλοκόλακα του τυράννου των Συρακουσών, Διονυσίου.
Όπως μας λέει ο Κικέρωνας, ο κόλακας Δαμοκλής μακάριζε συνεχώς την ευτυχισμένη ζωή που περνούσαν οι ηγεμόνες. Μια μέρα, ο Διόνυσος αποφάσισε να δείξει στον κόλακα τι σήμαινε η ζωή που διήγαγε. Έτσι του παραχώρησε για μια μέρα το θρόνο του και διέταξε όλους τους αυλικούς του, ακόμη και το γιο του, να υπακούουν τον Δαμοκλή για μια μέρα, σαν αληθινό βασιλιά.
Ντυμένος λοιπόν με βασιλική ενδυμασία ο κόλακας, πήγε στη μεγάλη τραπεζαρία όπου μπορούσε να απολαύσει όποιο είδος φαγητού επιθυμούσε. Την ώρα που απολάμβανε τη βασιλική μεταχείριση, είδε έντρομος πάνω από το κεφάλι του να κρέμεται ένα μεγάλο σπαθί το οποίο συγκρατούσαν τρίχες αλόγου, οι οποίες θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κοπούν με αποτέλεσμα το σπαθί να πέσει στο κεφάλι του.
Όταν ρώτησε το Διόνυσο για το σπαθί, εκείνος του είπε:
«Το σπαθί το τοποθέτησα εγώ ο ίδιος εκεί για να μου θυμίζει να παίρνω τις σωστές αποφάσεις για το λαό μου και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο είναι η ζωή μου καθημερινά».
Ο Δαμοκλής ακούγοντας την εξήγηση αυτή πανικοβλήθηκε και άφησε αμέσως τη ζωή του άρχοντα για να μεταφερθεί στην παλαιά του θέση.