Ο θάνατος είναι ένα θέμα που εγείρει πολλά ερωτήματα και φόβους για το άγνωστο. Ένα από τα κύρια ερωτήματα που θέτουν οι άνθρωποι είναι το τι ακριβώς νιώθει κάποιος λίγο πριν και κατά τη διαδικασία που φεύγει από τη ζωή.
Της: Έπης Τρίμη
Επιστημονικές έρευνες και μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν επιθανάτιες εμπειρίες (near-death experiences, NDE) ρίχνουν φως στο θέμα, επιτρέποντάς μας να κατανοήσουμε καλύτερα την εμπειρία αυτή.
Σωματικές αντιδράσεις πριν τον θάνατο
Η εμπειρία του θανάτου ποικίλλει ανάλογα με την αιτία και τις συνθήκες που το προκαλούν. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κοινές σωματικές αντιδράσεις που παρατηρούνται στα περισσότερα περιστατικά:
- Αδυναμία και κόπωση: Ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα πριν από τον θάνατο είναι η ακραία αδυναμία. Καθώς το σώμα πλησιάζει στο τέλος του κύκλου ζωής, οι ενεργειακές του αποθήκες μειώνονται, οδηγώντας σε έντονη κόπωση.
- Δυσκολία στην αναπνοή: Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν αλλαγές στην αναπνοή τους (Cheyne-Stokes). Οι ανάσες γίνονται ακανόνιστες και μερικές φορές δύσκολες.
- Απώλεια αίσθησης πείνας και δίψας: Καθώς το σώμα ετοιμάζεται για το τέλος, το αίσθημα της πείνας και της δίψας μειώνεται. Τα όργανα επιβραδύνουν τη λειτουργία τους, και η ανάγκη για τροφή και υγρά μειώνεται.
- Αίσθημα ψύχους: Το κυκλοφορικό σύστημα υπολειτουργεί, γεγονός που προκαλεί αίσθηση κρύου στα άκρα, ενώ συχνά η επιδερμίδα γίνεται ωχρή ή γαλαζωπή.
Ψυχολογικές και συναισθηματικές αντιδράσεις
Πέρα από τις σωματικές αλλαγές, πολλές φορές παρατηρούνται και ψυχολογικές αντιδράσεις:
- Ηρεμία ή άγχος: Μερικοί άνθρωποι βιώνουν ένα αίσθημα ηρεμίας καθώς πλησιάζουν στο τέλος, ενώ άλλοι μπορεί να αντιμετωπίσουν έντονο άγχος ή ακόμα και φόβο για το άγνωστο. Το πώς κάποιος προσεγγίζει τον θάνατο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις προσωπικές του πεποιθήσεις και εμπειρίες.
- Αποσύνδεση από το σώμα: Ένα συχνό χαρακτηριστικό της επιθανάτιας εμπειρίας είναι η αίσθηση αποσύνδεσης από το σώμα. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει τέτοιες εμπειρίες αναφέρουν συχνά ότι βλέπουν το σώμα τους από μακριά ή από ψηλά.
- Αναδρομή της ζωής: Πολλοί άνθρωποι έχουν περιγράψει ότι βλέπουν τη ζωή τους να περνάει μπροστά από τα μάτια τους σε μορφή αναδρομής. Αυτή η ανασκόπηση μπορεί να είναι στιγμιαία ή πιο παρατεταμένη.
- Βιώματα με φως και αγαπημένα πρόσωπα: Έρευνες που βασίζονται σε μαρτυρίες ανθρώπων με επιθανάτιες εμπειρίες υποστηρίζουν ότι πολλοί βλέπουν ένα λαμπερό φως ή αισθάνονται την παρουσία αγαπημένων προσώπων που έχουν ήδη αποβιώσει, γεγονός που μπορεί να προκαλεί αίσθημα ασφάλειας.
Επιστημονική εξήγηση των επιθανάτιων εμπειριών
Η έρευνα πάνω στις επιθανάτιες εμπειρίες είναι αρκετά σύνθετη και περιλαμβάνει διάφορες θεωρίες:
- Νευρολογικές εξηγήσεις: Η μείωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο, καθώς και η έλλειψη οξυγόνου, θεωρούνται βασικές αιτίες που οδηγούν σε οπτικές ή άλλες αισθητηριακές παραισθήσεις κατά τη διάρκεια του θανάτου. Ο εγκέφαλος, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, δημιουργεί εικόνες και συναισθήματα που μπορεί να σχετίζονται με την ανάκληση μνήμης ή την αίσθηση ειρήνης.
- Η Ρόλος της ενδορφίνης: Η φυσική αντίδραση του σώματος σε καταστάσεις στρες, όπως ο θάνατος, είναι να παράγει ενδορφίνες. Αυτές οι χημικές ουσίες είναι υπεύθυνες για τη μείωση του πόνου και την επίτευξη μιας κατάστασης ηρεμίας, κάτι που μπορεί να εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι νιώθουν ηρεμία πριν πεθάνουν.
- Η Υπόθεση του «Φωτός στο Τούνελ»: Μια από τις πιο κοινές εμπειρίες είναι το αίσθημα ότι κάποιος ταξιδεύει προς ένα λαμπερό φως μέσα από ένα τούνελ. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό το φαινόμενο μπορεί να συνδέεται με την απορρύθμιση της όρασης όταν ο εγκέφαλος υπολειτουργεί.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες είναι υποκειμενικές και δεν υπάρχει ένας «κανόνας» για το πώς κάποιος βιώνει τον θάνατο. Ωστόσο, οι μαρτυρίες ανθρώπων που επέστρεψαν από καταστάσεις κοντά στον θάνατο και η επιστημονική έρευνα μας επιτρέπουν να έχουμε μια καλύτερη εικόνα για το τι μπορεί να συμβαίνει.
- Έρευνες στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια έχουν καταγράψει και μελετήσει χιλιάδες περιπτώσεις ανθρώπων με επιθανάτιες εμπειρίες, οι οποίοι περιέγραψαν παρόμοια βιώματα, όπως ειρηνικά συναισθήματα και εμπειρίες με φως.
- Η Μελέτη του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον που διενεργήθηκε σε νοσοκομεία, βρήκε ότι περίπου το 40% των ασθενών που βρέθηκαν σε κώμα ή αναίσθητη κατάσταση ανέφεραν επιθανάτιες εμπειρίες μετά την ανάρρωσή τους.
Παρόλο που ο θάνατος είναι αναπόφευκτος για όλους, η επιστήμη συνεχίζει να μελετά αυτή τη φάση της ζωής, προσπαθώντας να απομυθοποιήσει τις εμπειρίες που σχετίζονται με αυτήν. Η κατανόηση του τι νιώθει κάποιος πριν πεθάνει μπορεί να προσφέρει παρηγοριά σε αυτούς που πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, καθώς και στις οικογένειές τους.