Οι παγετώνες λιώνουν. Καθώς συμβαίνει αυτό, γίνονται πιο προσβάσιμοι. Το πρόβλημα είναι ότι γίνονται και πιο επικίνδυνοι.
Ένα καλοκαιρινό βράδυ του 2019, ο Ζακ Σέλντον παρακολούθησε τεράστια κομμάτια πάγου να σπάνε από τον παγετώνα Βαλντέζ στην Αλάσκα, καθώς κατέληγαν στη λίμνη που βρισκόταν από κάτω. Το επόμενο πρωί, ο έμπειρος ξεναγός οδήγησε την ομάδα του σε μια κορυφογραμμή του παγετώνα για να δει τα επακόλουθα. Καθώς όμως κοίταξε κάτω στο παγωμένο νερό, εντόπισε κάτι. Είπε στους τουρίστες να μείνουν πίσω.
Τα δύο πρώτα πτώματα ήταν προσκολλημένα σε ένα κανό, ενώ ένα τρίτο βρισκόταν σε απόσταση περίπου 150 μέτρων. Ήταν αγωνιώδη κοντά στην άκρη του παγετώνα και στην ασφάλεια, αλλά είχαν παγιδευτεί από πάγο, λάσπη και συντρίμμια, δήλωσε ο Σέλντον, ιδιοκτήτης της Alaska Guide Company.
Τα θύματα, που τελικά ταυτοποιήθηκαν ως δύο Γερμανοί και ένας Αυστριακός, έκαναν βαρκάδα στη λίμνη Βαλντέζ. Ο Σέλντον πιστεύει ότι τους τράβηξε πιο κοντά στον παγετώνα το ασυνήθιστο μπλε χρώμα του πάγου, χωρίς να συνειδητοποιήσουν ότι η εντυπωσιακή απόχρωση ήταν προειδοποιητικό σημάδι ότι ο παγετώνας επρόκειτο να αναδυθεί.
Οι τρεις άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους στην Αλάσκα είναι λίγοι μόνο από εκείνους που έχουν χάσει τη ζωή τους σε ταξίδια για να δουν τους παγετώνες που εξαφανίζονται γρήγορα στον κόσμο. Μπορεί ο αριθμός των νεκρών να είναι σχετικά μικρός, αλλά κάθε τραγωδία αφηγείται μια ιστορία για ένα μεταβαλλόμενο και πιο επικίνδυνο τοπίο.
Ο τουρισμός στους παγετώνες έχει γνωρίσει έκρηξη τα τελευταία χρόνια. Οι πάγοι προσελκύουν τους ανθρώπους για πολλούς λόγους: για να εκπληρώσουν ένα όνειρο της λίστας των παγετώνων, να έρθουν κοντά σε ένα φυσικό φαινόμενο ή απλώς για περιπέτεια. Αλλά υπάρχει και ένα άλλο κίνητρο που εμφανίζεται όλο και περισσότερο – η επιθυμία να δουν τους παγετώνες πριν εξαφανιστούν.
Ονομάζεται «τουρισμός της τελευταίας ευκαιρίας» και είναι μια αναπτυσσόμενη αγορά, δήλωσε η Τζάκι Ντόσον, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα που έχει ερευνήσει το φαινόμενο. Ενώ ο τουρισμός έχει τόσο συχνά να κάνει με τις πρωτιές – ο πρώτος που θα ανέβει σε ένα βουνό ή θα ταξιδέψει με ιστιοπλοϊκό σε μια θαλάσσια περιοχή – τώρα έχει να κάνει και με τις τελευταίες ευκαιρίες, δήλωσε στο CNN.
Οι παγετώνες γίνονται το πρότυπο των προορισμών της τελευταίας ευκαιρίας. Αυτοί οι ποταμοί πάγου έχουν διαμορφώσει τα τοπία του κόσμου, αλλά πολλοί από αυτούς συρρικνώνονται τώρα, παγιδευμένοι σε ένα σπιράλ θανάτου καθώς οι άνθρωποι συνεχίζουν να καίνε ορυκτά καύσιμα και να θερμαίνουν τον πλανήτη. Ακόμα και με τα καλύτερα σενάρια για οποιαδήποτε κλιματική δράση, μέχρι και οι μισοί παγετώνες του πλανήτη μπορεί να έχουν εξαφανιστεί μέχρι το 2100.
Καθώς λιώνουν, γίνονται πιο προσβάσιμοι. Το πρόβλημα είναι ότι γίνονται και πιο επικίνδυνοι.
Οι πάγοι που λιώνουν είναι πιο ευκίνητοι. Οι παγετώνες γίνονται όλο και πιο ασταθείς, περισσότερα πετρώματα και ιζήματα πέφτουν από αυτούς και οι σχισμές μεγαλώνουν ταχύτερα.
«Είναι ένα πολύπλοκο μέρος για να τους επισκεφθείτε», δήλωσε ο Γκάρχαρ Χράφν Σίγκουρτζονσον, οδηγός βουνού που μίλησε εκ μέρους της Ένωσης Οδηγών Βουνού της Ισλανδίας. «Το τοπίο αλλάζει τόσο γρήγορα που μπορείτε να το δείτε από χρόνο σε χρόνο».
Η συντριπτική πλειονότητα των ξεναγών δίνει προτεραιότητα στην ασφάλεια, δήλωσε στο CNN, «αλλά εξακολουθείτε να έχετε να κάνετε με ένα πολύ ασταθές στοιχείο».
Τον περασμένο μήνα, ένας Αμερικανός τουρίστας έχασε τη ζωή του όταν κατέρρευσε μια σπηλιά πάγου στον παγετώνα Breiðamerkurjökull στην Ισλανδία. Αυτό συγκλόνισε τη χώρα, η οποία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό. Οι εταιρείες σταμάτησαν τις καλοκαιρινές περιηγήσεις σε σπηλιές πάγου και οι αρχές εξετάζουν νέους κανονισμούς ασφαλείας.
Αλλά ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, είναι πιθανό να υπάρξουν περισσότερα ατυχήματα και θάνατοι, δήλωσε η Ντόσον, «επειδή όλα είναι λιγότερο προβλέψιμα».
Σε μία μόνο καλοκαιρινή ημέρα του 2018, δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά την πεζοπορία τους σε παγετώνες της Αλάσκας. Μια 32χρονη γυναίκα πέθανε αφού χτυπήθηκε από κομμάτια πάγου που έπεσαν από τον παγετώνα Byron. Στα ανατολικά, κοντά στην πόλη Valdez, ένα 5χρονο αγόρι που έκανε πεζοπορία με την οικογένειά του στον παγετώνα Worthington έχασε τη ζωή του αφού χτυπήθηκε από έναν ξεκολλημένο βράχο.
Τον Ιούλιο του 2022, περίπου 64.000 μετρικοί τόνοι νερού, βράχων και πάγου αποσπάστηκαν από τον παγετώνα Marmolada στη βόρεια Ιταλία. Η χιονοστιβάδα πάγου που ακολούθησε σκότωσε 11 άτομα που έκαναν πεζοπορία σε ένα δημοφιλές μονοπάτι.
Μια ασυνήθιστα ζεστή άνοιξη και ένα ασυνήθιστα ζεστό καλοκαίρι είχαν οδηγήσει σε μαζική τήξη ψηλά στον παγετώνα. Αυτό προκάλεσε το γέμισμα μιας μεγάλης, κρυφής σχισμής με νερό, αυξάνοντας την πίεση στον πάγο μέχρι που κατέρρευσε, δήλωσε ο Ματίας Χους, παγετωνολόγος στο ETH Ζυρίχης, ένα ελβετικό πανεπιστήμιο.
Ένα τέτοιο γεγονός δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν στον παγετώνα, δήλωσε ο Χους στο CNN. Η κατάσταση αλλάζει ραγδαία στα βουνά, είπε. «Παγετώνες που θεωρούνταν πάντα σταθεροί γίνονται ξαφνικά επικίνδυνοι».
Η τεχνολογία για την κατανόηση των παγετωνικών κινδύνων και την εφαρμογή συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης βελτιώνεται, πρόσθεσε, αλλά είναι πρόκληση να αναγνωρίσουμε ποιες περιοχές μπορεί να γίνουν επικίνδυνες.
Για τους οδηγούς των παγετώνων, είναι μια συνεχής μάχη για να προσαρμοστούν σε ένα τοπίο που αλλάζει με αστραπιαία ταχύτητα.
Πριν από μερικές δεκαετίες, το καλοκαιρινό σκι στους παγετώνες ήταν ευρέως διαδεδομένο, δήλωσε ο Χους. Σήμερα, σχεδόν όλοι οι προορισμοί για σκι στους παγετώνες κλείνουν το καλοκαίρι.
Στην Αλάσκα, ο Σέλντον συνήθιζε να βρίσκει μια καλή περιοχή για αναρρίχηση στον πάγο για όλο το καλοκαίρι. Τώρα, καθώς ο παγετώνας λιώνει, ένας τοίχος μπορεί να διαρκέσει ίσως δύο ή τρεις εβδομάδες πριν οι αναρριχητές χρειαστεί να μετακινηθούν σε άλλο τμήμα.
«Δεν μπορώ να καταλάβω πόσο γρήγορα εξαφανίζεται», είπε. Ωστόσο, ενώ το τοπίο συρρικνώνεται, οι τουρίστες αυξάνονται. Η ζήτηση για τις περιηγήσεις του αυξάνεται περίπου 20% έως 30% κάθε χρόνο, είπε.
Οι πιθανοί κίνδυνοι δεν ωθούν ακόμη τους ανθρώπους να αναζητήσουν διαφορετικούς προορισμούς, δήλωσε ο Στέφαν Γκέσλινγκ, καθηγητής τουριστικής έρευνας στο Πανεπιστήμιο Λινναίου στη Σουηδία.
«Οι κίνδυνοι έχουν σίγουρα αυξηθεί. Αλλά οι άνθρωποι λαμβάνουν υπόψη τους το κάλεσμα; Δεν είμαι πραγματικά σίγουρος», δήλωσε ο Γκέσλινγκ. Πολλοί είναι πεπεισμένοι ότι ο κίνδυνος είναι διαχειρίσιμος, δήλωσε στο CNN, αλλά «αν είσαι ειλικρινής γι’ αυτό, αυτή μπορεί συχνά να είναι μια μάλλον αφελής αντίληψη».
Εκτός από τα ζητήματα ασφάλειας που θέτουν οι παγετώνες στους τουρίστες, οι τουρίστες αποτελούν επίσης τεράστιο κίνδυνο για τους ίδιους τους παγετώνες.
Τα αεροπλάνα που χρησιμοποιούν πολλοί για να φτάσουν σε αυτούς τους παγωμένους προορισμούς αποτελούν τεράστια πηγή ρύπανσης που θερμαίνει τον πλανήτη. Κάθε μετρικός τόνος ρύπανσης από άνθρακα λιώνει περίπου 30 τετραγωνικά πόδια πάγου της Αρκτικής, σύμφωνα με μια μελέτη, που σημαίνει ότι μια πτήση μετ’ επιστροφής μεταξύ Νέας Υόρκης και Άνκορατζ στην Αλάσκα, για παράδειγμα, έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια περίπου 70 τετραγωνικών ποδιών πάγου της Αρκτικής.
«Οι άνθρωποι συνήθως δεν κάνουν αυτή τη σύνδεση, ότι οι ίδιοι είναι ο λόγος που έχουμε αυτά τα αξιοθέατα που εξαφανίζονται», δήλωσε ο Γκέσλινγκ.
Για άλλους, ωστόσο, υπάρχει πραγματική αξία στο να δείξουμε στους ανθρώπους τι χάνεται.
Μία από τις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις που δέχεται ο Σέλντον ως οδηγός παγετώνων είναι: «Πιστεύετε πραγματικά στην κλιματική αλλαγή;».
Όταν μπορεί να τους δείξει έναν παγετώνα που έχει υποχωρήσει ένα μίλι μέσα σε ένα χρόνο, όπως συνέβη στον παγετώνα Valdez το 2020, «είναι κάτι σαν αφύπνιση του, ουάου, τα πράγματα πραγματικά αλλάζουν», είπε.
Καθώς οι παγετώνες μετατοπίζονται, το ίδιο θα συμβεί και με τον τουρισμό των παγετώνων, κάτι που είναι απολύτως σαφές για τον Σέλντον. «Υπολογίζω ότι έχουμε μόνο έξι έως 10 χρόνια μπροστά μας με τις περιηγήσεις στα παγόβουνα», είπε. «Ο παγετώνας «καλπάζει» διαφορετικά τώρα».
Πηγή: CNN