Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή η Σονάτα για πιάνο αρ. 14 του γερμανού συνθέτη Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827), ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του πιανιστικού ρεπερτορίου.
Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι Σονάτα για πιάνο αρ. 14 σε ντο δίεση ελάσσονα, έργο 27/2, και φέρει τον υπότιτλο Quasi una fantasia (Με τον τρόπο της Φαντασίας). H ονομασία Σονάτα του Σεληνόφωτος ή Σονάτα υπό το Σεληνόφως, όπως είναι επίσης γνωστή στα ελληνικά, (Mondscheinensonate στα γερμανικά, Moonlight Sonata στα αγγλικά), οφείλεται στον γερμανό μουσικοκριτικό και ποιητή Λούντβιχ Ρέλσταμπ (1799-1860), ο οποίος το 1832 έγραψε ότι του θύμιζε «το φεγγαρόφωτο που λάμπει πάνω από τη λίμνη της Λουκέρνης».
Το έργο ολοκληρώθηκε το 1801 και δημοσιεύτηκε στις 3 Μαρτίου του 1802. Ο Μπετόβεν το αφιέρωσε σε μια 17χρονη μαθήτριά του, την κοντέσα Τζουλιέτα Γκουϊτσιάρντι (1784-1856), με την οποία ο τριαντάχρονος τότε συνθέτης ήταν ερωτευμένος και η οποία του άλλαξε την «άθλια και μίζερη ζωή», όπως αναφέρει σε μία επιστολή του. Ήταν η περίοδος που ο Μπετόβεν αντιμετώπιζε τα πρώτα προβλήματα με την ακοή του, που θα τον οδηγούσαν αργότερα στην κώφωση.
Η Σονάτα αρ. 14 του Μπετόβεν, που διαρκεί γύρω στα 15 λεπτά, αποτελείται από τρία μέρη:
Adagio Sostenuto
Σε μορφή σονάτας είναι το τμήμα στο οποίο οφείλει τη δημοφιλία του το έργο του Μπετόβεν. Ο γάλλος συνθέτης Εκτόρ Μπερλιόζ (1803-1869) το χαρακτήρισε «ποίημα, που η ανθρώπινη γλώσσα αδυνατεί να περιγράψει». Ο μαθητής του Μπετόβεν Καρλ Τσέρνι (1791-1857), «νυχτερινή σκηνή, στην οποία ακούγεται μια θρηνητική απόκοσμη φωνή». Ήταν αρκετά γνωστό από την εποχή του Μπετόβεν κιόλας και συχνά προκαλούσε την ενόχληση του σπουδαίου συνθέτη, ο οποίος έλεγε στον Τσέρνι «Έχω γράψει και καλύτερα πράγματα».
Allegretto
Το δεύτερο μέρος είναι ένα συμβατικό σκέρτσο και τρίο, μία στιγμή σχετικής ηρεμίας. Ο ούγγρος συνθέτης Φραντς Λιστ (1811-1886) το περιέγραψε σαν «ένα λουλούδι ανάμεσα σε δύο χάσματα».
Presto Agitato
Το θυελλώδες τρίτο μέρος (σε μορφή σονάτας) με τον πειραματικό του χαρακτήρα έχει το μεγαλύτερο ειδικό βάρος στο όλο έργο. O αμερικανός πιανίστας Τσαρλς Ρόζεν (γ. 1927) έχει πει ότι «εκφράζει την πιο αχαλίνωτη εκπροσώπηση των συναισθημάτων. Ακόμα και σήμερα, 200 χρόνια αργότερα, η αγριότητά του είναι κάτι το καταπληκτικό». Το τρίτο μέρος του έργου έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τον Σοπέν στο Fantaisie – Impromptu (Φαντασία – Αυτοσχεδιασμός) σε ντο δίεση ελάσσονα, έργο 66. Στη δομή του έργου (αργό-αργό-γρήγορο), που ξεφεύγει από τη μορφή της σονάτας της εποχής του Μπετόβεν (γρήγορο-αργό-γρήγορο), ίσως να οφείλεται ο υπότιτλος του έργου: Quasi una fantasia (Με τον τρόπο της Φαντασίας).
Σχετικά
Το έργο του Μπετόβεν έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για το Γιάννη Ρίτσο στο γνωστό του ποίημα Η Σονάτα του σεληνόφωτος. Το adagio sostenuto του πρώτου μέρους συνοδεύει χαµηλόφωνα την εξομολόγηση της Γυναίκας.
Το τραγούδι Because των Beatles (από το άλμπουμ Abbey Road) είναι εμπνευσμένο από τη Σονάτα του σεληνόφωτος, σύμφωνα με δήλωση του Τζον Λένον.
Το αμερικάνικο συγκρότημα Trans-Siberian Orchestra (κινείται στον χώρο του progressive metal) έχει διασκευάσει το έργο του Μπετόβεν στον δίσκο Beethoven’s Last Night (2000).
Έχει χρησιμοποιηθεί ως μουσική υπόκρουση στις ταινίες: Misery, Εξομολογήσεις ενός επικίνδυνου μυαλού (Confessions of a Dangerous Mind), Ψυχώ 2 (Psycho II), Ανάσα (Soom), Υποβρύχιο Κ-19: Ο Φονιάς (K-19), Ελέφαντας (Elephant), Ο Πιανίστας (The Pianist) και Ο Άνθρωπος που δεν ήταν εκεί (The Man Who Wasn’t There), καθώς και στα βιντεοπαιγνίδια Resident Evil και Shadow Man.