Οι 4 τύποι γονέα: Σε ποιον ανήκετε;
«Τι περιμένεις, τον φοβάται… είναι τόσο αυστηρός!», «Δεν μπορώ να βάλω όρια στο παιδί μου, ξεκινάω αλλά τελικά …γίνεται αυτό που θέλει!», «Διαρκώς έχουμε φασαρίες στο σπίτι, πόλεμος σου λέω!», «Γιατί έτσι λέω εγώ!», «Πότε έχει αγγλικά είπες ο Γιωργάκης;…πηγαίνει στη Τρίτη τάξη, όχι στη Δεύτερη; μα πως μεγαλώνει τόσο γρήγορα αυτό το παιδί!».
Σίγουρα κάτι σας λένε κάτι οι παραπάνω φράσεις, ίσως περιγράφουν κάπως τον δικό σας τρόπο και συμπεριφορά ως προς την ανατροφή του παιδιού σας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που και οι ερευνητές έχουν καταλήξει σε τύπους γονιών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Και ναι, όλοι κάπου ανήκουμε, το θέμα είναι να μην δημιουργούμε προβλήματα στο παιδί μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Ας δούμε λοιπόν ποιοι είναι οι τύποι αυτοί και σε ποιον ανήκετε εσείς!
Ο αυταρχικός ή ελεγκτικός γονιός:
Είναι εκείνος που θέλει να έχει τον έλεγχο στα πάντα, ασκεί εύκολα κριτική που κατακεραυνώνει, συγκρίνει το παιδί του διαρκώς προσπαθώντας να του δείξει τις αδυναμίες του και απαιτώντας να είναι το καλύτερο και με τιμωρητική διάθεση όταν δεν γίνεται αυτό που θέλει για να το εξαναγκάσει να τον υπακούσει. Είναι εκείνος που θέτει όρια, αυστηρός, απόλυτος, με υψηλούς στόχους συνήθως που κάποιες φορές μπορεί να μην ανταποκρίνονται στο ηλικιακό επίπεδο και στις ικανότητες του παιδιού του. Είναι ο γονιός που …«αποφασίζει και διατάσσει», πάντα «σωστός» άρα δικαιολογεί και την απαίτησή του για πλήρη υπακοή από τους άλλους και… όχι μόνο από το παιδί! Αλλοίμονο, αν κάποιος του πει πως «δεν είναι έτσι» ή πως δεν έχει δίκιο, όσο για τον διάλογο και την συναισθηματική έκφραση… είναι μία ξεχασμένη υπόθεση!
Ο επιεικής γονιός:
Είναι εκείνος που πιστεύει πως απλά είναι «δημοκρατικός» και πως το παιδί του θα έχει καλύτερο παράδειγμα μίμησης. Είναι όμως και εκείνος που… δεν τα πάει καλά με τα όρια γενικότερα, φτάνοντας τελικά να βάζει το παιδί όριο στο γονιό! Ζει σε ένα σπίτι όπου οι ρόλοι είναι μπερδεμένοι, το παιδί κάνει ότι θέλει, χωρίς «όχι», κανόνες, καθοδήγηση, ούτε σταθερότητα, αποπνέοντας αίσθηση ανασφάλειας. Είναι ο γονιός που θεωρεί πως είναι φίλος με το παιδί του, αλλά και εκείνος που μπορεί να φτάσει στο σημείο να το δωροδοκήσει για να τον …αφήσει να δει το αγαπημένο του πρόγραμμα στην τηλεόραση! Νοιάζεται βέβαια όπως και όλοι οι τύποι γονέα, κάνοντας όμως πιο αισθητό το «δόσιμο» ως προς την αγάπη του-το φροντίζει και το δείχνει. Απλά, προκειμένου να είναι καλός και να αποφύγει πιθανές συγκρούσεις, αποφεύγει την οριοθέτηση και οτιδήποτε μπορεί να τον φέρει σε δύσκολη θέση – συνειδητά ή μη. Δυστυχώς, δεν είναι ικανός να μάθει στο παιδί του τρόπους να λύνει προβλήματα και διεξόδους σε δύσκολες καταστάσεις, εφόσον και ο ίδιος δεν μπορεί να ανταποκριθεί…
Ο αδιάφορος γονιός:
Νομίζω ότι εύκολα καταλαβαίνουμε τον αδιάφορο γονιό οι υπόλοιποι, εκτός από εκείνον! Πρόκειται για τον γονιό που είναι «σαν να ζει στον δικό του κόσμο», διαρκώς απορροφημένος από «τα δικά του», αποφεύγοντας την συναισθηματική έκφραση και εγγύτητα, όπως και την επίλυση προβλημάτων του παιδιού, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες. Είναι ο γονιός που και εκεί να βρίσκεται, είναι σαν να απουσιάζει, δεν ασχολείται με το παιδί πέρα από το να του παρέχει ίσως και με το παραπάνω υλικά αγαθά! Για παράδειγμα, είναι ώρες στο ίδιο δωμάτιο με το παιδί, απορροφημένος όμως από τη δουλειά του ή από το κινητό του, ενώ θεωρεί πως και το παιδί του είναι καλά παίζοντας δίπλα με το δικό του πανάκριβο κινητό, άλλωστε τι του το πήρε; Όσο για όρια και έλεγχο… για να υπάρξουν χρειάζεται κάποιος να ασχοληθεί να οριοθετήσει και να ελέγξει, εδώ όμως έχουμε έναν γονιό απών! Ίσως είναι και ο πιο επικίνδυνος τύπος γονιού, εφόσον μπορεί να φτάσει σε επίπεδο παραμέλησης του παιδιού και χρειάζεται στήριξη και ο ίδιος αλλά και το παιδί του…
Ο υποστηρικτικός/διαλεκτικός γονιός:
Είναι εκείνος που στηρίζει το παιδί του, είναι τρυφερός και στοργικός, επικοινωνεί μαζί του ψυχοσυναισθηματικά, εκφράζεται, κάνει διάλογο, εξηγεί, διαπραγματεύεται, του δίνει χώρο και χρόνο, το αφήνει να πειραματιστεί ενώ όμως είναι «εκεί», οριοθετεί παρέχοντας ασφάλεια και σιγουριά, του επιτρέπει να έχει τη δική του άποψη αν μπορεί να την τεκμηριώσει, το βοηθάει να αυτονομηθεί. Πιστεύει στην ομαδικότητα και στην συνεργατικότητα. Φαντάζομαι πως κάπου εδώ θα βρίσκετε οι περισσότεροι ότι ανήκετε! Ας είμαστε όμως ειλικρινείς και ας ακούσουμε και τους γύρω μας τι λένε, το ίδιο μας το παιδί, τον άλλο γονιό, τους κοντινούς μας ανθρώπους…
Σίγουρα δεν μπορούμε να βάλουμε καλούπια, καθώς πολλοί από εσάς θα βρίσκετε πως ανήκετε σε αρκετούς τύπους γονιών και κάπως έτσι είναι και στην πραγματικότητα, καθώς οι παραπάνω τρεις περιγραφές ανήκουν κυρίως σε παθολογικές καταστάσεις, όλοι μας όμως έχουμε χαρακτηριστικά τους σε διαφορετικό βαθμό. Επίσης, καθώς ο χρόνος περνάει μπορεί ο ίδιος γονιός να τροποποιήσει και να αλλάξει την συμπεριφορά του προς το παιδί καθώς και το ίδιο προκαλεί πολλές φορές πιο θετικές ή αρνητικές συμπεριφορές, «χρειάζονται δύο για να φτιάξουν μία σχέση» μέσα από την αλληλεπίδρασή τους σε φυσιολογικές καταστάσεις. Άλλωστε, όπως όλοι οι γονείς δεν είμαστε ίδιοι, δεν είναι και τα παιδιά επίσης ίδια! Αυτό ακριβώς σημαίνει πως δεν υπάρχει η συνταγή για τον τέλειο γονιό που θα επιτύχει το καλύτερο αποτέλεσμα! Χρειάζεται να πειραματιστεί με συμπεριφορές αλλά να είναι «ανοικτός» για να γίνει αυτό.
Κανείς γονιός δεν είναι τέλειος, όπως άλλωστε δεν ήταν και οι δικοί του γονείς. Όλοι μας μεγαλώσαμε με τα δικά μας βιώματα, από γονείς που ανήκαν και εκείνοι σε κάποιο τύπο γονέα, αντιγράφοντας τους δικούς τους γονείς ή πηγαίνοντας στην αντίθετη πλευρά, για παράδειγμα, αν ήταν πολύ αυστηροί, προσπάθησαν να γίνουν πιο ανεκτικοί, φτάνοντας όμως πολλές φορές στο αντίθετο άκρο! Αυτό που είναι καλό να κρατήσουμε στο μυαλό μας είναι πως οτιδήποτε βρίσκεται στα άκρα, δεν είναι λειτουργικό. Χρειάζεται να είμαστε κάπου στο ενδιάμεσο, ώστε να μην γινόμαστε ούτε πολύ αυστηροί λειτουργώντας ως Θεοί, ούτε όμως και πολύ ανεκτικοί-επιεικείς αν θέλουμε να μεγαλώσουμε παιδιά που θα σέβονται πρώτα από όλα τον εαυτό τους, θα τον εκτιμούν, θα πιστεύουν στις ικανότητές τους, θα έχουν πιο αισιόδοξη στάση προς τη ζωή, θα διεκδικούν, θα έχουν το θάρρος της γνώμης τους, θα παίρνουν πρωτοβουλίες και αποφάσεις…
Μαρίνα Μόσχα
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας