Αδιαμφισβήτητα, η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση επηρεάζει αρνητικά τις σχέσεις μας: ερωτικές, κοινωνικές, επαγγελματικές. Το κλίμα αστάθειας, που είναι συνυφασμένο με την κρίση, οδήγησε στην υπερίσχυση συναισθημάτων και συμπεριφορών που, αντί να μας κάνουν καλύτερους, βγάζουν στην επιφάνεια το χειρότερο εαυτό μας. Οι αλλαγές στις μορφές εργασίας, η μείωση των εισοδημάτων με την ταυτόχρονη αύξηση των υποχρεώσεων προς την πολιτεία, οι γρήγοροι ρυθμοί για την επιβίωση, μας έκαναν να ξεχάσουμε τις απολαύσεις της ζωής, να παραμερίσουμε τη γνώση μαζί με άλλες διαχρονικές αξίες και αρετές –σε τέτοιο σημείο ώστε να δικαιολογούμε και τη στάση μας- και να βιώνουμε την παραίτηση, αδυνατώντας να αγωνιστούμε και να κερδίσουμε αυτά που αξίζουμε. Έτσι, αναπόφευκτα, οδηγηθήκαμε στην αποξένωση, αδύναμοι για την ανάπτυξη ισορροπημένων, υγιών, δυνατών σχέσεων και τελικά στην αλλοτρίωση, δηλαδή την αλλοίωση της ίδιας της ύπαρξής μας. Μπορεί το φαινόμενο της αλλοτρίωσης να μην είναι σημερινό, αλλά στη σύγχρονη κοινωνία έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις.
Μπορούμε να γυρίσουμε την πλάτη σε ό,τι μας αλλοίωσε το χαρακτήρα, το ήθος και την κουλτούρα μας, «στεγανοποιώντας τις ρωγμές» που άφησαν χώρο για αυτές τις εισβολές.
Τι να αφήσουμε στην άκρη για να καταφέρουμε να γίνουμε καλύτεροι και να «χτίσουμε» πιο δυνατές σχέσεις;
Τη σύγκριση με τους γύρω μας
Η διαδικασία των συγκρίσεων της ζωής μας με τη ζωή άλλων ατόμων της καθημερινότητάς μας είναι ανθρώπινη και αναπόφευκτη. Χωρίς να πάψετε να προσπαθείτε για το καλύτερο στη ζωή σας, προσπαθήστε να ξεχάσετε αυτά που θα θέλατε να έχετε, εστιάζοντας και νιώθοντας ευγνωμοσύνη για αυτά που ήδη έχετε.
Εξίσου άστοχη είναι και η διαδικασία σύγκρισης του/της συντρόφου σας με άλλους (π.χ. «ο Κώστας είναι πιο επιτυχημένος από σένα», «η Ελένη είναι πιο δυναμική») που μπορεί να πυροδοτήσει αισθήματα κατωτερότητας ή πικρίας και αναπόφευκτα συγκρούσεις με καταστροφικά αποτελέσματα για τις σχέσεις.
Μέσα στην κρίση, όλοι μας μετράμε στόχους και όνειρα που δεν μπορέσαμε να πετύχουμε ή επιθυμίες που έμειναν απραγματοποίητες, όχι γιατί εμείς ήμασταν νωθροί ή δεν προσπαθήσαμε αλλά γιατί εξωγενείς παράγοντες, πέρα από τον έλεγχό μας, δεν μας άφησαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνετε τους δικούς σας ανθρώπους να νιώθουν αποτυχημένοι ή ανάξιοι: μιλήστε τους για όσα θαυμάζετε σε αυτούς, αναδεικνύοντας τα θετικά στοιχεία της εμφάνισης και της προσωπικότητάς τους, δώστε τους κίνητρα για να ξεπεράσουν μια δύσκολη κατάσταση που τους έτυχε σε μια δεδομένη χρονική στιγμή της ζωής τους και διερευνήστε τρόπους για να τους βοηθήσετε στις προσωπικές και επαγγελματικές επιδιώξεις τους.
Την απομόνωση
Η έλλειψη χρημάτων και διάθεσης λειτουργεί ανασταλτικά για την αλληλεπίδραση με αγαπημένα μας πρόσωπα. Δεν θα τους φερόμαστε, όμως, ανάλογα με τα οικονομικά μας, αντίθετα θα αποσυνδέσουμε την οικονομική δυσχέρεια και την ανασταλτική της λειτουργία από τις σχέσεις μας. Εξάλλου, δεν λύνονται όλα τα προβλήματα με τα χρήματα.
Η αφιέρωση χρόνου, η καλή παρέα, η συναισθηματική υποστήριξη μπορεί να αποτελέσει το καλύτερο δώρο για τους αγαπημένους μας. Και αυτό γιατί η γενναιοδωρία δεν αφορά μόνο τα χρήματα αλλά και τα συναισθήματα. Έτσι, μπορείτε –ακόμα και με λιγότερα χρήματα- να αναζωογονήσετε τις σχέσεις σας με εκπλήξεις ή δώρα –δίνοντας έμφαση στην πρακτική και συναισθηματική τους αξία- ενώ τα τόσα εναλλακτικά διαθέσιμα μέσα επικοινωνίας, σήμερα, δεν σας «επιτρέπουν» να χρησιμοποιήσετε σαν δικαιολογία την έλλειψη χρόνου για επαφές, όσο δύσκολη και φορτωμένη και αν είναι η καθημερινότητα.
Η αξιοποίηση της επικοινωνίας δεν είναι μόνο μια πηγή άντλησης θετικών συναισθημάτων αλλά αποτελεί και ένα ασφαλές και υποστηρικτικό πλαίσιο, που καθιστά τον άνθρωπο δυνατό να αντεπεξέλθει σωματικά και συναισθηματικά στις δύσκολες καταστάσεις που βιώνει καθημερινά.
Τον εγωισμό – ατομισμό
Ο εγωισμός είναι ένα αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, που, σε υγιή πλαίσια, μπορεί να λειτουργήσει ως αυτοπροστασία, ως θετική συμπεριφορά που μπορεί να μας εξελίξει (π.χ. όταν πρέπει να «φύγουμε» από σχέσεις που είναι τοξικές ή χρειάζεται να πάψουμε να λέμε «ναι» σε όλα από φόβο μην δυσαρεστήσουμε κάποιους ανθρώπους). Στην υπερβολή του, όμως, μπορεί να μας εμποδίσει από την ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων και να μας οδηγήσει στον ατομισμό, την περιχαράκωσή μας γύρω από τον εαυτό μας. Έτσι, συχνά φτάνουμε στο σημείο να φορτώνουμε τα δεινά της οικονομικής κρίσης στον/την σύντροφο μας (π.χ. «εσύ φταις που πήραμε αυτό το μεγάλο δάνειο», «δεν βοήθησες να κάτσει αυτή η δουλειά») ή να φορτώνουμε τον/την καλύτερό/ή μας φίλο/η μόνο με τα δικά μας προβλήματα θεωρώντας τα, πολλές φορές, σημαντικότερα από τα δικά του ή ακόμα και να αγνοούμε το διπλανό μας που μπορεί να βρίσκεται σε μεγαλύτερη ανάγκη από εμάς.
Για να μην θέσετε σε κίνδυνο σχέσεις με σημαντικά για εσάς πρόσωπα ή γίνετε απροσπέλαστοι, θα σας βοηθήσει το ανοιχτό μυαλό, η υπομονή και η διαλλακτικότητα: αρχίστε να ακούτε προσεκτικά και τα προβλήματα των δικών σας ανθρώπων, να τους δείχνετε έμπρακτα την αγάπη σας, προσφέροντάς τους τη βοήθειά σας σε πρακτικό επίπεδο (π.χ. να τους συνοδεύεστε σε ένα γιατρό για ένα πρόβλημα υγείας που έχουν ή να τους ενθαρρύνετε σε μια συνέντευξη για δουλειά) αλλά πάνω από όλα την ειλικρινή διάθεσή σας για συζήτηση, κατανοώντας κάποιες καταστάσεις και από τη δική τους σκοπιά. Επιπρόσθετα, η προσφορά προς το συνάνθρωπο και η καλλιέργεια πνεύματος αλληλοϋποστήριξης, εκτός από την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, θα σας προσφέρει συναισθήματα ικανοποίησης και πληρότητας.
Την καχυποψία
Η ανασφάλεια της δυσμενούς πραγματικότητας μας ωθεί στη λογική της ανταγωνιστικότητας και τη δυσπιστία ως προς τις προθέσεις των άλλων. Έτσι χάνεται η εμπιστοσύνη και η ειλικρίνεια και βιώνουμε μία διαρκή αρνητική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από αστάθεια και υπερένταση ότι διαρκώς μας υπονομεύει κάποιος (π.χ. θα μας κακολογήσει κάποιος και θα χάσουμε τη δουλειά μας, δεν λέμε πού δουλεύουμε για να μην διεκδικήσει κανείς τη δική μας δουλειά, δεν λέμε πόσα παίρνουμε για να μην μας ζητήσει ο φίλος δανεικά κλπ.). Η μίζερη αυτή κατάσταση δεν μας αφήνει να επικοινωνούμε, να αφεθούμε και να απολαύσουμε τα οφέλη των σχέσεων.
Μήπως έχετε φτάσει στο σημείο να πιστεύετε διαρκώς ότι οι άλλοι θα σας υποτιμήσουν, κοροϊδέψουν ή εκμεταλλευτούν; Τότε έχετε αφήσει την καχυποψία να «πάρει το πάνω χέρι» και δεν υπάρχει πρόσφορο έδαφος ούτε για ποιοτικές συνεργασίες ούτε για καλλιέργεια σχέσεων που να αντέξουν στο χρόνο. Για να αποφύγετε αυτό το ενδεχόμενο αξιολογήστε τα πραγματικά γεγονότα που βιώνετε -και όχι τις υποθέσεις που κάνετε στο μυαλό σας- απομακρυνθείτε από την τάση να υπεραναλύετε τα πάντα και μην προδιαγράφετε το μέλλον με βάση το παρελθόν (π.χ. επειδή στο γραφείο κάποιος σας είχε φερθεί άσχημα θα γίνεται το ίδιο και με κάθε άνθρωπο που συνεργάζεστε). Επιπλέον, η αναγνώριση από τη μεριά σας της αξίας κάποιου ή η επιβράβευσή του θα «ανταμείψει» και εσάς σε επίπεδο επικοινωνιακό, ηθικό και συναισθηματικό.
Η απαλλαγή από συναισθήματα που μας «κρατούν πίσω», η καλλιέργεια του μυαλού, το «κυνήγι» της γνώσης, η επικοινωνία, είναι «εφόδια» που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων. Αν δυσκολεύεστε να πετύχετε κάτι από τα παραπάνω τότε…κάντε ένα βήμα πίσω για να ανταμώσετε τον παλιό «καλό» εαυτό σας και στη συνέχεια κάντε τα βήματα εμπρός που θα σας εξελίξουν, ενδυναμώνοντας και τις σχέσεις σας σε όλα τα επίπεδα!
Γράφει: Δηλάκη Γεωργία, Κοινωνιολόγος, Διδάκτωρ Ψυχολογίας