Στο ερώτημά σας απαντά η Δήμητρα Τραυλού, Οικογενειακή Θεραπεύτρια – Σύμβουλος
Τα παιδιά μας είναι οι καλύτεροί μας δάσκαλοι. Με τη στάση τους πολλές φορές μας προκαλούν να πάρουμε θέση και να αλλάξουμε πράγματα στη ζωή μας που κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα είχαμε λόγο να το πράξουμε.
Τα όρια είναι πάρα πολύ σημαντικά για ένα παιδί. Είναι απαραίτητο να μπαίνουν από πολύ μικρή ηλικία γιατί έτσι μαθαίνει βασικές έννοιες, όπως τον σεβασμό προς τους άλλους, αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό, την αυτοπειθαρχία, να αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο των καταστάσεων και να χτίζει σιγά, σιγά την ταυτότητά του.
Η διαφορά ανάμεσα στην τιμωρία και τη συνέπεια
Τα παιδιά συνεχώς μας προκαλούν υπερβαίνοντας τα όρια γιατί έτσι δοκιμάζουν τον εαυτό τους, τις δυνάμεις τους, αλλά και εμάς τους ίδιους. Είναι μια φυσική διαδικασία που τα βοηθά να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν. Χρειάζεται ωστόσο να καταλαβαίνουν ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες, θετικές ή αρνητικές. Πολλές φορές οι γονείς μπερδεύουμε τις έννοιες της τιμωρίας και της συνέπειας. Όταν ένα παιδί κάνει κάτι που δεν θέλουμε, ή δεν πρέπει, ενώ του το έχουμε επαναλάβει πολλές φορές, συχνά το τιμωρούμε με το να του στερήσουμε αυτό που πολύ αγαπά, ή το απειλούμε ότι θα το στερηθεί. Έτσι μπαίνουμε σε ένα παιχνίδι εξουσίας όπου πρέπει να μας υπακούει, αφού είμαστε οι πιο δυνατοί. Η θέση του γονιού είναι να είναι πάνω από τα παιδιά του και ως γονείς είμαστε εξ’ ορισμού από πάνω, αφού είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτά, ώσπου να ενηλικιωθούν. Όταν τα τιμωρούμε για τις πράξεις τους, γινόμαστε ανταγωνιστικοί απέναντί τους και τα παιδιά γίνονται αντιδραστικά.
Παιχνίδια εξουσίας ανάμεσα σε γονείς και παιδιά
Αν στην προσπάθειά σας να βάλετε όρια στον 5χρονο γιο σας, του επιβάλετε τιμωρία, εκείνος, καθώς όπως λέτε είναι και ένα πολύ έξυπνο παιδί, νιώθει πως πρέπει να αντιδράσει στο παιχνίδι εξουσίας που ξεκινήσατε μαζί του οπότε θα προσπαθήσει να πάρει την κυριαρχία. Δεν θα δει τηλεόραση γιατί δεν τον απασχολεί και γιατί έχει καταλάβει ότι αν δεν το κάνει θα δει την επόμενη φορά και το παιχνίδι συνεχίζεται.
Πώς θα καταλάβει το παιδί την έννοια της συνέπειας;
Ο τρόπος για να καταλάβει ένα παιδί την έννοια της συνέπειας είναι να είμαστε αποδεκτικοί προς το παιδί μας και ανοιχτοί στο να ακούσουμε τι μας ζητά στην πραγματικότητα.
Γιατί δεν μαζεύει τα παιχνίδια του για παράδειγμα ή δεν μελετά τα μαθήματά του. Ποιος είναι ο λόγος που δεν το κάνει. Ακούστε τον προσεκτικά για να δείτε την ανάγκη του παιδιού σας. Συζητείστε μαζί του ποια είναι τα οφέλη του να κάνει αυτό που του λέτε.
Π.χ. Το να είναι μελετηρός και να ολοκληρώνει τις εργασίες τού σχολείου, τον βοηθά να μαθαίνει καινούργια πράγματα και να γίνεται εξυπνότερος. Έτσι θα βρίσκεται ανάμεσα στους καλύτερους στην τάξη του.
Αν του έχετε ζητήσει πολλές φορές να είναι τακτικός με το δωμάτιό του και δεν το κάνει, ρωτήστε τον ήρεμα τι είναι αυτό που τον εμποδίζει να το πράξει. Δείξτε του που πρέπει να μπει το κάθε τι. Καθίστε μαζί του και κάντε του παρέα όσο εκείνος θα τα μαζεύει. Επιβραβεύστε τον όταν το κάνει όχι με το να δει τηλεόραση, αλλά πέστε του πόσο πολύ σας αρέσει όταν είναι τακτικός.
Την επόμενη φορά ενημερώστε τον ότι τώρα που ξέρει πώς να μαζεύει τα παιχνίδια του, περιμένετε από αυτόν ότι θα το κάνει μόνος του. Αν δεν ολοκληρώσει αυτό που του ζητήσατε ενώ του το έχετε πει τρεις φορές, ενημερώστε τον ήρεμα, χωρίς φωνές και απειλές, ότι αν δεν το πράξει μέσα στην ώρα που έχετε πει, θα μαζέψετε εσείς τα παιχνίδια του και θα του τα κρύψετε.
Κρατείστε τον λόγο σας όταν δείτε ότι δεν αντιδρά σ’αυτό που λέτε. Μαζέψτε τα ήρεμα, χωρίς θυμό, βάλτε τα σε μια σακούλα σκουπιδιών και τοποθετήστε τα σε μέρος που δεν μπορεί να έχει πρόσβαση ο ίδιος.
Όσο και να σας παρακαλά, μην ενδώσετε, τραβήξτε του την προσοχή με κάποια άλλη δραστηριότητα, ή με ότι άλλο έχει να κάνει εκείνη την ημέρα.
Ενημερώστε τον σύζυγό σας για τις κινήσεις σας ώστε να μην του τα δώσει εκείνος, αν λείπει όσο εσείς εφαρμόζετε αυτή την τακτική.
Δώστε του ξανά τα παιχνίδια του όταν σας πείσει ότι η συμπεριφορά του έχει όντως αλλάξει.
Μην χρησιμοποιείτε εκφράσεις όπως, “αφού δεν έκανες αυτό που σου είπα….τότε κι εγώ…δεν θα σε αφήσω να.…”. Τότε αυτό γίνεται τιμωρία και το παιδί νιώθει απόρριψη και πως δεν το αγαπάμε. Είναι σημαντικό να κατανοήσει μόνο του πως η συμπεριφορά του έχει συνέπειες και να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Παράδειγμα
Θυμάμαι ένα περιστατικό στην παραλία με μια οικογένεια με μικρά παιδιά. Όταν ήταν η ώρα να φύγουν ο πατέρας φώναξε τα παιδιά να βγουν από την θάλασσα για να πάνε για παγωτό και μετά φαγητό. Τα παιδιά καθυστερούσαν γιατί ήθελαν να παίξουν κι άλλο και ζητούσαν παράταση. Ο πατέρας συμφώνησε ήρεμα αφού τους εξήγησε πρώτα ότι αν καθυστερήσουν πολύ δεν θα προλάβουν το παγωτό. Τα παιδιά συνέχισαν τις βουτιές. Τους έδωσε μια τελευταία διορία και όταν έφτασε η ώρα τους φώναξε να βγούνε. Υπάκουσαν και μέσα στη χαρά τους το ένα φώναξε, “πάμε για παγωτό”. Ο πατέρας απάντησε ήσυχα πως “τώρα πια το μόνο που προλαβαίνουν είναι το φαγητό γιατί η ώρα του παγωτού είχε περάσει”. Κανένα από τα παιδιά δεν παραξενεύτηκε, ούτε αντέδρασε άσχημα. Είχαν κάνει την επιλογή τους και δέχτηκαν τις συνέπειες με φυσικότητα. Ο πατέρας δεν χρειάστηκε να τους υπενθυμίζει κάθε τόσο τα επακόλουθα αυτής της επιλογής.
Μη μετανιώνετε για τη συμπεριφορά σας
Είναι πολύ σημαντικό για το γιο σας, αλλά και για εσάς να νιώθετε ότι αυτό που κάνετε είναι εντάξει. Ότι είναι αυτό που πρέπει να γίνει. Οι ενοχές δείχνουν ότι μετανιώνετε για τη συμπεριφορά σας. Όποια κι αν είναι η απόφασή σας, υποστηρίξτε την ήρεμα χωρίς εξάρσεις. Όταν είμαστε σίγουροι για τις πράξεις μας δεν χρειάζεται να φωνάζουμε για να πείσουμε τους άλλους. Εξ’ άλλου δεν έχετε να πείσετε κανέναν, ο γιος σας χρειάζεται να καταλάβει ότι οφείλει να κάνει αυτό που του λέει η μητέρα του. Ακόμα κι αν αυτό που του ζητάτε είναι λάθος, είναι η δική σας απόφαση γι αυτόν γιατί εκείνη την ώρα κρίνατε ότι είναι σωστό. Μείνετε σταθερή στην απόφασή σας και αντιμετωπίστε τον με αγάπη και κατανόηση, χωρίς θυμό και απειλές. Το αποτέλεσμα θα σας δικαιώσει.
Δήμητρα Τραυλού, Οικογενειακή Θεραπεύτρια – Σύμβουλος