Αναδρομικά: Διαφορετικές ταχύτητες διεκδικήσεων διαμορφώνουν τον χάρτη των αναδρομικών στις συντάξεις – Στο «κάδρο» μπαίνουν τα κομμένα δώρα και οι περικοπές του 2012 που κρίθηκαν αντισυνταγματικά το 2015 από το ΣτΕ
Βασικοί παράγοντες επί των οποίων διαμορφώνονται σενάρια αντιμετώπισης της δημοσιονομικής βόμβας των αναδρομικών είναι:
- Οι δικαστικές αποφάσεις που έχουν ήδη εκδοθεί ή επίκεινται για τις επίμαχες ασφαλιστικές διατάξεις
- Οι δημοσιονομικές δυνατότητες των Ταμείων και του κρατικού προϋπολογισμού.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Έθνος», πάνω από 50 δικαστικές αποφάσεις Πρωτοδικείων έχουν εκδοθεί επί προσφυγών συνταξιούχων για τις περικοπές του 2012, οι οποίες δικαιώνουν τους προσφεύγοντες. Νομικοί κύκλοι κάνουν λόγο για περίπου 80 αποφάσεις, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν αρχίσει να εκδίδονται και οι πρώτες εφετειακές.
Κι ενώ το δικαστικό θρίλερ συνεχίζεται, τα στοιχεία που έρχονται στο φως για το θηριώδες κόστος των διεκδικούμενων αναδρομικών «δείχνουν» την καρδιά του προβλήματος. Αρκεί να αναφερθεί ότι το μηνιαίο κόστος των διεκδικούμενων αναδρομικών – εφόσον επιστραφούν σε όλους – υπολογίζεται στα 175 εκατ. ευρώ δηλ. 2,1 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Δείτε έναν πλήρη οδηγό με 15 ερωτήσεις-απαντήσεις για τα αναδρομικά
Τα αναδρομικά αφορούν δυνητικά όλους τους συνταξιούχους;
Δεν αφορούν όλους τους συνταξιούχους αλλά την πλειονότητα. Οι διεκδικήσεις κινούνται σε δύο ταχύτητες, με διαχωριστική γραμμή το συνταξιοδοτικό εισόδημα, όπως είχε διαμορφωθεί το 2012 πριν από τις περικοπές σε δώρα και συντάξεις.
Συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα κάτω από 1.000 ευρώ μεικτά το 2012, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν μόνο τα «ψαλιδισμένα» από το 2010 δώρα και τις περικοπές στην επικουρική. Προσοχή, οι συνταξιούχοι που έχασαν τελείως ήδη από το 2010 όλα τα δώρα, λόγω ηλικίας ή εισοδήματος, δεν μπορούν να διεκδικήσουν τώρα κάτι.
Επίσης συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα πάνω από 1.000 ευρώ μεικτά, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα «ψαλιδισμένα» δώρα (όσοι δεν τα έχασαν από το 2010), τις απώλειες 5%-20% στο άθροισμα κύριας και επικουρικής, τις «έξτρα» μειώσεις στην επικουρική, και το πρόσθετο «ψαλίδι» 12% για όσους λάμβαναν μηνιαία σύνταξη άνω των 1.300 ευρώ. Οι εν λόγω περικοπές, που κρίθηκαν αντισυνταγματικές το 2015 από το ΣτΕ, αφορούσαν οριζόντια όλους – Δημόσιο, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ.
Ποιοι συνταξιούχοι δεν μπορούν να διεκδικήσουν αναδρομικά;
Δύο κατηγορίες συνταξιούχων από όλα τα πρώην Ταμεία δεν μπορούν να διεκδικήσουν αναδρομικά:
- Συνταξιούχοι με άθροισμα εισοδήματος από κύριες, επικουρικές και μερίσματα κάτω από 1.000 ευρώ μεικτά το 2012 και ταυτόχρονα κάτω των 60 ετών. Κατ’ αρχάς «κλειδί» είναι ο συνταξιούχος να ήταν κάτω από 60 ετών το 2010. Προσοχή, αν η ηλικία των 60 ετών συμπληρώθηκε από το 2012 έως το 2016, τότε ενδέχεται να προκύψει δικαίωμα για την περίοδο από το 2015 και μετά, αλλά είναι κάτι που μένει να διευκρινιστεί.
- Συνταξιούχοι με συνολικό μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις (κύριες, επικουρικές, μερίσματα κ.α.) από 2.500 ευρώ και πάνω δεν μπορούν να διεκδικήσουν τα κομένα δώρα.
Για ποια περίοδο μπορώ να διεκδικήσω χρήματα;
Λόγω των δικαστικών αποφάσεων διαμορφώνονται τρία συν ένα σενάρια για το εύρος των διεκδικούμενων αναδρομικών:
- Όσοι είχαν ήδη προσφύγει στη Δικαιοσύνη τον Ιούνιο του 2015, όταν δημοσιεύθηκε η απόφαση-βόμβα του ΣτΕ, δικαιούνται, σύμφωνα με την τότε απόφαση, αναδρομικά από το 2013.
- Όσοι προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη μετά τον Ιούνιο του 2015, δεν δικαιούνται ποσά για την περίοδο 2013 – 2015 για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Γενικώς βρίσκονται σε «θολά νερά» και ανάμεσα σε τρεις προσεγγίσεις:
* Η μία νομική προσέγγιση υποστηρίζει πως το όποιο νομικό «κενό» ανιχνεύεται στο 10μηνο Ιούνιος 2015- Μάιος 2016, όταν ψηφίστηκε ο νόμος Κατρούγκαλου. Το γεγονός, μάλιστα, πως υπάρχει νέος νόμος από το 2016 εκτιμάται πως αλλάζει το τοπίο και δεν βοηθά τις ετεροχρονισμένες αγωγές να ευδοκιμήσουν.
*Η άλλη νομική προσέγγιση ενοποιεί τον χρόνο από τον Ιούλιο του 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2018 επειδή οι αντισυνταγματικές περικοπές συνέχιζαν να επιβάλλονται στις παλαιές συντάξεις, μέχρι να εμφανιστεί ο επανυπολογισμός, ο οποίος έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Γενάρη.
*Η τρίτη προσέγγιση υποστηρίζει πως επειδή τα ποσά των αντισυνταγματικών περικοπών έχουν «ενσωματωθεί» στον υπολογισμό της προσωπικής διαφοράς, τα διεκδικούμενα αναδρομικά μπαίνουν και στο 2019. Αξιωματούχοι του υπουργείου Εργασίας έχουν τονίσει πως για την περίοδο μετά το 2015 η κυβέρνηση συμμορφώθηκε με την απόφαση του ΣτΕ μέσα από τον νόμο Κατρούγκαλου. Μέχρι να βρεθεί στο τραπέζι το σκεπτικό του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα του επανυπολογισμού, δύσκολα μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για την τύχη και το εύρος των διεκδικήσεων.
Τι θα γίνει με όσους είχαν προσφύγει πριν από τον Ιούνιο του 2015;
Στον όγκο των συνταξιούχων που είχαν υποβάλει προσφυγές πριν από τη δημοσίευση της απόφασης-«βόμβας» του ΣτΕ το 2015 φαίνεται πως επικεντρώνεται καταρχήν το ενδιαφέρον για το δημοσιονομικό κόστος των αναδρομικών. Σύμφωνα με την τότε απόφαση, οι εν λόγω συνταξιούχοι δικαιούνται αναδρομικά από το 2013.
Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης υποστηρίζουν πως οι προσφεύγοντες πριν από το 2015 πρέπει να φτάνουν τα 10.000 άτομα, οι οποίοι αθροίζονται σε ομαδικές αγωγές.
Οι ίδιες πηγές υπολογίζουν το δημοσιονομικό κόστος γι’ αυτούς τους συνταξιούχους στα 350 εκατ. ευρώ τον χρόνο, δηλαδή συνολικά στο 1 δισ. για την 3ετία 2013-2015. Δεδομένης της κρίσης του ανωτάτου δικαστηρίου, δεν φαίνεται προς το παρόν άλλο περιθώριο εκτός από τη δικαίωση των εν λόγω υποθέσεων όταν και εφόσον αυτές τελεσιδικήσουν.
Σχετικά με τις εφετειακές αποφάσεις οι προσεγγίσεις είναι δύο:
- Από τη μια πλευρά νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως ακόμη κι αν τα Ταμεία ασκούν αναίρεση στο ΣτΕ πρέπει να πληρώσουν μετά το Εφετείο.
- Αλλοι νομικοί κύκλοι λένε πως η αναίρεση ασκείται λόγω υποχρέωσης εξάντλησης των ένδικων μέσων και δεν προϋποθέτει πληρωμή του συνταξιούχου. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο για ενδεχόμενη επιστροφή αναδρομικών σε όλους για την περίοδο 2013 – 2015, αφού το ετήσιο κόστος έχει υπολογιστεί στα 4,2 δισ. ευρώ.
Τι ισχύει για την περίοδο μετά τον Ιούνιο του 2015;
Συγκλίνουσες νομικές απόψεις υποστηρίζουν πως το χρονικό διάστημα των 10 μηνών ανάμεσα στην απόφαση του ΣτΕ και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016) φαίνεται προς το παρόν η πλέον «ακάλυπτη» περίοδος.
Κι αυτό επειδή στον νόμο Κατρούγκαλου υπάρχει ειδική ρήτρα η οποία αναφέρει πως μέχρι 31/12/2018 οι συντάξεις καταβάλλονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί στις 31/12/2014, δηλαδή πριν από την απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015. Με τη ρήτρα αυτή επιχειρείται να καλυφθεί πλήρως η περίοδος έως και τον Δεκέμβριο του 2018, καθώς από τον Γενάρη του 2019 ισχύει ο επανυπολογισμός.
Σε κάθε περίπτωση, όλες αυτές οι νομικές ρήτρες μένουν να κριθούν στο ΣτΕ. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως μόνο γι’ αυτή την περίοδο το κόστος των αναδρομικών για όλους υπολογίζεται από ειδικούς στα 2,9 με 3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,3 δισ. εκτιμάται πως αφορούν τις κύριες συντάξεις και τα 600 εκατ. τις επικουρικές.
Η πάγια θέση του υπουργείου Εργασίας είναι πως για την περίοδο μετά το 2015 η κυβέρνηση συμμορφώθηκε με την απόφαση του ΣτΕ μέσα από τον νόμο Κατρούγκαλου.
Θα επηρεάσει τις διεκδικήσεις η επικείμενη απόφαση του ΣτΕ για τα δώρα των εν ενεργεία δημοσίων υπαλλήλων;
Εν αναμονή βρίσκονται τα διοικητικά δικαστήρια για την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ που θα κρίνει την αντισυνταγματικότητα της περικοπής των δώρων στους εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους.
Ορισμένοι νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως η εν λόγω απόφαση δεν αποκλείεται να επηρεάσει και το έδαφος των διεκδικήσεων των συνταξιούχων, αν και το νομικό πλαίσιο των δώρων για τους συνταξιούχους έχει κριθεί εν πολλοίς από το 2015 (με την απόφαση του ΣτΕ) και το 2016 (με τον νόμο Κατρούγκαλου).
Συγκλίνουσες νομικές απόψεις καταλήγουν πως αν το ΣτΕ «γκρεμίσει» την κατάργηση των δώρων και για τους εν ενεργεία, η πολιτεία μπορεί να συμμορφωθεί επαναφέροντας -για παράδειγμα- τα δώρα για τους εν ενεργεία σε οποιοδήποτε ύψος επιτρέπουν οι δημοσιονομικές συνθήκες.
Οι συνταξιούχοι πάντως θα πρέπει να αναμένουν τις αποφάσεις του ΣτΕ για τον νόμο Κατρούγκαλου ή την τελική κρίση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου επί σημερινών πρωτόδικων αποφάσεων.