Τι είναι η φερριτίνη που βλέπουμε στις εξετάσεις;

Η φερριτίνη είναι μία πρωτεΐνη, που βρίσκεται σε όλους σχεδόν τους ζωντανούς οργανισμούς συμπεριλαμβανομένων των φυκιών, των βακτηρίων, των ανωτέρων φυτών, των ζώων και φυσικά των ανθρώπων

Στο ανθρώπινο σώμα, η φερριτίνη βρίσκεται μέσα στα κύτταρα και αποτελεί τη βασική πρωτεΐνη με την οποία το ανθρώπινο σώμα αποθηκεύει τον σίδηρο και τον απελευθερώνει με ελεγχόμενο τρόπο ανάλογα τις ανάγκες του οργανισμού.

Ο σίδηρος αποτελεί βασικό στοιχείο για τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς, η περίσσειά του όμως είναι επιβλαβής, καθώς μετέχει σε χημικές αντιδράσεις που παράγουν ελεύθερες ρίζες. Για τον λόγο αυτό, ο σίδηρος αποθηκεύεται στους ιστούς με τη μορφή σύμπλοκων πρωτεϊνών όπως η φερριτίνη.

Τι μας δείχνουν τα επίπεδα φερριτίνης;

Είναι πολύ σημαντική η μέτρηση της φερριτίνης στο αίμα καθώς όπως αναφέρθηκε, υπό φυσιολογικές συνθήκες, αντικατοπτρίζει τα ολικά αποθέματα σιδήρου στο σώμα.

Οι φυσιολογικές τιμές της φερριτίνης στους άνδρες είναι 12-300ng/mL ενώ στις γυναίκες 12-150ng/mL

Χαμηλά επίπεδα φερριτίνης υποδεικνύουν, ανεπάρκεια σιδήρου και μπορεί να οφείλονται σε εντερικές διαταραχές που δεν επιτρέπουν την απορρόφηση του σιδήρου, σε αναιμία, σε αιμορραγίες του πεπτικού και στην έμμηνο ρύση στις γυναίκες.

Αντιθέτως, τα υψηλά επίπεδα φερριτίνης, δεν σημαίνει και απαραίτητα αυξημένα επίπεδα σιδήρου.

Η αύξηση της φερριτίνης είναι πιθανό να οφείλεται σε ρευματοειδή αρθρίτιδα ή άλλες φλεγμονώδεις διαταραχές, ηπατική νόσο, συχνές μεταγγίσεις αίματος ή αιμοχρωμάτωση (γενετική διαταραχή όπου ο οργανισμός απορροφάει περισσότερο σίδηρο), υποθυρεοειδισμός, λευχαιμία, λέμφωμα Hodgkin ή και κατάχρηση αλκοόλ.

Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από το γιατρό.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αυξημένης και της μειωμένης φερριτίνης αντίστοιχα;
Συμπτώματα μειωμένης φερριτίνης

Η χαμηλή φερριτίνη όπως συχνά παρατηρείται μπορεί να εμφανίσει κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα όπως η διαταραχή συγκέντρωσης, η αδυναμία, η μειωμένη ικανότητα μνήμης, η ατονία, η κόπωση, η δύσπνοια, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η απώλεια αντοχής, η λιποθυμία.

Η μειωμένη φερριτίνη μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο δέρμα, τα νύχια και τα μαλλιά. Σε σοβαρές περιπτώσεις αναπτύσσονται σχισμές στις γωνίες του στόματος, κοιλονυχία, νευρολογικά σύνδρομα.

Συμπτώματα αυξημένης φερριτίνης

Άτομα με αυξημένα επίπεδα φερριτίνης συνήθως παρουσιάζουν ,κόπωση, αδυναμία, πόνο στις αρθρώσεις, διαταραχές του ήπατος, μειωμένη μνήμη, μεταβολές της διάθεσης.

Πώς μπορεί να αυξηθεί μέσω της διατροφής;

Η μορφή του σιδήρου που υπάρχει στις ζωικές τροφές είναι περισσότερο απορροφήσιμη (αιμικός σίδηρος) από αυτή που βρίσκεται στις φυτικής προέλευσης τροφές (μη αιμικός σίδηρος).

Ποιες είναι οι καλυτερες πηγές σιδήρου;

Οι καλύτερες πηγές αιμικού σιδήρου είναι το συκώτι, μοσχάρι, ψάρι, πουλερικά, θαλασσινά και μη αιμικού είναι τα φασόλια, οι φακές, το σπανάκι.

Τρόφιμα ανα 100γρ Fe (mg) Αιμικού Σιδήρου

• Συκώτι 6,7

• Μοσχάρι 6,4

• Πουλερικά 1,5

• Μη αιμικού σιδήρου

• Φασόλια 5

• Φακές 7,5

• Σπανάκι 2,6

Τι πρέπει να προσέξουμε για την αύξηση της απορρόφησης του σιδήρου;

Ωστόσο, αν θέλουμε να αυξήσουμε την απορρόφηση του σιδήρου υπάρχουν κάποιοι συνδυασμοί τροφίμων που βοηθούν στην καλύτερη απορρόφηση του και συνεπώς στην αύξηση της φερριτίνης.

Ασβέστιο

Το ασβέστιο μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου και καλό είναι να καταναλώνονται σε διαφορετικά γεύματα γι’ αυτό τον λόγο δεν συνίσταται η κατανάλωση π.χ φακής ή κρέατος με κάποιο γαλακτοκομικό.

Οξαλικά

Τα οξαλικά (σπανάκι, σέλινο, κακάο) μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου όπως επίσης το τσάι και ο καφές είναι πιθανόν να μειώσουν την απορρόφηση του σιδήρου κατά 50% όταν συνδυαστεί με κάποιο γεύμα.

Φυτικά οξέα

Τρόφιμα που περιέχουν φυτικά οξέα όπως τα ολικής άλεσης δημητριακά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και η σόγια καλό είναι να συνδυάζονται με τρόφιμα που ενισχύουν τα επίπεδα του σιδήρου καθώς σε διαφορετική περίπτωση συμβάλλουν στην μη απορρόφηση του.

Ασκορβικό οξύ, Βιταμίνη Ε, Ψευδάργυρο και Φώσφορο

Η αύξηση των επιπέδων του σιδήρου αυξάνεται όταν συνδυαστεί με κάποια πηγή ασκορβικού οξέος (βιταμίνης C).

Η βιταμίνη C ευνοεί την σύνθεση της αιμοσφαιρίνης κάνοντας εύκολα απορροφήσιμο τον σίδηρο. Κάποιοι συνδυασμοί που προτείνονται είναι 1 μερίδα φακές ή μοσχάρι με 1 φλιτζάνι χυμό πορτοκάλι ή πολύχρωμες πιπεριές οι οποίες περιέχουν ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης C.

Επίσης, τροφές πλούσιες σε βιταμίνη E, ψευδάργυρο και φώσφορο ενισχύουν τα επίπεδα του σιδήρου.

Τι συμβαίνει με τη λήψη συμπληρώματος σιδήρου;

Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί, ότι σε περίπτωση λήψης συμπληρώματος σιδήρου καλό είναι να λαμβάνεται με άδειο στομάχι με ένα ποτήρι φυσικό χυμό πορτοκάλι και η κατανάλωση γεύματος να γίνεται μετά από 30 λεπτά.

Πως επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη απορρόφηση;

Συνοπτικά, για μεγαλύτερη απορρόφηση σιδήρου καλό είναι να επιλέγουμε τροφές πλούσιες σε σίδηρο οι οποίες να συνδυάζονται με κάποια πηγή βιταμίνης C.

Να αποφεύγεται η κατανάλωση τσάι και καφέ μαζί με τα γεύματα όπως επίσης και ο συνδυασμός πηγής ασβεστίου με σιδήρου καθώς με αυτόν τον τρόπο αναστέλλεται η απορρόφηση του.

Θεραπεία με σίδηρο και παρενέργειες

Όταν παρατηρείται μειωμένη τιμή φερριτίνης, στόχος είναι να αυξηθεί διατροφικά συστήνοντας την κατανάλωση πηγών σιδήρου όπως και τον συνδυασμό των τροφίμων που αναφέρθηκε παραπάνω.

Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, είναι απαραίτητη η χορήγηση συμπληρώματος σιδήρου και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις, όπου είναι αυξημένες οι ανάγκες του οργανισμού σύμφωνα πάντα με τη συμβολή του γιατρού.

Καλό είναι να μην χορηγούνται για περισσότερους από 6 συνεχόμενους μήνες χωρίς την παρακολούθηση του γιατρού.

Τι παρατηρείται με τη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου;

Τα συμπληρώματα σιδήρου μαζί με τα επιθυμητά αποτελέσματα κάποιες φορές είναι πιθανό να έχει και ανεπιθύμητα. Πιο συχνά παρατηρείται:

• ζάλη,

• οσφυαλγία,

• πονοκέφαλο,

• λιποθυμία,

• μεταλλική γεύση,

• ναυτία ή έμετο,

• κράμπες,

• ερυθρότητα του δέρματος.

Λιγότερο συχνά ή σπάνια:

γενικό αίσθημα αδιαθεσίας,αδυναμία χωρίς αίσθημα ζάλης ή λιποθυμία,διάρροια,πυρετός.
Επίσης, κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να εμφανιστούν, οι οποίες συνήθως δεν χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να εξαφανιστούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας καθώς ο οργανισμός προσαρμόζεται. Επίσης, ο γιατρός μπορεί να προτείνει για τρόπους πρόληψης ή μείωσης ορισμένων από αυτές τις παρενέργειες οι οποίες είναι: δυσκοιλιότητα, διάρροια, κράμπες, ναυτία, εμετό. Λιγότερο συχνά παρατηρείται σκουρόχρωμα ούρα, καούρα.

Φερριτίνη και Θυρεοειδής

Η φερριτίνη είναι πολύ σημαντική στον οργανισμό, όπως έχει αναφερθεί και οποιοδήποτε μεταβολή της μπορεί να έχει ανεπιθύμητα αποτελέσματα στον οργανισμό. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, για τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών, η θυρεοξειδάση απαιτεί σίδηρο. Υπάρχει συσχετισμός, μεταξύ του θυρεοειδούς και των επιπέδων φερριτίνης.

Τι έδειξε η μελέτη;

Σε μελέτη, ύστερα από υπολογισμό των επιπέδων φερριτίνης σε 50 ασθενείς με υποθυρεοειδισμό σε σύγκριση με άτομα που δεν παρουσιάζουν υποθυρεοειδισμό βρέθηκε ότι τα επίπεδα φερριτίνης μειώνονται σημαντικά στους συγκεκριμένους ασθενείς. Ουσιαστικά, οι μεταβολές στις συγκεντρώσεις ορού της φερριτίνης αντανακλούν στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Η εκτίμηση της φερριτίνης στον ορό μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της αιτιοπαθογένεσης, τη διάγνωση και την παρακολούθηση των ασθενών με υποθυρεοειδισμό.

Φερριτίνη και αιματοκρίτης

Στις περισσότερες περιπτώσεις για την εκτίμηση μιας ιατρικής κατάστασης ο γιατρός με τον έλεγχο της φερριτίνης ελέγχει και τα όρια του αιματοκρίτη. Ο αιματοκρίτης αποτελεί την εκατοστιαία περιεκτικότητα των ερυθροκυττάρων στον όγκο του αίματος.

Οι συγκεκριμένες εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στην εμφάνιση ή μη της αναιμίας.

Όταν η φερριτίνη και ο αιματοκρίτης είναι κάτω από τα φυσιολογικά όρια, πιθανόν υπάρχει εμφάνιση αναιμίας και είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση της σύμφωνα με το γιατρό αλλά και με τη συμβολή του διαιτολόγου.

Συμπερασματικά

Επομένως, η φερριτίνη είναι πολύ σημαντική καθώς επιτελεί σπουδαίο ρόλο στον οργανισμό. Γι’ αυτό το λόγο η διατροφή αρχικά είναι εκείνη που μπορεί να τη διατηρήσει σε φυσιολογικά επίπεδα όταν δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας.

Σε κάθε περίπτωση, η μειωμένη φερριτίνη μπορεί να αντιμετωπιστεί, είτε με τους κατάλληλους συνδυασμούς τροφίμων αλλά και με τα κατάλληλα συμπληρώματα σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.

Τέλος, η σωστή αντιμετώπιση απαιτεί τον σωστό και συχνό έλεγχο των τιμών της φερριτίνης, όπου υπό φυσιολογικές συνθήκες πρέπει να γίνεται κάθε 6 μήνες.

Σε περίπτωση όμως κάποιου προβλήματος υγείας ο γιατρός θα κρίνει το διάστημα ελέγχου το οποίο το πιο πιθανό είναι ότι θα είναι πιο σύντομο.

Δέσποινα Γκακνή, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

ΠΗΓΗ