Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε οι πληροφορίες που μετέδωσε το ιταλικό πρακτορείο, «Agenzia Nova», σχετικά με τα ευρήματα της Exxon Mobil στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, καθώς έκανε λόγο για πολύ μεγάλα κοιτάσματα φυσικού. Και μπορεί ο Κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος να απέφυγε να επιβεβαιώσει τις σχετικές πληροφορίες, παραπέμποντας στις επίσημες ανακοινώσεις της αμερικάνικης εταιρίας, που έχει αναλάβει τις γεωτρήσεις, όμως είναι σαφές πως το ζήτημα παρουσιάζει έντονο γεωπολιτικό ενδιαφέρον.
Στην υπόθεση άλλωστε εμπλέκονται πολλοί διεθνείς παράγοντες εκτός των άμεσα ενδιαφερόμενων, δηλαδή της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, η οποία διαθέτει και το πιο σημαντικό κοίτασμα στην Ανατολική Μεσόγειο, το Zohr. Ας μην ξεχνάμε πως εκτός του οικοπέδου 10 της κυπριακής ΑΟΖ, όπου δραστηριοποιείται η αμερικάνική Exxon Mobil, υπάρχουν εξορύξεις εκ μέρους της γαλλικής εταιρίας Total στο οικόπεδο 6.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία έχει κάνει το προηγούμενο διάστημα επανειλημμένα επιθετικές παρεμβάσεις διεκδικώντας και η ίδια «μερίδιο» από την πίτα των κοιτασμάτων. Τι σηματοδοτούν όμως οι εν λόγω γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και τι μπορεί να σημαίνει η εύρεση σημαντικών κοιτασμάτων στο εσωτερικό της;
Πολύ μεγάλο το ενδιαφέρον, καθώς είναι στρατηγική επιλογή ΕΕ-ΗΠΑ η απεμπλοκή από ρώσικό φυσικό αέριο
«Εκείνο που είναι δεδομένο είναι πως εφόσον επιβεβαιωθεί η εύρεση σημαντικού κοιτάσματος στην κυπριακή ΑΟΖ, αναβαθμίζεται και το ενδιαφέρον αλλά και οι προοπτικές όσον αφορά στην συγκεκριμένη υπόθεση» επισημαίνει μιλώντας στο tvxs ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, καθηγητής Κώστας Φίλης, προσθέτοντας όμως ότι «καλό είναι να περιμένουμε τις επίσημες ανακοινώσεις από την Exxon Mobil».
Αναφερόμενος ειδικότερα στους λόγους του έντονου διεθνούς ενδιαφέροντος, που υπάρχει σημειώνει: «Αυτή τη στιγμή, τόσο για την ΕΕ όσο και για τις ΗΠΑ αποτελεί στρατηγική η όσο το δυνατό μεγαλύτερη απεμπλοκή από το ρώσικο φυσικό αέριο. Αναζητώντας λοιπόν τις επιλογές που έχουν, βλέπουν τα κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο ως μια συμπληρωματική εναλλακτική. Εφόσον λοιπόν αποδειχθεί πως τα κοιτάσματα είναι σημαντικά, είναι φυσικό πως θα προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν ότι η εξόρυξή τους θα γίνει με ασφάλεια».
Σε αυτό το πλαίσιο ως εμπόδιο στους σχεδιασμούς ΕΕ και ΗΠΑ μπαίνει η στάση της Τουρκίας, σύμφωνα με τον κύριο Φίλη: «Η Τουρκία βλέποντας πως βρίσκεται τη δεδομένη στιγμή εκτός παιχνιδιού -με δικής της αποκλειστική ευθύνη- προσπαθεί να δημιουργήσει την αίσθηση αστάθειας στην περιοχή με απειλητικές δηλώσεις καθώς και με άλλες κινήσεις στην ανατολική Μεσόγειο. Όλα τα παραπάνω γίνονται με σκοπό την εμπλοκή της στην υπόθεση. Θέλει πρόσβαση στο φυσικό αέριο ακόμη κι ως πελάτης, καθώς είναι βαθιά εξαρτημένη από το φυσικό αέριο. Επιπλέον, διεκδικεί τον ρόλο διαμετακομιστή του φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Την ίδια στιγμή, ισχυρίζεται πως θέλει να διασφαλίσει τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους είναι σαφές όμως ότι χρησιμοποιεί ως άλλοθι. Είναι εμφανές άλλωστε πως η Τουρκία δεν βρίσκει εύκολο να τρόπο να εμπλακεί στην υπόθεση. Με την Αίγυπτο και το Ισραήλ δε διαθέτει καλές διπλωματικές σχέσεις, ενώ την Κύπρο δεν την έχει αναγνωρίσει. Κάπως έτσι επιχειρεί να διαπραγματευτεί μέσων απειλών».
Πιθανή η αύξηση της επιθετικότητας εκ μέρους της Τουρκίας – Ζητούμενο η απάντηση
Σε ό,τι έχει να κάνει με τις εξελίξεις εφόσον επιβεβαιωθεί η ύπαρξη μεγάλου κοιτάσματος στην κυπριακή ΑΟΖ, ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων επισημαίνει: «Κάτι τέτοιο πιθανότατα θα επιταχύνει τις εξελίξεις σε διττή κατεύθυνση. Από τη μια, υπάρχει περίπτωση να αυξηθεί η πίεση για επίλυση του Κυπριακού, παρότι οι συνθήκες δεν το ευνοούν, καθώς δε φαίνεται πως δεν έχουν επουλωθεί από την πρόσφατη αποτυχία στις διαπραγματεύσεις του Μοντ Πελεράν.
Σε κάθε περίπτωση, τυχόν επίλυση του Κυπριακού θα ήταν βολική για τους βασικούς παίχτες στην περιοχή, καθώς θα δημιουργούσε μια ξεκάθαρη κατάσταση. Από την άλλη, εφόσον διαφανεί πως μια τέτοια λύση δεν μπορεί να προχωρήσει, ίσως να δούμε την Τουρκία να εντείνει την επιθετική ρητορική της, ενώ υπάρχει πιθανότητα να δούμε και πιο ακραία εκδοχή. Μπορεί δηλαδή η κυβέρνηση Ερντογάν να επιλέξει να μεταφέρει γεωτρύπανο εντός της κυπριακής ΑΟΖ και να επιχειρεί να τρυπήσει. Σε μια τέτοια περίπτωση ο στόχος της είναι σαφής: να δημιουργήσει τετελεσμένα. Κι αυτό γιατί παρότι μια τέτοια ενέργεια είναι αρκετά βαριά για το διεθνές δίκαιο, εφόσον μείνει χωρίς ουσιαστική απάντηση δημιουργεί άσχημα δεδομένα.
Το ερώτημα εδώ είναι αν ΕΕ και ΗΠΑ θα επιλέξουν να στηρίξουν συνολικά το εγχείρημα στην κυπριακή ΑΟΖ ή αν θα λάβουν μια πιο ισορροπιστική στάση. Ο φόβος είναι δηλαδή μήπως οι συγκεκριμένες δυνάμεις αντιδράσουν μόνο στη περίπτωση που η Τουρκία προσπαθήσει να μπει στα «χωράφια» τους, δηλαδή στο οικόπεδο 10 που κάνει η εξόρυξη αμερικάνική Exxon Mobil ή στο οικόπεδο 6, όπου δραστηριοποιείται η γαλλική Total».
Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με τον ρόλο που καλείται να παίξει η Ελλάδα, ο κύριος Φίλης τονίζει: «Η Ελλάδα εκ των πραγμάτων καλείται να παίξει το ρόλο της εποικοδομητικής γέφυρας μεταξύ των χωρών της περιοχής εξόρυξης και της ευρωπαϊκής αγοράς. Να τις φέρει κοντά με άλλα λόγια. Ας μην ξεχνάμε πως ως χώρα μέλος της ΕΕ έχουμε υποστηρίξει, ίσως και περισσότερο απ’ όσο έπρεπε το Ισραήλ, και μάλιστα σε μια δύσκολη περίοδο για τις σχέσεις της με πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Ως εκ τούτου είναι ο φυσικός ρόλος της Ελλάδας εκείνος του διαμετακομιστή του φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Το συγκεκριμένο ρόλο βέβαια τον διεκδικεί και η Τουρκία, όμως η χώρα μας έχει δυο συγκεκριμένα συγκριτικά πλεονεκτήματα: από τη μια δηλαδή διαθέτει αξιοπιστία και προβλεψιμότητα- σε αντίθεση με την Τουρκία-, ενώ από την άλλη είναι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας με πολύ καλές σχέσεις με τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ, ένα σημείο όπου επίσης έχει έλλειμμα η Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να τονίσω πως καλό είναι να ποντάρουμε στην ενίσχυση των σχέσεων μας με τη Γαλλία για τρεις βασικούς λόγους: κατέχει σημαντική θέση στον ενεργειακό χάρτη με έντονο ενδιαφέρον για την περιοχή, είναι ναυτική δύναμη και τέλος δε διαθέτει καθόλου καλές σχέσεις με την Τουρκία».
Σε κάθε περίπτωση όμως ο κύριος Φίλης εκτιμά πως η χώρα μας καλό είναι να εξαντλήσει κάθε περιθώριο συνεννόησης με την Τουρκία πάνω στο ζήτημα: «Για πολλούς λόγους θεωρώ πως δεν είναι ρεαλιστικό να θέλουμε να αποκλείσουμε πλήρως την Τουρκία. Εκείνο που πρέπει να είναι βασική επιδίωξή μας είναι να διαμορφώσουμε μια κοινή θέση με την ΕΕ απέναντι στην Τουρκία, καθιστώντας της σαφές πως η όποια διευθέτηση δε θα γίνει με τους δικούς της όρους. Να αναζητήσουμε με άλλα λόγια μια συνολική λύση, η οποία θα περιλαμβάνει τη γειτονική χώρα ως δυνητική αγορά».