Κάποια άτομα μιλούν με ανησυχητική ευκολία και σχεδόν αποκλειστικά για τον εαυτό τους. Μονοπωλούν τις περισσότερες συζητήσεις και με την παραμικρή αφορμή «ορμούν» για να γίνουν το επίκεντρο της κουβέντας. Είναι εγωκεντρικοί; Νάρκισσοι; Ματαιόδοξοι;
Κατά πάσα πιθανότητα, ο λόγος που σας έσπρωξε να διαβάσετε αυτό το άρθρο είναι πως ο τίτλος του σάς έφερε στο μυαλό κάποιο πρόσωπο – ή και παραπάνω από ένα. Το ζήτημα δεν είναι τόσο ότι ο προσωπικός περίγυρός σας είναι προβληματικός, αλλά μάλλον ότι το φαινόμενο «είναι αρκετά διαδεδομένο», σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή Saverio Tomasella που μίλησε σχετικά στη Le Figaro, καθώς πηγάζει από διάφορα ψυχολογικά προφίλ. Ποια είναι, λοιπόν, τα κίνητρα πίσω από αυτή τη συμπεριφορά;
Παιδική ηλικία
Στο – ενίοτε επώδυνο – άκουσμα τέτοιων ατόμων, η πρώτη ανάλυση «φωνάζει»: εγωκεντρικοί! Πώς μπορούν εξίσου εύκολα να μιλούν για τον εαυτό τους και να αρπάζουν ακόμη και το πιο απειροελάχιστο ψίχουλο συζήτησης προκειμένου να την (επανα)φέρουν στο άτομό τους; «Ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικά όλοι τους [εγωκεντρικοί]. Κάποιοι μπορούν ακόμη και να φανούν αλτρουϊστές και να είναι παρόντες για ένα κοντινό πρόσωπο που έχει ανάγκη. Από ψυχικής απόψεως, υπάρχουν επτά προφίλ που τους ωθούν να μιλούν μόνο για τον εαυτό τους», σημειώνει ο ψυχαναλυτής.
Το πρώτο πιθανό ψυχολογικό προφίλ δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη: Πηγάζει από την παιδική ηλικία και, πιο συγκεκριμένα, από το οικογενειακό κύτταρο. Ο Tomasella παρατηρεί ότι κάποιοι γονείς εκπαιδεύουν τα παιδιά τους ωθώντας τα να είναι καλύτερα από τους άλλους. Η εντολή είτε δηλώνεται απερίφραστα («Εσύ θα είσαι ο καλύτερος, γιέ μου / Εσύ θα είσαι η καλύτερη, κόρη μου») ή απηχεί έμμεσα αλλά διαρκώς το πνεύμα της οικογένειας. Τα αποτελέσματα; «Αυτά τα άτομα πήραν από πολύ νωρίς τη συνήθεια να μονοπωλούν ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης. Έτσι, μόλις η κατάσταση το επιτρέπει, το ξανακάνουν», σημειώνει ο ειδικός, προσθέτοντας πως, στο ίδιο πλαίσιο, κάποιοι θεωρούν ότι «αν δεν είναι οι καλύτεροι, είναι ένα τίποτα». Είτε λόγω του περιβάλλοντός τους είτε επειδή το έχουν μέσα τους, υποχρεώνουν τον εαυτό τους να διαφημίζει όλα τα προτερήματά τους».
Ο φίλος ή η φίλη που μονίμως «πατάει» στα λόγια σου και φέρνει (ξανά) τον εαυτό του/της στο επίκεντρο της κουβέντας μπορεί να θέλει επίσης να αποφύγει τα αισθήματα που πηγάζουν από τα λεγόμενά σου, επειδή αρνείται να τον/την αγγίξουν ή επειδή είναι ανίκανος/η να τα διαχειριστεί. Εδώ ο ειδικός διακρίνει αγχώδεις ιδιοσυγκρασίες που αγωνίζονται να «γυρίσουν» τη συζήτηση, να μιλήσουν για κάποιο άλλο θέμα… ή για τον εαυτό τους.
Μεταξύ άλλων προβληματικών στοιχείων, μπορεί κανείς να εντοπίσει ένα αίσθημα ανομίας, ή και αναξιοπρέπειας, μια ντροπή ή ακόμη μια ταπείνωση που ζητάει επανόρθωση. «Γίνεται, λοιπόν, κανείς μάρτυρας κάποιου είδους μάχης να δείξουμε πως δεν είμαστε και τόσο άνομοι. Τα παιδιά που μεγάλωσαν σε μειονεκτικό κοινωνικό περιβάλλον, λόγου χάρη, μιλούν πολύ για τον εαυτό τους ώστε να μην μπορέσει κάποιος να τους κάνει αυτή την επίπληξη που τόσο φοβούνται», εξηγεί ο ψυχαναλυτής.
Πληθωρικοί, ηγέτες και κυρίαρχοι
Αρκετά λογικά, μια επεκτατική ιδιοσυγκρασία σπρώχνει κάποιους να «πατούν» (κάπως υπερβολικά;) στα λόγια του συνομιλητή τους για να κάνουν το δικό τους γκελ. Αυτό συχνά πηγαίνει χέρι-χέρι με μια αρκετά θεατρική προσωπικότητα, η οποία εν πολλοίς παρουσιάζει μιαν υψηλή αυτοεκτίμηση. «Είναι κάτι πιο δυνατό από αυτούς, δεν μπορούν παρά να αφηγηθούν, λόγου χάρη, ακόμη πιο έντονα το δικό τους ταξίδι αν η συζήτηση στραφεί προς το θέμα, και να γυρίσουν τα πάντα προς τους ίδιους», σχολιάζει ο ειδικός.
Υπάρχουν δύο προφίλ που είναι κάπως πιο παραπλανητικά: οι ηγέτες και οι κυρίαρχοι. Εξ ορισμού, οι μεν έχουν τη συνήθεια να διευθύνουν. Να διευθύνουν τον περίγυρό τους, και επομένως και τον προσανατολισμό της συζήτησης. «Εδώ ο στόχος είναι [τα άτομα] να επιβεβαιώσουν όχι τη δυσπιστία τους προς τους άλλους, αλλά την ηγεμονία τους. Μέσω του τρόπου τους να ελέγχουν την κουβέντα, δείχνουν ότι είναι ηγέτες», εξηγεί ο Saverio Tomasella. Τέλος, εκείνοι/εκείνες που ονομάζουμε «κυρίαρχους» αποσκοπούν να συντρίψουν τους άλλους, για να τους δείξουν πως βρίσκονται υπό την κυριαρχία τους. «Ακόμη και αν το κάνουν με τρόπο πολύ ραφιναρισμένο και λεπτό, έχουν την τάση να απαξιώνουν, να υποτιμούν. Σε πιο ακραίο πλαίσιο, το διεστραμμένο άτομο θα το κάνει με σαδισμό για να προκαλέσει πόνο», καταλήγει ο ειδικός.
Η επίγνωση σπανίζει
Και τι μπορούμε να κάνουμε, αφού σπανίως το ίδιο το άτομο παίρνει είδηση το πρόβλημα; Σύμφωνα με τον Saverio Tomasella, η παρέμβαση συνήθως γίνεται χάρη σε κάποιον καλό φίλο, που θα βρει το κουράγιο και τον τρόπο να ενημερώσει το προβληματικό άτομο με το μαλακό. Ο ειδικός επισημαίνει ότι πρόκειται για λεπτή υπόθεση. Μια τέτοια ενημέρωση μπορεί να προξενήσει θλίψη, άρα καλύτερα να γίνει και με λίγη ελαφρότητα ή χιούμορ. Μπορούμε να υποδείξουμε στο άτομο ότι, με τον τρόπο που φέρεται στις συζητήσεις, συχνά δεν μπορεί κανείς άλλος να σταυρώσει κουβέντα, και πως αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Μπορούμε να το καθησυχάσουμε λέγοντας πως την επόμενη φορά που θα το παρακάνει, θα του κάνουμε νόημα για να το αντιληφθεί.
Αν θέλουμε να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσουμε τέτοιες καταστάσεις από νωρίς στην οικογένεια, πρέπει να φροντίζουμε ώστε ο χρόνος ομιλίας στις συζητήσεις να είναι αρμονικά μοιρασμένος μεταξύ παιδιών και ενηλίκων.
Αν, ωστόσο, παρά την ειλικρινή κουβέντα που θα αποτολμήσουμε, δεν υπάρχει καμία εξέλιξη, τότε σίγουρα ήρθε η ώρα να αραιώσουμε τις επαφές με το συγκεκριμένο άτομο, ή και να τις κόψουμε εντελώς…