Κάποια άνθρωποι δυσκολεύονται τόσο πολύ να ζητήσουν συγγνώμη, ακόμη και για ήσσονος σημασίας ζητήματα, που συχνά προκαλούν ανώφελες αντιπαραθέσεις.
Η εύθραυστη αίσθηση του εγώ
Η απροθυμία των ανθρώπων να απολογούνται εκλαμβάνεται, συνήθως, ως άμυνα ή υπερβολική περηφάνια. Όμως μια βαθύτερη ψυχολογική ματιά δείχνει πως η άρνηση να ζητάμε συγγνώμη, αντανακλά την προσπάθεια να προστατεύσουμε το εγώ μας.
Η σημασία μιας συγνώμης ποικίλλει. Ένας άνθρωπος που αποφεύγει συστηματικά τη λέξη, μπορεί να ψελλίσει μηχανικά τη φράση «με συγχωρείτε», όταν σκουντήξει κάποιον περπατώντας μέσα στο πλήθος.
Όμως, ο ίδιος άνθρωπος, κατά τη διάρκεια ενός καβγά με τον σύντροφό του για την κατεύθυνση που έπρεπε να στρίψουν με το αυτοκίνητο, μπορεί να φωνάξει: «Στρίψε τώρα αριστερά, το GPS κάνει λάθος ή έχει χαλάσει. Ξέρω εγώ!»
Ομοίως, όταν οι πράξεις ή οι παραλείψεις προκαλέσουν σε κάποιον πραγματική στεναχώρια, οι περισσότεροι ζητάνε γρήγορα, ειλικρινή συγγνώμη. Συνήθως γιατί το πιστεύουν και για να λυτρωθούν από το βάρος της ενοχής.
Όμως και σε αυτές τις περιστάσεις, οι άνθρωποι που αποφεύγουν τη συγγνώμη συνήθως χρησιμοποιούν δικαιολογίες και αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Γιατί άραγε;
Η «συγγνώμη» ως απειλή
Οι άνθρωποι που αποφεύγουν να απολογηθούν αισθάνονται ότι η φράση «με συγχωρείς» , ενέχει ψυχολογικές διακλαδώσεις πολύ έντονες και περίπλοκες.
Η επίμαχη αυτή φράση απελευθερώνει θεμελιώδεις φοβίες (συνειδητές ή ασυνείδητες), τις οποίες θέλουν απεγνωσμένα να αποφύγουν. Οι βασικότερες από αυτές είναι οι εξής:
1. Η παραδοχή του λάθους είναι εξαιρετικά απειλητική. Πιστεύουν πως αν έχουν κάνει κάτι κακό τότε πιθανόν να είναι κακοί άνθρωποι, αν επέδειξαν αμέλεια τότε ίσως είναι εγωιστές και αδιάφοροι, αν έχουν κάνει κάποιο σφάλμα τότε θα πρέπει να είναι ανίδεοι ή ανόητοι κ.ο.κ. Ως εκ τούτου, το να ζητήσουν συγγνώμη αποτελεί μείζονα απειλή για την αίσθηση της ταυτότητάς και την αυτοεκτίμησή τους.
2. Ορισμένοι δεν ζητάνε συγγνώμη από ντροπή και γιατί νιώθουν άσχημα με τον εαυτό τους. Αυτή η λεπτομέρεια καθιστά την ντροπή τοξικό συναίσθημα, σε σχέση με την ενοχή.
3. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η έκφραση της συγγνώμης βοηθά στην επίλυση των διαπροσωπικών συγκρούσεων. Αντίθετα, οι μη-απολογητές μπορεί να φοβούνται ότι με την απολογία τους θα ανοίξει νέο πεδίο συγκρούσεων και αλληλοκατηγοριών. Θεωρούν ότι από τη στιγμή που παραδέχονται κάποιο λάθος, το άλλο πρόσωπο θα βρει ευκαιρία να τους φορτώσει την ευθύνη για όλα τα σφάλματα που έχουν τυχόν προηγηθεί και για τα οποία είχαν αρνηθεί να ζητήσουν συγγνώμη.
4. Άλλοι δεν ζητούν συγγνώμη για λόγους τακτικής. Ανησυχούν πως, όταν το κάνουν, θα αναλάβουν την πλήρη ευθύνη για το λάθος και θα απαλλάξουν εντελώς το άλλο μέρος από το φταίξιμο. Για παράδειγμα, στον καβγά ενός ζευγαριού, μπορεί να φοβούνται ότι μια συγνώμη θα απαλλάξει τον σύζυγο από την ανάληψη οποιασδήποτε ευθύνης για τη διαφωνία, παρά το γεγονός ότι κάθε μέλος του ζευγαριού έχει τις δικές του ευθύνες.
5. Με την άρνηση να ζητήσουν συγγνώμη, κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να ελέγξουν τα συναισθήματά τους. Φοβούνται ότι αν χαλαρώσουν την άμυνά τους θα καταρρεύσουν και θα τους πιάσει θλίψη και απελπισία, χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η έκφραση της συγγνώμης είναι θεραπευτική και ενισχύει την καλή ψυχολογία. Ο άνθρωπος ξαλαφρώνει από τα λάθη του και το κυριότερο είναι ότι δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης και θετικά συναισθήματα. Επίσης τι περισσότερες φορές δεν κοστίζει τίποτα σε αντίθεση με τα ψέματα που καλύπτουν ένα λάθος που κάποιος δεν θέλει να παραδεχθεί για να αποφύγει τις συνέπειες.