Εάν ζητάτε από το παιδί σας να ελέγχει τον εαυτό του, πρέπει πρωτίστως να αντιληφθεί ότι ελέγχετε και εσείς οι ίδιοι τον εαυτό σας. Όταν ακολουθούμε ριζοσπαστικές θέσεις για την εκπαίδευση των παιδιών μας, χάνουμε τον έλεγχο της κατάστασης.
Προκειμένου η παιδεία που προσφέρουμε να είναι κατάλληλη και επαρκής, πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις: χρειάζεται να είναι συστηματική και να περιλαμβάνει τόσο την άσκηση οριοθέτησης όσο και την επίδειξη στοργής. Η συστηματική εκπαίδευση έχει συνεκτικότητα, όταν τα λόγια και οι ενέργειές μας συμβαδίζουν. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουν τα μικρά παιδιά ότι οι αξίες που θέλουμε να ενσταλάξουμε μέσα τους συνοδεύονται από ανάλογες πράξεις μας. Είναι ο καλύτερος τρόπος να τα βοηθήσουμε να βιώσουν τις θετικές συνέπειες της ανάληψης και της εσωτερίκευσης αυτών των αξιών.
Με τον όρο «οριοθέτηση», εννοούμε την ικανότητα να αναλαμβάνουμε τον έλεγχο των καταστάσεων με τα παιδιά μας. Η οριοθέτηση θα πρέπει επίσης να τηρείται και μεταξύ των γονέων, διότι αν ο ένας γονέας αποδοκιμάζεται μπροστά στο παιδί από τον/την σύντροφό του, θα χάσει αυτόματα το σεβασμό του παιδιού του. Οι διαφορετικές απόψεις των γονέων θα πρέπει να επεξεργάζονται ιδιωτικά.
Και με την έννοια της αγάπης, αναφερόμαστε στην ποιότητα εκείνη που αποτρέπει τα μαθήματα που παίρνει το παιδί να γίνουν οδυνηρά και η οποία αντ’ αυτού διευκολύνει και διεγείρει τη λογική του. Η πειθαρχία και η αγάπη πρέπει να συμβαδίζουν με την εκπαίδευση.
Το να μην μιλάμε δεν είναι επιτρεπτό
Πρόκειται για ένα από τα πιο αποτελεσματικά σλόγκαν που χρησιμοποιεί η φινλανδική εκπαίδευση, η οποία και θέτει την τάση για το πώς να εκπαιδεύουμε καλύτερα τα παιδιά μέσα κι έξω από τα σχολεία.
Απαγορεύεται το να μην μιλούν στις αίθουσες διδασκαλίας, διότι η επικοινωνιακή ανάγκη είναι ένα βασικό κομμάτι κάθε ανθρώπινου όντος. Η παράλειψή της ομιλίας, για λόγους ορθότητας και πειθαρχίας, δείχνει απλώς την αδυναμία των εκπαιδευτικών και των γονέων να κατανοήσουν την ανθρώπινη φύση και κατ’ επέκταση τη φύση των παιδιών.
Οφείλουμε να επιτρέπουμε στο παιδί να μιλήσει όταν θέλει να εκφραστεί. Αυτό αντικρούει ριζικά τις ιδέες μας για την ορθότητα, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα ακόλουθα: αυτές τις παλιές ιδέες που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά έχουν όντως θετικά αποτελέσματα στην εκπαίδευσή μας;
Όταν αναφερόμαστε στο γεγονός ότι πρέπει να μιλάμε, εννοούμε ότι το παιδί έχει επικοινωνιακές ανάγκες και χρειάζεται να τις μοιραστεί. Είναι σημαντικό να διευκρινίζουμε ότι αυτό είναι καλό να γίνεται με ένα συγκεκριμένο τόνο φωνής και σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά χρειάζεται επίσης το παιδί να καταλαβαίνει ότι μπορεί να εκφραστεί, εάν το επιθυμεί.
Πολλές άτακτες συμπεριφορές προκαλούνται από το αίσθημα του παιδιού ότι το αγνοούν, ότι δεν λαμβάνονται υπόψη οι δικές του σκέψεις και ότι οφείλει να ενεργεί μόνο με βάση την υπακοή. Χρειάζεται να τους επιτρέπουμε να μιλούν, να επικοινωνούν και να εκφράζονται. Η ομιλία τα βοηθά να μάθουν πώς να εκφράζονται μέσω αυτής και όχι μέσω παρορμητικών ενεργειών.
Επιπλήξτε ιδιωτικά, επιβραβεύστε μπροστά στους άλλους
Είναι πολύ δυσάρεστο για την αυτοεκτίμηση ενός παιδιού να υφίσταται επιπλήξεις, προσβολές ή ακόμη και σωματική τιμωρία μπροστά στον κόσμο (η τελευταία περίπτωση έχει και νομικές συνέπειες). Εκτός από το ότι είναι κακό για την αυτοεκτίμησή τους, δεν σάς βοηθά να περάσετε το μήνυμά σας.
Όταν το παιδί επιπλήττεται μπροστά σε άλλους, σκέφτεται πολύ περισσότερο πώς να αποφύγει την ντροπή και να αποκαταστήσει την υπερηφάνειά του παρά αυτό που προσπαθείτε να πείτε ή να εξηγήσετε.
Εάν θέλετε να διορθώσετε κάτι στη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με φίλους ή σε ένα πάρτι γενεθλίων, προσπαθήστε να μιλήσετε μόνο με το ίδιο. Εάν νομίζετε ότι έχει χάσει τον έλεγχο της κατάστασης, πρέπει να ξανακερδίσετε τον έλεγχο, αλλά να το κάνετε ιδιωτικά.
Από την άλλη πλευρά, οι επιβραβεύσεις μπορούν να αποδοθούν και δημοσίως χωρίς τον φόβο να αναπτύξουν τα παιδιά ματαιοδοξία. Επιδεικνύοντας αγάπη μπροστά στον κόσμο και επιβραβεύοντας την καλή τους συμπεριφορά μπροστά στους συνομηλίκους τους αποτελεί μία διδακτική και διαφωτιστική συμπεριφορά τόσο για τα ίδια τα παιδιά όσο και για τα υπόλοιπα παιδιά που είναι παρόντα.
Μιλήστε του σαν να είναι ενήλικας, χρησιμοποιώντας όμως παραδείγματα που αρμόζουν σ’ ένα παιδί
Δεν χρειάζεται να μιλάτε στα παιδιά με «παιδικό λόγο» επειδή νομίζετε ότι δεν σας καταλαβαίνουν, γιατί αργότερα θα προσποιούνται ότι δεν σας καταλαβαίνουν προς όφελος τους. Το γεγονός ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν σύνθετες λέξεις και περίπλοκη σύνταξη δεν σημαίνει ότι δεν θα καταλάβουν την ουσία μίας εξήγησης. Προσαρμόστε τη συζήτησή σας στο επίπεδό τους και τη λογική τους, θέτοντάς τους ερωτήσεις σχετικά με τις συνέπειες της συμπεριφοράς τους, είτε αυτή είναι καλή είτε κακή.
Για παράδειγμα, αν το παιδί έχει προσβάλει κάποιον, μπορείτε να προσπαθήσετε να δημιουργήσετε συσχετίσεις ανάμεσα σε αυτό που έκανε και αν θα ήθελε να κάνουν άλλοι το ίδιο σε αυτό. Εάν έχει προσβάλει κάποιο παιδάκι λέγοντας ότι ιδρώνει πολύ και μυρίζει άσχημα, εξηγήστε του πώς θα αισθανόταν αν κάποιος έλεγε μπροστά σε άλλα παιδιά ότι εξακολουθεί να βρέχει το κρεβάτι του μερικές φορές.
Ενθαρρύνετε τη συλλογιστική τους, δώστε τους παραδείγματα και ενδυναμώστε την ικανότητά τους να συναισθάνονται τους άλλους.
Μπορείτε να είστε αυστηροί, αλλά να προσέχετε τον τόνο της φωνής και τις χειρονομίες σας
Όταν ένα παιδί υπερβεί τα όρια, χρειάζεται να τιμωρηθεί ή να του επισημάνουμε την κακή συμπεριφορά του. Υπάρχουν διάφορα είδη προβληματικών συμπεριφορών. Το σημαντικό είναι να διορθώνονται με συνέπεια την κατάλληλη στιγμή. Σκοπός είναι να αποτραπεί το παιδί από την υιοθέτηση μίας συγκεκριμένης συμπεριφοράς προκειμένου να πάρει αυτό που επιθυμεί.
Εάν, για παράδειγμα, χτυπήσει έναν συμμαθητή του, θα πρέπει να επιδείξουμε αποφασιστικότητα στην κύρωση ή στην τιμωρία που θα πρέπει να εκπληρώσει. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια πράξη αποκατάστασης (ζητώντας συγχώρεση από τον συμμαθητή του) ή αποχή από τις ανταμοιβές του (όπως να μην παίξει με την κονσόλα παιχνιδιών του για μια εβδομάδα) ή μια «αυταρχική» και ουσιαστική συνομιλία μαζί του.
Κατά τη διάρκεια αυτής της επίπληξης δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να διατηρήσουμε τόσο τον τόνο της φωνής μας όσο και να προσέξουμε τις χειρονομίες μας. Λένε ότι, ο τόνος με τον οποίο μιλάμε στα παιδιά μας λειτουργεί σαν την εσωτερική φωνή τους, οπότε όταν τα επιπλήττουμε θα πρέπει να χρησιμοποιούμε σταθερή φωνή, αποφεύγοντας τον υψηλό τόνο ή τις κραυγές. Κατακρίνετε την κακή συμπεριφορά τους, αλλά όχι την προσωπικότητα ή το χαρακτήρα τους. Να ορίζετε εναλλακτικές λύσεις κατάλληλης και αποδεκτής συμπεριφοράς.