Οι Ροντελέρος (= ασπιδοφόροι) έλαβαν το όνομά τους από τη μικρή στρογγυλή ασπίδα που έφεραν. Τους ονόμαζαν και «Εσπαντασίνες», (= σπαθομάχοι), καθώς πολεμούσαν με το ξίφος. Οι άνδρες αυτοί αποτέλεσαν τον κορμό των δυνάμεων των διαβόητων Κονκισταδόρες, αλλά έδρασαν και στην Ευρώπη, σε όλους τους πολέμου της Ισπανίας, στην περίοδο από τον 15ο μέχρι και τον 17ο αιώνα.
Οι Ρονετλέρος έλαβαν το όνομά τους από τη ροντέλα (= στρογγυλή), τη μικρή τους ασπίδα, η οποία αρχικά είχε διάμετρο περί τα 20-25cm. αλλά αργότερα μεγάλωσε και η διάμετρός της έφτασε μέχρι και τα 60 εκ. Βασικό όπλο τους ήταν το σπαθί, το οποίο, ανάλογα με την εποχή, ήταν η μεσαιωνική δίστομη σπάθη πεζικού, συνολικού μήκους 90 εκ., κατά μέσο όρο, είτε αργότερα το λεπτό, κυρίως νυκτικό, ξίφος, τύπου espada ropera, ή τύπου rapier, ή η αντίστοιχη αυτών σπάθη.
Οι ξιφομάχοι εμφανίστηκαν στους ισπανικούς στρατούς που πολεμούσαν τους Άραβες, ως ένας τύπος ελαφρού πεζικού, ικανού να μάχεται, όμως, εκ του συστάδην, σε κάθε τύπο εδάφους. Οι άνδρες δεν έφεραν, αρχικά, θωράκιση. Σταδιακά η χρήση τους κατέστη πιο επίσημη. Ο εμπνευστής του σχηματισμού της Κολουνέλα, ο περίφημος Ισπανός στρατηγός Γκονζάλβο ντε Κόρντομπα, έχοντας μελετήσει την στρατιωτική ιστορία, κατέληξε στο συμπέρασμα πως χρειαζόταν και στρατιώτες αντίστοιχους των Ρωμαίων λεγεωνάριων, οι οποίοι, δηλαδή, θα μάχονταν κυρίως με το σπαθί.
Έτσι κάθε κολουνέλα, δυνάμεως 1.500 ανδρών, διέθετε περί τους 650 σαρισσοφόρους, άλλους τόσους αρκεβουζιοφόρους και 200, περίπου Ροντελέρος. Αποστολή αυτών ήταν, όταν οι σαρισσοφόροι εμπλέκονταν σε μάχη με τους αντιπάλους ομολόγους τους, να εφορμούν, από τα πλευρά και να πλαγικοπούν και να κατακόπτουν τους αγκιστρωμένους αντιπάλους σαρισσοφόρους. Η τακτική αυτή εφαρμόστηκε, κατά κάποιο τρόπο, από τους Ρωμαίους στις καταστροφικές για τους Έλληνες μάχες των Κυνός Κεφαλών και της Πύδνας.
Ο ντε Κόρντομπα όμως εξόπλισε τους άνδρες του βαριά, με θώρακα, κράνος και τη μεγαλύτερη, επικαλυμμένη με φύλλα μετάλλου, ασπίδα. Η τακτική αυτή εξακολούθησε να εφαρμόζεται και στους σχηματισμούς τύπου τέρθιο, που διαδέχτηκαν αυτούς των κολουνέλα και οι οποίοι διέθεταν οργανικό λόχο Ροντελέρος, μέχρι και την εποχή του Τριακονταετούς πολέμου.
Στους Ιταλικούς Πολέμους (1495-1556) οι Ροντελέρος έγραψαν, κυριολεκτικά, ιστορία. Ήταν αυτοί που απέτρεψαν την συντριβή του Ισπανικού Στρατού στη μάχη της Ραβέννα, το 1512. Τάσσονταν, συνήθως, πίσω από τους φίλιους σαρισσοφόρους και εφορμούσαν την κατάλληλη στιγμή. Ταχείς και ευέλικτοι, όταν έφτασαν σε απόσταση κρούσης, απλώς δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από τους δυσκίνητους αντιπάλους σαρισσοφόρους.
Πολλές φορές τάσσονταν και ως εμπροσθοφυλακή, ενισχυμένοι όμως με τμήματα αρκεβουζιοφόρων, αλλά και λογχοδρεπανηφόρων, καθώς μόνου τους δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν το αντίπαλο ιππικό, λόγω του οπλισμού τους, αλλά και της ανοικτής τάξης, στην οποία πολεμούσαν.
Οι Ρονετλέρος αποτέλεσαν και τον κορμό των μικρών «στρατών» των Κονκισταδόρες που κατέκτησαν το Νέο Κόσμο. Το 1520, από τους 1.300 που συνολικά διέθετε ο Ερνάν Κορτέζ, στο Μεξικό, οι 1.000 ήταν Ροντελέρος. Ακόμα και Μπερνάλ Ντίαζ, ο συγγραφέας του χρονικού των κατακτήσεων του Κορτέζ ήταν ένας Ροντελέρος που πολέμησε υπό τις διαταγής του. Το 1521 ο Κορτέζ παρέτασσε 700 Ροντελέρος και μόνο 118 αρκεβουζιοφόρους και βαλλιστροφόρους.
Μετά την εισαγωγή των σχηματισμών τύπου τέρθιο η χρησιμότητά τους περιορίστηκε, κυρίως λόγω της αύξησης του αριθμού και κατά συνέπεια, της σημασία των πυροβόλων όπλων στο πεδίο της μάχης. Οι Ροντελέρος μπορούσαν να αποφύγουν έναν σαρισσοφόρο, αλλά όχι και τα πυρά των μουσκέτων, πλέον. Έτσι ο ρόλος τους περιορίστηκε, σταδιακά και στα αρχικά στάδια του Τριακονταετούς Πολέμου, είχαν απλώς αναλάβει καθήκοντα φρούρησης της σημαίας του τέρθιο, στο οποίο υπηρετούσαν και κατόπιν εξαφανίστηκαν εντελώς, ως τύπος στρατιώτη.
Ο Ολλανδός Μαυρίκιος του Νασσάου, μεγάλος στρατιωτικός μεταρρυθμιστής και ο ίδιος, αντιγράφοντας τους Ισπανούς αντιπάλους του, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα αντίστοιχο σώμα στον Ολλανδικό Στρατό, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Στρατιωτικοί θεωρητικοί του 17ου, ακόμα και του 18ου αιώνα, πρότειναν την επανένταξη τμημάτων ξιφομάχων στους ευρωπαϊκούς στρατούς, μαζί με την επιστροφή της σάρισσας, σε μεγάλη κλίμακα, ως ένα από τα κύρια όπλα του πεζικού. Φυσικά τίποτα από αυτά δεν συνέβη και οι Ροντελέρος χάθηκαν στη λήθη του χρόνου.