Μια φωτογραφία αξίζει όσο χίλιες λέξεις… οι φωτογραφίες όμως του Τάκη Τλούπα, φτάνουν στο άπειρο του θεσσαλικού κάμπου, στις πλαγιές του Πηλίου και τις κορφές του Ολύμπου, δίπλα στις χαρές και τις λύπες των συνανθρώπων του, από τους οποίους ποτέ δεν απομακρύνθηκε.
Με τις μαγικές του εικόνες ο Τάκης Τλούπας μας καλεί συνοδοιπόρους σε μια άλλη Ελλάδα. Σε εκείνη, όπου οι άνθρωποι της γης δίνουν με αξιοπρέπεια τον αγώνα τους για επιβίωση, μέσα σ’ ένα σκηνικό αγροτικής απλότητας και γαλήνης. Οι φωτογραφίες του βραβευμένου καλλιτέχνη, αποκαλύπτουν μια αθέατη πλευρά της πραγματικότητας, με μια ανόθευτη και αμήχανη ποιητικότητα, που δεν δικαιολογεί την παρουσία της με φωναχτά και φτιασίδια, αλλά με σεμνότητα απλώνει τα ασπρόμαυρα ρουχαλάκια της, στον ήλιο του θεσσαλικού κάμπου.
Ένα ατόφιο κομμάτι της ταυτότητας των Ελλήνων και της μοναδικής εξέλιξης της σύγχρονης ιστορίας, καταγράφουν οι φωτογραφίες του Τάκη Τλούπα. Γιατί, η φωτογραφία γι’ αυτόν, ήταν κάτι περισσότερο από επάγγελμα ή πάθος προσωπικό. Ήταν τρόπος ζωής. Οργώνοντας τη Θεσσαλία με τη βέσπα του και αργότερα με ένα ντεσεβό, ταξίδεψε σε απρόσιτα χωριά με ανθρωπιστικές αποστολές του Ερυθρού Σταυρού, κατέγραψε με σαφήνεια και απλότητα τον θεσσαλικό κάμπο, τον Πηνειό και την κοιλάδα των Τεμπών, τη λίμνη Κάρλα και την αποξήρανσή της. Πεζοπορούσε συχνά στον Όλυμπο, τον Κίσαβο και το Πήλιο σε κοπιαστικές πορείες, αποτυπώνοντας το ορεινό τοπίο με όλες τις διακυμάνσεις του καιρού και του φωτός.
Σκάλιζε
Γεννημένος στη Λάρισα στις 23 Ιανουαρίου του 1920, ο Τάκης Τλούπας έμαθε την πρώτη του τέχνη, βοηθώντας τον επιπλοποιό πατέρα του. «Όταν, ο πατέρας μου δεν μπορούσε να βγει έξω, να κάνει τις βόλτες του στην εξοχή, ασχολούνταν με την ξυλογλυπτική. Με ενθουσίαζε η επιδεξιότητα που είχε στα χέρια του. Θυμάμαι έντονα, που καθόταν και σκάλιζε τις καρέκλες µας. Όλοι, έχουμε από ένα σκυριανό καρεκλάκι, ακόμα και η κόρη μου! Έφτιαχνε με τα χέρια του, πολλά χρηστικά πράγματα. Σκάλιζε λιθανάγλυφα, ακόμα και πάνω σε πέτρες πεζοδρομίου», μας λέει η φωτογράφος Βάνια Τλούπα αλλά και κόρη του σπουδαίου μπαμπά της.
Το δικό του φωτογραφείο
Με αφορμή, μια εκδρομή του ορειβατικού συλλόγου στον Όλυμπο ήρθε για πρώτη φορά, σε επαφή με την τέχνη της φωτογραφίας. Μετά το 1945, αποφάσισε να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη φωτογραφία και άνοιξε στη Λάρισα, το δικό του φωτογραφείο. «Ο πατέρας μου, ήταν άνθρωπος της εκδρομής και της υπαίθρου και γενικά ήταν ένας ασύχαστος τύπος. Ασφυκτιούσε όταν καθόταν για πολύ καιρό, μέσα στο σπίτι. Ζούσε στην πόλη της Λάρισας, αλλά το μυαλό του ήταν στο βουνό και στον κάμπο! Όμως πέρα από την λαχτάρα του για την φύση, ο πατέρας μου βιοποριζόταν από την τέχνη αυτή. Και έτσι, σε καθημερινή βάση έπρεπε να παραδώσει έναν τεράστιο όγκο φωτογραφιών, για λογαριασμό του δασαρχείου, της νομαρχίας, του Ερυθρού Σταυρού και άλλων φορέων, με τους οποίους συνεργάστηκε στενά. Έτσι βέβαια, κατάφερε να φτάσει και να φωτογραφίσει πολλά δυσπρόσιτα μέρη», αναφέρει η Βάνια.
Αγρότες της εποχής
Εκείνη την εποχή, οι αγρότες του θεσσαλικού κάμπου ζούσαν πιο ταπεινά, αλλά σε πλήρη αρμονία με το περιβάλλον και τους γύρω τους. Όταν ακόμη, φόρτωναν τα δεμάτια στα κάρα και τα μετέφεραν στο αλώνι. Τότε που, θέριζαν ακόμη με τα δρεπάνια και οι γυναίκες κουβαλούσαν στα χέρια τα δεμάτια, κρατώντας τα ψηλά. Τότε που, τα δημητριακά τα μετέφεραν με ζώα και οι παραδοσιακές φορεσιές δεν είχαν ακόμη μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. «Είχε επαφή με τους ανθρώπους τόσο όσο… Δεν ήθελε να χαλάει την ησυχία τους και αυτό φαίνεται και στις φωτογραφίες του. Πάντα τους έλεγε: ‘Κάντε την δουλειά σας εσείς, μην στήνεστε’», λέει η Βάνια Τούπλα.
Αποδείξεις ζωής
Ο Τάκης Τούπλας, ήταν ένας αυτοδίδακτος φωτογράφος που αγωνιούσε να νιώσει, πιότερο απ’ το να μιλήσει. Το τρίπτυχό του ήταν: «βλέπεις, νιώθεις, δημιουργείς». Οι φωτογραφίες του, είναι αποδείξεις ζωής, που μεταφέρουν την μαρτυρία του αγρότη ως ιστορική μαρτυρία και το βιωμένο χρόνο του, ως ιστορικό χρόνο. «Ο πατέρας μου, ήθελε μέσα από τον φακό του, να διασώσει την εποχή του. Ήξερε καλά ότι, δεν θα αργούσε να φτάσει η εκμηχάνιση από την πόλη, στα γύρω χωριά. Μάλιστα μας έλεγε συνεχώς: ‘Πρέπει να διασώσω αυτές τις εικόνες, θα χαθούν’», εξηγεί η Βάνια.
Φωτογράφος με βέσπα
Έτσι το 1953 έγινε «ιπτάμενος» καθώς αγόρασε τη βέσπα, με την οποία έφθασε έως το Νταχάου και όργωσε την ελληνική γη. Και το 196, αγόρασε και το πρώτο του αυτοκίνητο. Ένα Ντεσεβό, με το οποίο ακολουθούσε τους Βλάχους όταν ανέβαιναν στους Καλαρρύτες και το Νέγκρι. Στους καταυλισμούς των Βλάχων, πήγαινε συχνά με τον εξίσου σπουδαίο φωτογράφο Κώστα Μπαλάφα, με τον οποίο ταξίδεψαν κι αλλού. Και όταν νύχτωνε, έβγαζαν τα καθίσματα από το Ντεσεβό και τοποθετούσαν ένα φουσκωτό στρώμα για να κοιμηθούν. Αυτή τη ζωή, διάλεξε ο Τάκης Τλούπας για να διασώσει με το φακό του τις πολύτιμες εικόνες του. «Αυτές, που έβλεπε να χάνονται από μέρα σε μέρα, όπως η λίμνη της Κάρλας πριν αποξηραθεί. Με τους ψαράδες και τις στημένες, μέσα στο νερό καλύβες από καλάμια. Επίσης, τις στρογγυλές καλύβες των Σαρακατσάνων, λίγο πριν αλλάξει ριζικά ο τρόπος ζωής τους, όταν αποκτήσαν δική τους γη και τόσες άλλες», συμπληρώνει η ίδια.
Συλλέκτης με άδεια
Ο Τάκης Τλούπας σαν αληθινός καλλιτέχνης, ήταν πάνω από όλα εφευρετικός. Όταν χρειάστηκε σκι, αντέγραψε τον εξοπλισμό των ξένων χιονοδρόμων στον Όλυμπο, ενώ για ψάρεμα πήγαινε με τις βάρκες που ναυπήγησε ο ίδιος, τρεις τον αριθμό. Το ανήσυχο πνεύμα του όμως, τον οδήγησε και σε άλλα μονοπάτια. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι είχε ασχοληθεί με την έρευνα παλαιολιθικών και νεολιθικών οικισμών στην θεσσαλική γη. Έχοντας άδεια συλλέκτη, διέσωσε προϊστορικά ευρήματα που υπήρξαν πολύτιμα για τις μελέτες των αρχαιολόγων. Ωστόσο, το 1992 του απέσπασαν τη συλλογή του, που μένει αναξιοποίητη στο υπόγειο κάποιας αρχαιολογικής υπηρεσίας. Όπως παραμένει αναξιοποίητη και η καταγραφή των άγνωστων κάστρων, ερείπια των οποίων ανακαλύπτει μόνος ή με φίλους του, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. «Ήταν μορφωμένος άνθρωπος και απόλυτα ενημερωμένος, να φανταστείτε ότι υποδείκνυε στους αρχαιολόγους που τον επισκέπτονταν συχνά για να δούνε την συλλογή του. Η δουλειά του πάνω στα σπάνια αυτά ευρήματα ήταν καταγεγραμμένη και απόλυτα τεκμηριωμένη», μας ενημερώνει η Βάνια Τλούπα.
Μεγάλωσα μέσα στα φιλμ
Τον Τάκη Τλούπα τον έχουν χαρακτηρίσει κορυφαίο φωτογράφο της μεταπολεμικής Ελλάδας, εραστή του ωραίου και του αληθινού. «Άνθρωπος ταπεινός, με ευαισθησίες, μια ταξιδιάρα ψυχή», θα συμπληρώσει η κόρη του, Βάνια, που συνεχίζει αντάξια, το έργο του στη Λάρισα. Η Βάνια Τλούπα, σπούδασε την τέχνη της φωτογραφίας στην Αθήνα και σήμερα ζει μόνιμα στη Λάρισα. Εργάζεται στο φωτογραφείο που άφησε ο πατέρας της, όταν πέθανε σε ηλικία 83 χρόνων, το 2003. Φωτογραφείο-σπίτι. Ένα κτίσμα ενωμένο. «Μέσα στα αρνητικά και στα φιλµ μεγαλώσαμε. Μου άρεσε η φωτογραφία από μικρή. ∆εν μπορώ όμως, να πω µε σιγουριά ότι ήταν ο πατέρας µου που µε έσπρωξε εκεί. Να, και η αδελφή µου εκεί μέσα μεγάλωσε, αλλά έγινε καθηγήτρια Γαλλικών. ∆εν μας επέβαλλε ποτέ τίποτα, ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος. Όλη η οικογένειά του ήταν έτσι. Προηγούνταν της εποχής του ο Τάκης Τλούπας», δηλώνει η ίδια, που εδώ και 15 χρόνια ασχολείται µε το ασπρόμαυρο πορτρέτο και τραβάει τοπία µόνο όταν θέλει να εκτονωθεί. «Συνεργαζόμασταν πολύ καλά µε τον πατέρα µου. Αν μιλούσε περισσότερο, ίσως να µε βοηθούσε ακόμη πιο πολύ», λέει χαριτολογώντας.