Δεν γνωρίζει κανείς πώς θα τελειώσει, αλλά πιστεύω ότι η πιθανότητα ενός Brexit χωρίς συμφωνία είναι υψηλότερη από ό,τι είναι γενικά παραδεκτό. Πολύ υψηλότερη.
Ο λόγος δεν είναι μόνο ο συνήθης -και πολύ συχνά υποτιμημένος- ισχυρισμός ότι η μη συμφωνία είναι η προκαθορισμένη θέση. Για να καταλάβει κανείς καλύτερα τους κινδύνους ενός Brexit χωρίς συμφωνία, είναι καλό να αναλογιστεί την ευρωπαϊκή προοπτική μόνο και μόνο για να απορρίψει κάποιες από τις φαντασιώσεις που επικρατούν στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων και αυτών οι οποίες περιέχονται σε κοινοβουλευτικές τροπολογίες που βρίσκονται υπό συζήτηση.
Οι βασικοί πρωταγωνιστές στους θεσμούς της Ε.Ε. -και οι ηγέτες των 27 της Ε.Ε.- σοκαρίστηκαν από το μέγεθος της ήττας που υπέστη την προηγούμενη εβδομάδα η συμφωνία αποχώρησης της Τερέζα Μέι. Διαισθάνομαι πως γνωρίζουν πολύ καλύτερα πόσο πιεστικό είναι το χρονοδιάγραμμα του άρθρου 50 από ό,τι πολλοί βουλευτές και πολιτικοί σχολιαστές στο Λονδίνο. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ έναν Γάλλο ή έναν Γερμανό αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να έχει τη λογικά αδύνατη απαίτηση να αποκλειστεί μια μη συμφωνία ως προϋπόθεση για την επίτευξη συμφωνίας, όπως έκανε ο ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν.
Ο λόγος πίσω από τον έντονο σκεπτικισμό τους είναι ότι γνωρίζουν τα στενά περιθώρια που έχουν στις διαπραγματεύσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο. Και γνωρίζουν τι μπορεί να πάει στραβά.
Το αίσθημα του πανικού είναι εμφανές ιδίως στη Γερμανία, όπου ένα Brexit χωρίς συμφωνία θεωρείται πλέον το πιο πιθανό αποτέλεσμα. Αυτός είναι ο λόγος που κορυφαίοι Γερμανοί πολιτικοί έγραψαν από κοινού ένα συναισθηματικά φορτισμένο γράμμα, στο οποίο λένε ότι θα τους λείψει το βρετανικό «μαύρο χιούμορ» και το «τσάι με γάλα», αν «οι φίλοι μας από την άλλη πλευρά της Μάγχης» προχωρήσουν με το Brexit. Ο Ζίγκμπαρ Γκάμπριελ, πρώην Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, κάλεσε πρόσφατα την Ε.Ε. να σταματήσει το ρολόι για το άρθρο 50.
Η Ε.Ε. θα παρεκκλίνει της πορείας της για να βοηθήσει την κα Μέι. Αλλά μην μπερδεύετε τη βούληση να εμπλακεί σε περαιτέρω συζητήσεις με μια ετοιμότητα να προχωρήσει σε αλλαγές στην ίδια τη συμφωνία αποχώρησης. Αυτό δεν θα συμβεί.
Η Ε.Ε. θα δώσει περαιτέρω διαβεβαιώσεις στην πρωθυπουργό για το δίχτυ ασφαλείας, το σχέδιο για την αποφυγή ενός σκληρού συνόρου ανάμεσα στη Βόρεια Ιρλανδία και την Ιρλανδία. Μπορεί, και θα έπρεπε, να δώσουν νομική βαρύτητα στις εγγυήσεις τους πως θα είναι προσωρινό. Αυτό θα άνοιγε και πάλι την πολιτική διακήρυξη για τη μελλοντική σχέση και θα δημιουργούσε χώρο για εναλλακτικά σενάρια, συμπεριλαμβανομένης και της λεγόμενης επιλογής για τη Νορβηγία (μέλος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών) ή της τελωνειακής ένωσης. Αλλά το δίχτυ ασφαλείας θα παραμείνει, και το ίδιο και η υπόλοιπη συμφωνία. Δεν θα εγκαταλείψουν το δίχτυ ασφαλείας ούτε θα προσφέρουν μια οριστική ημερομηνία λήξης. Και δεν θα δράσουν ενάντια στις συμβουλές της ιρλανδικής κυβέρνησης.
Και από τις Βρυξέλλες επίσης η κατάσταση δείχνει διαφορετική. Έχουν ξεκινήσει διερευνητικές συνομιλίες για μακρά παράταση της διορίας της 29ης Μαρτίου για το Brexit. Αλλά μην υποτιμάτε τις δυσκολίες και μην υπερεκτιμάτε τη συναίνεση. Θα ήταν διατεθειμένοι να παρατείνουν την ημερομηνία για να διευκολύνουν τη διενέργεια εκλογών. Αλλά θα ήταν πολύ πιο δύσκολη μια πολύ μακρά παράταση η οποία θα επέτρεπε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, ειδικά αν δεν υπάρχει πλήρης στήριξη από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ένας παράγοντας ο οποίος μπορεί να ενισχύσει το σθένος των κυβερνήσεων της Ε.Ε. απέναντι στα αιτήματα του Ηνωμένου Βασιλείου για παραχωρήσεις είναι ο σχετικός βαθμός ετοιμότητάς τους. Η γαλλική κυβέρνηση αναμένεται να λανσάρει το πρόγραμμά της για το σκληρό Brexit. Ο Μαρσέλ Φράτσερ, επικεφαλής του ινστιτούτου οικονομικής έρευνας DIW, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στην Die Welt ότι το κόστος ενός σκληρού Brexit δεν πρόκειται να είναι ιδιαίτερα επώδυνο για τη Γερμανία. Υπάρχουν πολλοί καλοί λόγοι για να μην επιθυμεί κανείς ένα άτακτο Brexit. Αλλά η Ε.Ε. δεν θα αναδιπλωθεί από τον φόβο.
Ένας άλλος παράγοντας που ευνοεί το άτακτο Brexit είναι η δυναμική του παιχνιδιού απόδοσης ευθυνών.Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί η ιρλανδική κυβέρνηση προτιμά ένα σκληρό Brexit από μια έστω και ήπια χαλάρωση του ιρλανδικού διχτυού ασφαλείας; Για αρκετό καιρό, αυτό ήταν κάτι που με προβλημάτιζε. Αλλά υπάρχει μια λογική απάντηση. Ο Λέο Βαράντκαρ, ο Ιρλανδός πρωθυπουργός, έχει κάθε δικαίωμα να κατηγορήσει το Ηνωμένο Βασίλειο για ένα σκληρό σύνορο, που θα έφερνε ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Αλλά οι πολίτες της Ιρλανδίας θα κατηγορούσαν αυτόν, αν αποτύγχανε να διαπραγματευτεί ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας.
Ένα Brexit χωρίς συμφωνία είναι ξεκάθαρα μη ορθολογικό. Αλλά αν κοιτάξει κανείς ξεχωριστά τα κίνητρα κάθε εμπλεκόμενου, μπορεί να διαπιστώσει ότι για κάποιους υπάρχουν χειρότερες επιλογές από τη μη συμφωνία. Για την κα Μέι, το χειρότερο αποτέλεσμα θα ήταν να μην υπάρξει εντέλει Brexit. Για τον κ. Κόρμπιν, ένα Brexit χωρίς συμφωνία μπορεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία για πρόωρες γενικές εκλογές. Για τον κ. Βαράντκαρ, τίποτα δεν θα ήταν πιο εξευτελιστικό από το να συμβιβαστεί για το δίχτυ ασφαλείας.
Σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους μου στους Financial Times, δεν βλέπω κάποια ρεαλιστική πιθανότητα να διεξάγει το Ηνωμένο Βασίλειο δεύτερο δημοψήφισμα. Δεν έχω πειστεί ότι οι βουλευτές έχουν το κουράγιο για κάτι τέτοιο. Ήταν εύκολο για αυτούς να κρυφτούν πίσω από τον ανούσιο ισχυρισμό ότι θα βγάλουν το ενδεχόμενο μη συμφωνίας από το τραπέζι.
Αλλά για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει να ανακαλέσουν το άρθρο 50 ή να καταλήξουν σε συμφωνία που δεν τους αρέσει. Αν καταψηφίσουν τη συμφωνία ξανά στις 29 Ιανουαρίου, θα ήμασταν τρελοί αν αποκλείαμε ένα άτακτο Brexit.
Του Wolfgang Munchau