Η απόφαση του Διεθνούς δικαστηρίου βγήκε το 1970 και εισήγαγε τον όρο «υποχρεώσεις erga omnes», ο οποίος έβαζε μια σαφή διάκριση στις «υποχρεώσεις ενός κράτους έναντι της διεθνούς κοινότητας στο σύνολό της και εκείνων που προκύπτουν έναντι άλλου κράτους στον τομέα της διπλωματικής προστασίας». Έτσι σύμφωνα με την απόφαση ξένοι και οι εγχώριοι επενδυτές θα έπρεπε να έχουν ίση αντιμετώπιση, με τους πρώτους να πρέπει να σέβονται την νομοθεσία και τους θεσμούς της εκάστοτε χώρας.
Η περίπτωση της Ελλάδας και των Σκοπίων
Πάγια θέση της Ελλάδας στη διαπραγμάτευση για το ονοματολογικό ήταν να γίνει αποδεκτό το «erga omnes». Δηλαδή η ονομασία που θα επιλεγόταν να έχει την ίδια ισχύ έναντι όλων αλλά και στο εωτερικό των Σκοπίων.
Αυτό θα μπορεί να συμβεί μόνο με τη συνταγματική αναθεώρηση των γειτόνων. Και εκεί είναι που μέχρι στιγμής η ελληνική πλευρά τονίζει την αποδοχή του ονόματος «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» ως erga omnes από τα Σκόπια και τον κ. Ζάεφ να κάνει έκκληση στο εσωτερικό της χώρας του για αποδοχή των όρων της συμφωνίας.
Το ζήτημα της ονομασίας της πΓΔΜ, ξεκίνησε το 1991, όταν το νεοσύστατο τότε κράτος ανεξαρτητοποιήθηκε από την Γιουγκοσλαβία, επιλέγοντας ως όνομα του το «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Αυτή η πράξη ήταν η απαρχή του λεγόμενου «Σκοπιανού», της αντιπαράθεσης δηλαδή της Ελλάδας και της πΓΔΜ για την εξεύρεση οριστικής λύσης για την ονομασία της δεύτερης.
Από τότε έχουν περάσει 27 χρόνια, χωρίς να υπάρξει λύση. Πρόσφατα, οι συζητήσεις για το ονοματολογικό αλλά και για την συνταγματική αναθεώρηση της πΓΔΜ εντάθηκαν, με σκοπό να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση. Η Ελλάδα ζητά μια σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό ή χρονικό προσδιορισμό, η οποία θα είναι «erga omnes». Το τελευταίο το έχουμε ακούσει πολλές φορές από το 2017. Τι είναι όμως τελικά το «erga omnes»;
Το «erga omnes» έχει τις ρίζες του στο ρωμαϊκό δίκαιο και σημαίνει «έναντι πάντων» ή «έναντι όλων». Σε μια πρώτη ανάγνωση λοιπόν, η Ελλάδα ζητά από την πΓΔΜ να αλλάξει το σύνταγμά της και να χρησιμοποιήσει το νέο όνομα που θα συμφωνηθεί, διεθνώς και εγχώρια για όλες τις χρήσεις. Δηλαδή ζητά η νέα ονομασία να ισχύει σε σχέση με όλους. Η κυβέρνηση των Σκοπίων αντιδρά παρολ’ αυτά στo «erga omnes». Ποιος είναι ο λόγος;
Η υπόθεση Barcelona Traction
Ο όρος «erga omnes», χρησιμοποιείται κυρίως στο Διεθνές Δίκαιο. Αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1970 από το Διεθνές Δικαστήριο, στην υπόθεση της Barcelona Traction, Light and Power, μιας εταιρείας της οποίας η έδρα ήταν στον Καναδά αλλά δραστηριοποιούνταν στην Ισπανία, παρέχοντας ηλεκτρική ενέργεια. Την περίοδο του Ισπανικου Εμφυλίου, η ισπανική κυβέρνηση αρνήθηκε την μεταφορά ξένου συναλλάγματος εκτός της χώρας, ώστε οι ομολογιούχοι να λάβουν τους τόκους που δικαιούνταν.
Οι τελευταίοι το 1948 πήγαν στα δικαστήρια και κέρδισαν την δίκη κατά της ισπανικής κυβέρνησης. Αποζημιώθηκαν, η εταιρεία πουλήθηκε και εκδόθηκαν νέες μετοχές, με τον Καναδά να μην στρέφεται εναντίον της Ισπανίας. Δέκα χρόνια αργότερα η διαμάχη ξέσπασε ξανά, όταν η βελγική κυβέρνηση έκανε αίτηση στο Διεθνές Δικαστήριο για την προστασία των υπηκόων της, αφού το 88% της εταιρείας πλέον βρισκόταν σε βελγικά χέρια. Η απόφαση βγήκε το 1970 και εισήγαγε τον όρο «υποχρεώσεις erga omnes», ο οποίος έβαζε μια σαφή διάκριση στις «υποχρεώσεις ενός κράτους έναντι της διεθνούς κοινότητας στο σύνολό της και εκείνων που προκύπτουν έναντι άλλου κράτους στον τομέα της διπλωματικής προστασίας».
Στην συγκεκριμένη υπόθεση, οι ξένοι και οι εγχώριοι επενδυτές θα έπρεπε να έχουν ίση αντιμετώπιση. Με την σειρά τους οι ξένοι επενδυτές θα πρέπει να σέβονται την νομοθεσία και τους θεσμούς της εκάστοτε χώρας.
Οι προεκτάσεις της απόφασης
Η απόφαση διέκρινε ρητά τις υποχρεώσεις απέναντι στην διεθνή κοινότητα σαν σύνολο και τις υποχρεώσεις που προκύπτουν μεταξύ κρατών (διπλωματικές). Υπάρχουν, όπως ανέφερε, κάποιες υποχρεώσεις που αφορούν όλα τα κράτη ανεξαιρέτως και που «λαμβάνοντας υπόψη την σημασία των σχετικών δικαιωμάτων, μπορεί να θεωρηθεί ότι όλα τα κράτη έχουν έννομο συμφέρον για την προστασία τους. Είναι υποχρεώσεις erga omnes». Υποχρεώσεις σαν αυτές, είναι η απαγόρευση πράξεων επιθετικότητας και γενοκτονίας και η προστασία των βασικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως η προστασία από την δουλεία και η φυλετική διάκριση. Αυτές οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα πρέπει να είναι «έναντι όλων».
Ένα πολύ απλό παράδειγμα, είναι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Το συγκεκριμένο δικαίωμα είναι «erga omnes», αφού αν παραβιαστεί ισχύει το ίδιο έναντι όλων, σε αντίθεση με μια συμφωνία ή σύμβαση μεταξύ δυο πλευρών, που δημιουργεί δικαιώματα και υποχρεώσεις μόνο μεταξύ των δυο μερών («inter partes»).
Η περίπτωση της Ελλάδας
Αυτό λοιπόν σημαίνει πως η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η νέα ονομασία της πΓΔΜ θα πρέπει να είναι «erga omnes», με το σκεπτικό ότι εμπίπτει στην υποχρέωση κάθε κράτους να «σέβεται την εδαφική κυριαρχία των άλλων χωρών» ώστε να διατηρηθεί η σταθερότητα και η ευημερία των πολιτών της περιοχής.
Πλέον διεθνώς, ο όρος «Μακεδόνας» αναφέρεται συνήθως στον πολίτη της πΓΔΜ, οπότε η ελληνική ταυτότητα της Μακεδονίας, δεν θα έχει καμία επίσημη αναγνώριση. Στην περίπτωση του «erga omnes» από την άλλη, όπως υποστηρίζει η ελληνική πλευρά, η νέα ονομασία της πΓΔΜ θα ισχύει «έναντι όλων» και θα είναι σύνθετη και αδιαίρετη.