Λογοθεραπεία: Τι είναι τελικά η λογοθεραπεία; Που βοηθάει και πως γίνεται; Όλα τα ερωτήματά σας σε αυτό το άρθρο
Η Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που σχετίζεται με την αξιολόγηση, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την επιστημονική μελέτη και πρόληψη των διαταραχών λόγου, επικοινωνίας, ομιλίας, φωνής και κατάποσης σε παιδιά και ενήλικες.
Λόγος
O λόγος αφορά την ικανότητα αναγνώρισης λέξεων και εννοιών καθώς και να μπορεί το άτομο να επικοινωνεί μέσω ενός κωδικοποιημένου συστήματος σε όλες του τις μορφές, δηλαδή την προφορική και την γραπτή.
Επικοινωνία
Η επικοινώνια αποτελεί μια δυναμική διεργασία ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών. Αυτή η δυναμική διαδικασία περιλαμβάνει την κωδικοποίηση, τη μετάδοση και αποκωδικοποίηση των επιδιωκόμενων μυνημάτων.
Ομιλία
Η ομιλία είναι ένα λεκτικό μέσο επικοίνωνιας ή μεταβίβασης του νοήματος. Για να πραγματοποιηθεί, απαιτείται ακριβής νευρομυικός συντονισμός και είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων κινητικών συμπεριφορών.
Επίσης, η ομιλία αποτελείται από συνδυασμούς ομηλητικών ήχων, την ποιότητα φωνής, τον επιτονισμό και τον ρυθμό. Κάθε ένα από αυτά τα συστατικά μέρη χρησιμοποείται με στόχο να τροποποιηθεί το ομιλητικό μύνημα.
Ποιες διαταραχές χρειάζονται λογοθεραπεία;
Οι κλινικές εξειδικευμένες υπηρεσίες που παρέχουν οι λογοθεραπευτές αφορούν τις παρακάτω διαταραχές:
- Καθυστέρηση ομιλίας και λόγου
- Αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές
- Μαθησιακές διαταραχές
- Αρθρωτικές διαταραχές
- Ειδική γλωσσική διαταραχή (Specific Language Impairement – SLI)
- Αναπτυξιακή δυσαρθρία
- Αυτισμός
- Επίκτητη παιδική αφασία
- Καθυστέρηση της ανάπτυξης ομιλίας και λόγου
- Δυσφωνίες
- Διαταραχή της ροής της ομιλίας (τραυλισμός)
- Διαταραχές φωνής, ομιλίας, λόγου λογω βαρηκοΐας και ακουστικής επεξεργασίας κατοπιν κοχλιακής εμφύτευσης
- Νευρογενείς κινητικές διαταραχές της ομιλίας (δυσαρθρίες και επίκτητη απραξία)
- Νευρολογικές διαταραχές και συνδρομαΝοητική καθυστέρηση
- Διαταραχές κατάποσης (δυσφαγία)
- Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
- Βαρηκοΐα/κώφωση/κοχλιακή εμφύτευση
- Εγκεφαλικά επεισόδια/αφασίες
- Χειρουργικές επεμβάσεις κεφαλής και τραχήλου (λαρυγγεκτομή)
Πότε πρέπει να αναζητήσω λογοθεραπευτή;
Η ανάπτυξη των παιδιών αποτελεί μία διεργασία φυσιολογικής προόδου από ένα πρώιμο και χαμηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας σε ένα πιο πολύπλοκο, όπως είναι αυτό των ενηλίκων.
Αν και το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό γλωσσικής ανάπτυξης υπάρχουν κάποια γλωσσικά ορόσημα, δηλαδή “δείκτες” οι οποίοι χρησιμεύουν στην ανάδειξη του επιπέδου της λειτουργίας του παιδιού σε σχέση με τα αναμενόμενα επίπεδα βάσει της ηλικίας σε διαφόρους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου.
Για παράδειγμα, ενώ ένα παιδί αναμένεται να βαβίσει στην ηλικία των 6 μηνών, το βάβισμα του ξεκινάει στους 3 μήνες. Έτσι, έχουμε ένα δείκτη σχετικά με την λειτουργία του βαβίσματος και το πότε έγινε η εκκίνηση σε σχέση με τα αναπτυξιακά ορόσημα.
Η απόκλιση από αυτά τα ορόσημα μπορεί να αποτελεί μία ένδειξη ότι θα πρέπει να επισκεφτούμε ένα λογοθεραπευτή για να γίνει μια αξιολόγηση και εάν απαιτείται να προχωρήσει στην παρέμβαση. Γενικότερα, εάν παρατηρήσουμε κάποιες από τις παρακάτω ενδείξεις στο παιδί, καλό θα είναι να επισκεφτούμε έναν λογοθεραπευτή.
Ομιλία
Όταν το παιδί δεν παράγει καθόλου ομιλία ενώ αναμενόταν να έχει ήδη μιλήσει σύμφωνα με την ηλικία του ή παράγει λόγο αλλά δεν είναι κατανοητή στα πλαίσια του σχολικού του περιβάλλον ή γενικότερα δεν μοιάζει με την ομιλία παιδιών μικρότερης ηλικίας πρέπει να πραγματοποιήσει μία πρώτη επίσκεψη με ένα λογοθεραπευτή για να εκτιμήσει την κατάσταση.
Επίσης, απαραίτητο είναι και σε περιπτώσεις όπου το παιδί δεν παράγει καθόλου κάποιους ήχους της ομιλίας, όπως π.χ θ, σ, ρ και τους αντικαθιστά με άλλους ήχους (π.χ τέλω αντί του θέλω) ή κατα τη διάρκεια της ομιλίας του φαίνεται να μπλοκάρει και να τραυλίζει, είτε επαναλαμβάνοντας τον πρώτο ήχο της λέξης τ..τ…τι θελεις;, είτε την πρώτη συλλαβή της λέξης π.χ μα..μα..μαμά.
Τέλος, αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας όταν μιλά κάνει συντακτικά ή γραμματικά λάθη, όπως λάθος χρήση των άρθρων ή των καταληξεων κάντε μία επίσκεψη στον λογοθεραπευτή για να σας βοηθήσει.
Επικοινωνία
Επίσης, στην περίπτωση που δεν επικοινωνεί καθόλου μαζί μας και αδιαφορεί για τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ή δεν καταλαβαίνει αυτά που του λέμε είναι δείγμα ότι χρειάζεται να επισκεφτείτε ένα λογοθεραπευτή.
Ακόμη και αν δείχνει να κατανοεί τα πάντα και να ακολουθεί εντολές αλλά δε μπορεί να επικοινωνήσει και να χρησιμοποιεί νοήματα τότε πρέπει επίσης να μην παραλείψετε την επίσκεψη.
Αναπτυξιακά ορόσημα ανά ηλικία
Ομιλία
Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά κάποια γλωσσικά ορόσημα ανά ηλικία.
- 0-6 μηνών
- 7-12 μηνών
- 13-18 μηνών
- 19-24 μηνών
- 3 ετών
- 4 ετών
- 5 ετών
0-6 μηνών
Γενικά κοιτά προς τον ομιλητή. Αναγνωρίζει ακουστικά και οπτικά τη μητέρα και στρέφει το κεφάλι του προς την κατεύθυνση του ήχου. Αποκρίνεται στο όνομα του όταν ακούει ανθρώπινη φωνή (4 με 6 μηνών).
Ξεκινά να κατανοεί λίγες, οικείες λέξεις όπως “μαμά”, “μπαμπά”, “γεια” και φράσεις όπως “Έρχεται ο μπαμπάς “, “Θες το μπιμπερό”.
Παράγει διαφοροποιημένο κλάμα και ήχους ευχαρίστησης ή πρώιμου βαβίσματος (π.χ. π, μπ, ντ, χ, τζ).
Παραγει δύο ή περισσότερες συλλαβές και 4 διαφορετικούς ήχους.
Παράγει φωνήεντα με ήχους που μοιάζουν με σύμφωνα (γκου) τα οποία εχουν διάρκεια ένα δευτερόλεπτο.
Έχει κοινωνικό χαμόγελο (2-4 μηνών).
Αποκρίνεται στο όνομα του στο 50% του χρόνου που παράγεται.
Τι είναι η λογοθεραπευτική αξιολόγηση;
Η οροθεραπευτική αξιολόγηση είναι μια διαδικασία η οποία εξετάζει τα χαρακτηριστικά, τις ικανότητες και τις παρούσες ανάγκες του ατόμου.
Μας δίνει τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε εάν υπάρχει κάποια επικοινωνιακή διαταραχή και στην περίπτωση που η απάντηση είναι θετική, εξετάζει τη φύση της διαταραχής και τις επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου.
Επιπρόθετα, παρέχει στον λογοθεραπευτή τις κατάλληλες πληροφορίες για τη δημιουργία μιας πετυχημένης παρέμβασης. Ετσι, με βάση την αξιολόγηση θα τεθούν οι θεραπευτικοί στόχοι, οι θεραπευτικές διαδικασίες και το χρονοδιαγραμμα της θεραπείας.
Ο τρόπος που θα πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση διαφέρει αναλογα με τη διαταραχή, τον πελάτη και τον λογοθεραπευτή. Ωστώσο, υπάρχουν κάποια βήματα τα οποία είναι κοινά σε όλες τις αξιολογήσεις.
Λήψη λογοπαθολογικόυ ιστορικού
Πριν απο οποιοδήποτε αξιολόγηση είναι πολύ σημαντικό να γίνει η λήψη ενός πλήρους ιστορικού του πελάτη. Αυτή η διαδικασία συνήθως πραγματοποιείται κατά την πρώτη συνάντηση και μπορεί να περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τον τοκετό και την ανάπτυξη, ιατρικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και οικογενειακό ιστορικό και εάν έχει προηγηθεί αξιολόγηση και παρέμβαση.
Στοματοπροσωπική εξέταση
Κατά τη διάρκεια της στοματοπροσωπικής εξέτασης είναι σημαντικό να αξιολογηθούν οι δομές της παραγωγής ομιλίας και η λειτουργική επάρκεια τους.
Έτσι λοιπόν, αξιολογούνται τα δόντια, τα χείλη, η υπερώα, η γλώσσα, η σταφυλή, η στοματική κοιλότητα κ.α.
Παράλληλα εξετάζεται κατά πόσο υπάρχει συγχρονισμός μεταξύ των παραπάνω δομών, έτσι ώστε να είναι δυνατή η εκφορά των φθόγγων όσον αφορά την άρθρωση και την αντήχηση.
Ακοολογικός έλεγχος
Ο λογοθεραπευτής καταγράφει εάν εχει εκτιμηθεί η ακοή του παιδιού από ακοολόγο, αλλιώς το παραπέμπει σε αυτόν για την αντίστοιχη αξιολόγηση.
Αξιολόγηση της παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών
Η συγκεκριμένη αξιολόγηση πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί η ικανότητα του αρθρωτικού μηχανισμού να κάνει γρήγορες εναλασσόμενες κινήσεις ομιλίας.
Πριν γίνει η μέτρηση με το χρονόμετρο, δίνονται σαφείς οδηγίες στον εξεταζόμενο, όπως και η δυνατότητα να προβάρει την άσκηση.
Να επισημανθεί ότι αυτή η διαδικασία αξιολόγησης δε χρησιμοποιείται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς είναι δύσκολο να διατηρηθεί για αρκετή ώρα η παραγωγή έτσι ώστε στη συνέχεια να μπορεί να υπολογιστεί. Παρ ‘όλα αυτά, μπορεί να αξιολογηθεί η ομαλότητα της παραγωγής μεμονωμένων συλλαβών.
Απόκτηση δείγματος λόγου, ομιλίας και φωνής
Το δείγμα αυτό θα αποκτηθεί μέσω του διαλόγου. Για να αποκτήσουμε ένα αξιόπιστο δείγμα θα πρέπει να υπάρξουν τουλάχιστον 100 με 300 παραγωγές ή λέξεις, να δοθεί η ευκαιρία στον πελάτη να παράξει μία ποικιλία γλωσσικών δομών (π.χ. καταφάσεις, ερωτήσεις, ρηματικοί χρόνοι κτλ) σε διαφορετικά γλωσσικά περιβάλλοντα (σπίτι, σχολείο, κλινικό πλαίσιο κ.ά.).
Ανάγνωση κειμένων
Δίνονται κείμενα προς ανάγνωση αντίστοιχα της ηλικίας του, απ’ όπου και συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με τη φωνή, την ροή, την άρθρωση και τις αναγνωστικές του ικανότητες.
Αποτελεσματική παρέμβαση: Πως μπορούμε να το επιτύχουμε;
Συνεργασία με επαγγελματίες υγείας
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο λογοθεραπευτής συνεργάζεται και με αλλους επαγγελματίες υγείας (εργοθεραπευτές, γιατρούς ή ψυχολόγους), έτσι ώστε ο καθένας να συμβάλλει με τις γνώσεις του και την εμπειρία του στην πληρέστερη αξιολόγηση του πελάτη με στόχο το καλύτερο αποτέλεσμα.
Γι’ αυτό αν σας παραπέμψει σε κάποιον απο τους παραπάνω ή αν σας ζητήσει να επικοινωνήσει μαζί του μην το παραβλέψετε! Είναι δείγμα επαγγελματισμού.
Ρωτήστε την εξειδίκευση του λογοθεραπευτή σας!
Μη διστάσετε να ρωτήσετε το λογοθεραπευτή σας σε ποιες διαταραχές εξειδικεύεται. Θα εχει μεγαλύτερη εμπειρία και η θεράπεια θα είναι αποτελεσματικότερη. Είναι σημαντικό ακόμη να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο πελάτη ή το παιδί σας με το λογοθεραπευτή.
Είναι απαραίτητο να υπάρξει χημεία, καθώς πρόκειται για μια ανθρώπινη σχέση. Οσο δυνατότερη είναι η θεραπευτική σχέση, τόσο η θεραπεία θα εχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Μην παραλείπετε τις προγραμματισμένες σας συνεδρίες
Είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερότητα και ροή όσον αφορά την πραγματοποίηση των συνεδριών.
Εάν υπάρχουν συχνές απουσίες, κάθε φορά θα απαιτείται εκ νεου διάστημα προσαρμογής για το παιδί. Έτσι και το παιδί δυσκολεύεται και ίσως οι θεραπείες να κρατήσουν περισσότερο από το αναμενόμενο γιατί χάνεται ο ρυθμός τους.
Μην ξεχνάτε ότι είστε και εσείς μέρος της ομάδας!
Η δουλειά που γίνεται σε κάθε συνεδρία δεν τελειώνει εκεί. Είναι σημαντικό οι θεραπευτικοί στόχοι να δουλεύονται και στο σπίτι αλλά και σε άλλα πλαίσια του παιδιού έτσι ώστε να υπάρχει γενίκευση των αποτελεσμάτων.
Ο λογοθεραπευτής σας θα σας εξηγήσει πως μπορείτε να συμβάλλετε και εσείς, έτσι ώστε οι στόχοι να κατακτηθόυν πιο γρήγορα και παράλληλα να διατηρηθούν.
Σεβασμός στην μοναδικότητα
Κάθε παιδί είναι διαφορετικό και ο χρόνος που χρειάζεται για να κατακτήσει ο,τι δυσκολεύεται είναι ατομικός.
Είναι σημαντικό να μην μεταφέρουμε το δικό μας άγχος στο παιδί για την έκβαση ή τον ρυθμό των θεραπειών γιατί μπορεί να μπλοκαριστεί επιπλέον, μιας και το ίδιο γνωρίζει ήδη ότι δυσκολευέται.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία
Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται σε κάποιο τομέα μην καθυστερείτε την επαφή σας με κάποιο ειδικό, επειδή σας αγχώνει εσάς η πιθανότητα να υπάρχει κάποια δυσκολία.
Η δυσκολία δεν θα εξαφανιστεί εάν καθυστερήσει η αξιολόγηση. Ακόμα και αν το παιδί δεν το εκφράζει αντιλαμβάνεται ότι δυσκολεύεται μιας και τέτοιου είδους δυσκολίες επηρεάζουν το παιδί στα διάφορα πλαίσια και στις αλληλεπιδράσεις τους με σημαντικά πρόσωπα με αποτέλεσμα να βιώνει πίεση και άγχος.
Μάγδα Τσούτη, Λογοθεραπεύτρια