Με αφορμή ένα άρθρο της Brittany Wong στο huffpost.com, μπήκαμε στη διαδικασία να ρωτήσουμε Έλληνες ειδικούς εάν δημιουργείται νομικό θέμα όταν οι γονείς κοινοποιούν πληροφορίες σχετικά με τα παιδιά τους στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με το αρχικό άρθρο στο huffpost.com, τον Μάρτη (2019) η Γκουίνεθ Πάλτροου βρέθηκε σε δύσκολη κατάσταση με την κόρη της Apple όταν μοιράστηκε στο Instagram και στα 5,4 εκατομμύρια οπαδούς της ένα selfie με την κόρη της. Προφανώς, δεν πήρε άδεια για τη δημοσίευση της φωτογραφίας, η οποία ενοχλούσε την 14χρονη.
«Μαμά το έχουμε συζητήσει αυτό το θέμα», είπε η Apple, της οποίας τα προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα είναι ιδιωτικά, με σχόλιο στο ποστ της Paltrow. «Δεν μπορείς να δημοσιεύεις τίποτα χωρίς τη συναίνεσή μου».
Τα μέσα ενημέρωσης έκαναν θέμα αυτό της «μη-συναινετικής selfie» – μια ιστορία που συνδυάστηκε ωραία με μια άλλη ιστορία μιας άλλης celebrity λίγες μέρες αργότερα, όταν η Pink εξόργισε το διαδίκτυο με μια εικόνα του 2χρονου γιου της, χωρίς πάνες. Σε μια δεύτερη αναθεωρημένη ανάρτησή της, μια μαύρη μουτζούρα κάλυψε τα μέλη του παιδιού.
«Κάτι πάει πολύ στραβά με πολλούς από σας εκεί έξω,» έγραψε η Pink στη λεζάντα της επεξεργασμένης φωτογραφίας. «Να γίνει τέτοιο θέμα για το πέος του μωρού μου; Σχετικά με την περιτομή;;; Σοβαρολογείτε; Όπως κάθε μητέρα στην παραλία, ούτε που κατάλαβα ότι είχε βγάλει την πάνα του.»
Η Pink είπε αργότερα στην εκπομπή της Ellen DeGeneres ότι θα σταματήσει να μοιράζεται φωτογραφίες των παιδιών της στα social media εξαιτίας αυτής της αντίδρασης.
Άσχετα αν πιστεύετε ότι οι φωτογραφίες έπρεπε να είχαν αναρτηθεί ή όχι, τα παραδείγματα Paltrow και Pink υπογραμμίζουν ένα νέο θέμα διαπαιδαγώγησης. Από τη μια πλευρά, υπάρχουν οι γονείς που δημοσιεύουν κάτι σχετικό με τα παιδιά τους, συνήθως ξεκινώντας με το πρώτο υπερηχογράφημα τους. Από την άλλη, υπάρχουν οι γονείς που προτιμούν να κρατάνε τέτοιες προσωπικές φωτογραφίες στα δικά τους μέσα και να μην τις μοιράζονται με τους υπόλοιπους.
Ακόμη και γονείς που επιλέγουν να μην ποστάρουν κάτι, όμως, θα το ήθελαν. Η Abbey Sharp, μια διαιτολόγος στο Τορόντο, blogger και YouTuber, αποφάσισε με τον σύζυγό της να ποστάρουν ό,τι αφορούσε το νεογέννητό τους σε κλειστό γκρουπ στο Facebook και να το μοιραστούν μόνο με όσους πραγματικά νοιάζονταν για το μωρό.
«Αυτή ήταν η επιλογή μου, αλλά πραγματικά θα ήθελα να τα δημοσιεύσω δημόσια», είπε. «Επειδή είμαι ένα δημόσιο πρόσωπο που με ακολουθεί χιλιάδες κόσμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλη μου η ζωή βρίσκεται στο διαδίκτυο, και για μένα ήταν συγκλονιστικό το ότι δεν μπόρεσα να μοιραστώ αυτό το πολύ σημαντικό γεγονός της ζωής μου».
Η Jenny Hutt, παραγωγός ραδιοφώνου και μαμά δύο εφήβων, ακολούθησε τον αντίθετο δρόμο όσον αφορά τις κοινοποιήσεις. Συχνά ποστάρει σχετικά με τα παιδιά της, σήμερα 19 και 20 ετών, και μάλιστα συζητάει για αυτά στη ραδιοφωνική της εκπομπή. Αλλά, ακόμη και η Hutt αναγνωρίζει την ανάγκη για όρια εγκεκριμένα από τα παιδιά.
«Τα παιδιά μου είναι 20 και 19 ετών και εξακολουθώ να ζητώ την άδειά τους πριν δημοσιεύσω κάτι που τα αφορά στα social media ή στις εκπομπές μου», ανέφερε. «Είμαι υπέρμαχος της αλήθειας και της ευαισθησίας στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά έχω και επίγνωση της υπερβολικής έκθεσης».
Η κοινοποίηση στα social media και ο κίνδυνος έκθεσης κάποιου είναι δύσκολη απόφαση. Το θετικό είναι ότι μπορεί να μοιραστεί κάποιος σημαντικές στιγμές του, με όσους δεν είναι και τόσο κοντά γεωγραφικά. Όμως, η ιδιωτική αυτή ζωή του καταχωρείται σε βάσεις δεδομένων που επηρεάζει εν τέλει και το παιδί του.
Όλα αυτά μας κάνουν να αναρωτιόμαστε: Πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά μας να ζήσουν χωρίς να καταγράφεται κάθε στιγμή της ζωής τους online;
«Η αλήθεια είναι ότι όλο και περισσότεροι είναι οι γονείς που ανεβάζουν φωτογραφίες των παιδιών τους στα social media.» μας λέει η Νάντια Γεωργίου, Parenting Coach με δικές της στήλες στο itsmylife.gr και το Bahama Mama blog. «Εγώ προσωπικά δεν το κάνω και το ίδιο συμβουλεύω και τους πελάτες μου. Πιστεύω ότι οι προσωπικές στιγμές των παιδιών μου είναι ακριβώς αυτό που λέει η λέξη – προσωπικές.» Προσθέτει μάλιστα και ότι «Σαν μαμά καταλαβαίνω την περηφάνεια των γονιών για τα κατορθώματα των παιδιών τους καθώς και
την ανάγκη τους να μοιραστούν οικογενειακές στιγμές με αγαπημένα τους πρόσωπα. Το να
ανεβάζουμε όμως τις φωτογραφίες των παιδιών μας σε κοινή θέα, ανεξέλεγκτα, στην ουσία καλύπτει κάποια δική μας ανάγκη και μόνο. Επιπλέον μπορεί μελλοντικά να βλάψει το παιδί μας αφού οι κίνδυνοι στο internet είναι πολλοί.»
Ψηφιακό αποτύπωμα
Θα πρέπει τα παιδιά να έχουν λόγο στη δημιουργία του δικού τους ψηφιακού αποτυπώματος; Και ακόμα κι αν είναι αρκετά μεγάλα για να δώσουν την άδειά τους να δημοσιεύσουμε, μπορεί ένα 5 ή 6 χρονών παιδί να καταλάβει πραγματικά την πολυπλοκότητα όλου αυτού;
Μας απαντάει η κα Γεωργίου με ένα δικό της παράδειγμα από τη δική της ζωή. «Τις προάλλες εξηγούσα στην κόρη μου, 6-μιση ετώ, για τους «κλέφτες» του Ίντερνετ. Πως μπορεί δηλαδή κάποιος να πάρει πληροφορίες για εσένα, τα στοιχεία σου, να μπει στους τραπεζικούς σου λογαριασμούς και εσύ να μην το πάρεις είδηση. Της ήταν πολύ δύσκολο να καταλάβει πως κάποιος μπορεί να κλέψει μέσα από το κομπιούτερ χωρίς να έρθει στο σπίτι σου πρώτα. Το ίδιο δύσκολο ήταν και για τη δωδεκάχρονη ανιψιά μου να κατανοήσει ουσιαστικά τι σημαίνει «ψηφιακό αποτύπωμα». Η πολυπλοκότητα του διαδικτύου είναι ένα τεράστιο θέμα που κάποιες φορές ακόμα και οι ενήλικες αδυνατούν να συλλάβουν.»
Το ψηφιακό αποτύπωμα κάποιου, δηλαδή ό,τι αρχείο υπάρχει διαθέσιμο online για κάποιον το ονομάζουμε επίσης και ψηφιακό τατουάζ. Αυτό το τατουάζ, ανάλογα με τις ρυθμίσεις απορρήτου του λογαριασμού του καθενός, θα είναι ορατό στους μελλοντικούς υπεύθυνους προσλήψεων εργασίας για θέσεις που πιθανόν παιδιά μας να ενδιαφέρονται, σε πιθανές φίλες ή φίλους τους, ομάδες και γενικά όλον τον κόσμο και για το υπόλοιπο της ζωής τους. Πραγματικά οι ένας μελλοντικός εργοδότης χρειάζεται να δει φωτογραφίες των παιδιού μας στην παραλία ή σε καταστάσεις για τις οποίες να αισθάνονταν ντροπή;
Προσφυγή κατά γονέα για κοινοποίηση: Θα μπορούσε να συμβεί;
Κάποιοι προειδοποιούν ότι το ψηφιακό τατουάζ θα μπορούσε να έχει νομικές συνέπειες για τους γονείς, όταν το παιδί τους μεγαλώσει. Το 2016 στη Γαλλία, μια διαδικτυακή καμπάνια προέτρεπε τους γονείς να περιορίσουν όσα κοινοποιούν σχετικά με τα παιδιά τους.
Σύμφωνα με τη γαλλική αστυνομία οι εικόνες θα μπορούσαν να προσελκύσουν προβλήματα σεξουαλικής φύσης και ένας νομικός εμπειρογνώμονας προειδοποίησε ότι οι γονείς ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μελλοντικές αγωγές από τα παιδιά τους για παραβίαση της ιδιωτικής τους ζωής. Σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο σχετικά με το προσωπικό απόρρητο, οποιοσδήποτε καταδικαστεί για δημοσίευση και διανομή εικόνων άλλου χωρίς τη συγκατάθεσή του, μπορεί να αντιμετωπίσει έως και ένα χρόνο φυλάκισης και πρόστιμο δεκάδων χιλιάδων ευρώ. Αυτό ισχύει και για τους γονείς που δημοσιεύουν εικόνες των παιδιών τους.
Όσον αφορά την Ελλάδα, μιλήσαμε με την Κατερίνα Γαλανοπούλου, δικηγόρο, νομική σύμβουλο SAP Hellas, η οποία μας είπε ότι «για την δημοσίευση προσωπικών στοιχείων (και φωτογραφιών) απαιτείται η συναίνεση του προσώπου που τα στοιχεία αυτά αφορούν. Όσον αφορά στους ανηλίκους, η συναίνεση αυτή νόμιμα παρέχεται από τους ασκούντες την επιμέλεια. Το παιδί, μετά τα 16 (αλλά και νωρίτερα υπό προϋποθέσεις), θα μπορούσε είτε να ανακαλέσει την συναίνεση αυτή ασκώντας το δικαίωμά του στην λήθη ή να στραφεί νομικά κατά των γονιών του για κακή άσκηση της επιμέλειας και προσβολή της προσωπικότητάς τους (αδικοπραξία). Προφανώς, όλα αυτά θα κριθούν υπό το πρίσμα της έκθεσης του ανηλίκου (π.χ. τον αριθμό και τον τύπο των προσωπικών στιγμών που κοινοποιούνται). Ως μητέρα, πάντα συζητάω με την 7χρονη κόρη μου για ό,τι θέλω να κοινοποιήσω το οποίο την αφορά και όταν μου δηλώσει ότι δεν επιθυμεί οποιαδήποτε δημοσίευση, το σέβομαι (αν και δεν μου αρέσει πάντα)».
Επίλογος
Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος άποψη για το αν είναι καλό να μοιραζόμαστε φωτογραφίες ή υλικό των παιδιών μας δημόσια. Σίγουρα όμως, υπάρχουν συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης. Μπορεί το κίνητρό μας να είναι η αγάπη μας ή η περηφάνιά μας για τα παιδιά μας, αλλά παράλληλα, αυτό το αγνό κίνητρο να βάλει τρικλοποδιά στη σχέση μας μαζί τους ή και στην εξέλιξή τους ακόμα.