Η αγάπη λειτουργεί με μυστήριους τρόπους. Είμαστε γεννημένοι να ζούμε με αγάπη, να αγαπάμε και να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον. Η αγάπη και η τρυφερότητα είναι αισθήσεις που θρέφουν τη συναισθηματική και τη σωματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Τίποτα δεν είναι πιο καταπραϋντικό από μία ζεστή αγκαλιά που γεμίζει το αγαπημένο μας πρόσωπο θαλπωρή και ασφάλεια, αλλά κι εμάς!
Ο ρόλος της Οξυτοκίνης.
Πώς συνδυάζεται η χημεία με την αγάπη; Πώς από την ζεστή αγκαλιά ξαφνικά μιλάμε για την οξυτοκίνη (ή Ωκυτοκίνη); Τι είναι αυτή η οξυτοκίνη; Η οξυτοκίνη είναι μια ορμόνη και ένας νευροδιαβιβαστής που παράγει ο υποθάλαμος και εκκρίνει η υπόφυση. Οι επιστήμονες την αναγνώρισαν για πρώτη φορά το 1906 (1). Η οξυτοκίνη είναι απαραίτητη στη διαδικασία τοκετού στα θηλαστικά, καθώς διεγείρει τις συστολές της μήτρας και την παραγωγή γάλακτος. Μεταγενέστερες μελέτες απέδειξαν ότι ο ρόλος της είναι πολύ βαθύτερος και ευρύτερος, σε βαθμό που επηρεάζει την κοινωνική αλληλεπίδραση και τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων. Οι επιστήμονες την ονομάζουν «ορμόνη της αγάπης».
Σύμφωνα με τη σύγχρονη Ψυχολογία: «Ως παράγοντας που διευκολύνει τον δεσμό μεταξύ εκείνων που μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά, η ορμόνη ενθαρρύνει τις διακρίσεις μεταξύ των μελών εντός και εκτός της ομάδας και ενεργοποιεί την προτίμηση προς τα μέλη της ομάδας και τον σκεπτικισμό έναντι εκείνων που βρίσκονται εκτός ομάδας. Οι μελέτες σχετικά με αυτή την ορμόνη συνεχίζονται με ραγδαίους ρυθμούς. (2)
Η ιδιαίτερη αυτή ορμόνη εκκρίνεται και στα δύο φύλα και διεγείρει όλες τις πτυχές της αναπαραγωγικής διαδικασίας, ξεκινώντας από την εμπιστοσύνη και τη σεξουαλική διέγερση (3, 4). Η οξυτοκίνη διεγείρει τα κέντρα ευχαρίστησης και ανταμοιβής και αποτελεί τη νευρολογική βάση των κοινωνικών δεσμών, ειδικά με τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά μας. Ο εγκέφαλος μάς ανταμείβει επειδή συμβιώνουμε με άλλους ανθρώπους. Η οξυτοκίνη αυξάνει τα συναισθήματα εμπιστοσύνης, τα οποία είναι εγγενή σε όλες τις στενές προσωπικές σχέσεις. (6)
Τι είναι ο Άνθρωπος; Ένα ον Κοινωνικό!
Υπάρχουν ζώα που ζουν μια μοναχική ζωή, αλλά οι άνθρωποι δεν απολαμβάνουν τη μοναχική ζωή. Η κοινωνική ένταξη και η αλληλεπίδραση συντελούν και είναι απαραίτητες για την επιβίωσή μας. Αυτό φαίνεται διότι κάποιος που βρίσκεται απομονωμένος από το κοινωνικό του περιβάλλον, παθαίνει κατάθλιψη, ενώ συχνά μπορεί και να αρρωστήσει. Οι νευρολογικοί μηχανισμοί της αγάπης και της προσκόλλησης είναι ένας θαυμάσιος κύκλος: ερωτευόμαστε, αποκτούμε μωρά, μεγαλώνουμε τα παιδιά με αγάπη και στοργή και τα παιδιά συνεχίζουν τον κύκλο της αγάπης και της προσκόλλησης. Η έλξη και ο δεσμός μεταξύ μας είναι φυσιολογικά χαρακτηριστικά και συναισθηματικές εκδηλώσεις της ανάγκης μας να αναπαραχθούμε, να διαιωνίσουμε το ανθρώπινο είδος στο διηνεκές.
Επιπλέον, η οξυτοκίνη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου. Ειδικότερα, επιδρά στον σχηματισμό των αιμοφόρων αγγείων στον υποφυσιακό αδένα, ο οποίος ελέγχει αρκετές φυσιολογικές διεργασίες όπως το άγχος, το στρες, η ανάπτυξη και η αναπαραγωγή. (8)
Η Σπουδαιότητα του δεσμού με τον γονιό!
Οι ασφαλείς δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων (και άλλων θηλαστικών) απαιτούν εμπιστοσύνη. Όταν μια σχέση χτίζεται πάνω στο θεμέλιο της εμπιστοσύνης οι άνθρωποι μπορούν να αντιμετωπίσουμε το άγχος με μεγαλύτερη ευκολία και αποφεύγουν καταστροφικές εθιστικές συμπεριφορές (9). Αυτή η περίπλοκη διαδικασία ξεκινά με τον δεσμό μεταξύ γονιού και παιδιού.
Ο εγκέφαλος παράγει υψηλά επίπεδα οξυτοκίνης για να διεγείρει τη διαδικασία του τοκετού. Μετά την γέννηση, τα επίπεδα οξυτοκίνης είναι υψηλότερα στα βρέφη από ό,τι στις μητέρες. Επιπλέον, σε συνδυασμό με την προλακτίνη (εργοστάσιο ορμονών είναι ο οργανισμός μας), η οξυτοκίνη διεγείρει την παραγωγή γάλακτος για τον θηλασμό. Τα επίπεδα παραμένουν υψηλά για τη μητέρα και το βρέφος όσο διαρκεί ο θηλασμός.
Η χημική αντίδραση που αναφέρεται παρακάτω δεν είναι μια φαντασίωση – είναι μια εκπληκτική πραγματικότητα:
«Μέσω τριών διαφορετικών οδών απελευθέρωσης, η οξυτοκίνη λειτουργεί περισσότερο σαν ενεργοποιητής συστήματος και συχνά επηρεάζει την απελευθέρωση άλλων σηματοδοτικών ουσιών όπως οπιοειδή, σεροτονίνη, ντοπαμίνη (κι άλλες ορμόνες απόλαυσης!) και αδρεναλίνη. Έτσι ενεργοποιούνται και συντονίζονται διαφορετικές συμπεριφορικές και φυσιολογικές επιδράσεις σε προσαρμοστικά πρότυπα, τα οποία επηρεάζονται από τον τύπο ερεθισμάτων και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες».
Η οξυτοκίνη μπορεί να απελευθερωθεί με την ενεργοποίηση διαφόρων τύπων αισθητηριακών νεύρων (συμπεριλαμβανομένου και του δέρματος) … ένα ελαφρύ άγγιγμα, η ζεστασιά και η χαλάρωση συμβάλλουν στην απελευθέρωση της οξυτοκίνης που προκαλείται από την «ευχάριστη» ή την «μη δυσάρεστη» αισθητηριακή διέγερση του δέρματος. (10)
Είναι πολύ ενδιαφέρον να πούμε ότι τα νεογέννητα χρησιμοποιούν ενστικτωδώς τα χεράκια τους εκτός από το στοματάκι τους για να διεγείρουν τη ροή του γάλακτος. Αυτός ο τύπος διέγερσης του δέρματος προάγει την παραγωγή οξυτοκίνης στη μητέρα για απελευθέρωση γάλακτος.
Ενστικτώδης δεσμός γονιού και παιδιού.
Μια συναρπαστική μελέτη σχετικά με την οξυτοκίνη στους νέους γονείς έδειξε ότι τα επίπεδα της ορμόνης αυξάνονταν μόλις η μητέρα και το βρέφος αισθάνονταν ότι υπήρχε μεταξύ τους μια θετική αλληλεπίδραση. Επιπλέον, τα επίπεδα οξυτοκίνης ήταν υψηλά σε γονείς που είχαν στενές σχέσεις με τους συντρόφους τους και τους γονείς τους, δηλαδή, όπως καταλαβαίνετε, αυτό που κάνουμε είναι να μεταφέρουμε την ορμόνη της αγάπης μέσω της θετικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπου βρισκόμαστε!
Είναι επίσης ενδιαφέρον να πούμε ότι παρατηρήθηκαν μειωμένα επίπεδα οξυτοκίνης στα ούρα γυναικών που είχαν αγχωθεί λόγω της φροντίδας του βρέφους και δεν είχαν και πολύ θετική αλληλεπίδραση μαζί του. (12)
Η οξυτοκίνη δεν αντικαθίσταται!
Η επίδραση της οξυτοκίνης σε συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο έχει απτές επιδράσεις και διάρκεια στον χρόνο.
Η απελευθέρωση της οξυτοκίνης κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής δραστηριότητας, την εγκυμοσύνη, τον τοκετό, τον θηλασμό έχει άμεση σχέση με την ικανότητα εμπιστοσύνης και τη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων. Μόλις απογαλακτιστεί το μωρό από τη μητέρα του, ο εγκέφαλος παράγει οξυτοκίνη ως αποτέλεσμα της τρυφερής και στοργικής επαφής. Επίσης, όταν οι προσωπικές μας σχέσεις και αλληλεπιδράσεις είναι υγιείς και φυσιολογικές ο οργανισμός μας απελευθερώνει ορμόνες. Η αγκαλιά που δίνουμε στο παιδί μας είναι το πιο φυσικό ένστικτο του γονιού, διότι αισθάνεται ότι αυτό κάνει καλό και στους δύο.
Η τρυφερότητα που δείχνουμε στα παιδιά μας με την αγκαλιά κατά την παιδική ηλικία είναι ενστικτώδης και τους κάνει καλό, επειδή δημιουργεί έναν σταθερό συναισθηματικό (και φυσικό!) δεσμό και την ικανότητα να αναπτύσσει εμπιστοσύνη και ισχυρούς δεσμούς με τους άλλους.
Έτσι, ενώ το μυστήριο της αγάπης δεν θα το καταλάβουμε ποτέ, γνωρίζουμε ότι η αγάπη είναι αναπόσπαστο κομμάτι ανάπτυξης κι επιβίωσης για το ανθρώπινο είδου και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτήν! Αγκαλιάστε, είναι μεταδοτικό!