Η καταπολέμηση της κατάθλιψης είναι μόνο ένα από τα πλεονεκτήματα του να μάθεις το παιδί σου να είναι πιο αισιόδοξο. Τα αισιόδοξα παιδιά είναι πιο επιτυχημένα στο σχολείο απ’ ό,τι τα απαισιόδοξα.
Μια μικρή ιστορία που εμπνέει…
Η Τεγιόνκα Πάρκερ αποφοίτησε από την Ακαδημία Μαθηματικών Επιστημών της Καλιφόρνιας με υψηλό μέσο όρο (3,86), με σκοπό να φοιτήσει στο ξακουστό πανεπιστήμιο Stanford. Η Τεγιόνκα επιβραβεύτηκε επίσης για τη συνεισφορά της σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες. Όμως, τα κατορθώματά της, όταν ήταν ακόμα στο λύκειο, είχαν περιοριστεί σε όλα αυτά που είχε να αντιμετωπίσει.
Η μητέρα της ήταν εθισμένη στο κρακ, και έτσι η Τεγιόνκα έμενε μαζί με διάφορους συγγενείς και σε διαφορετικές πόλεις: Μισισιπή, Σαν Ντιέγκο, Σικάγο και, τέλος, στο Λος Άντζελες. Δύο από τους μεγάλους της αδελφούς βρίσκονταν στη φυλακή για χρήση ναρκωτικών, όταν εκείνη ήταν στην τελευταία τάξη του λυκείου.
Όσοι την γνώριζαν, έλεγαν ότι διέθετε μια ισχυρή προσωπικότητα, και ήταν αποφασισμένη να πετύχει πάση θυσία τους στόχους της. Αυτή ήταν και η μεγάλη της διαφορά με τα άλλα παιδιά, τα οποία ήταν λιγότερο επιτυχημένα.
Για την Τεγιόνκα, η δυστυχία είναι απλώς ένας εχθρός, που πρέπει να κατανικήσει. Όπως η ίδια δήλωσε σ’ έναν δημοσιογράφο: «Αν είχα γεννηθεί πλούσια, δεν θα είχα κανένα εμπόδιο για να ξεπεράσω. Θα προχωρούσα ανέμελη, ενώ τώρα πρέπει να παλέψω στη ζωή». Αυτό όμως που προκαλεί το θαυμασμό είναι τα τελευταία λόγια που χρησιμοποιεί η Τεγιόνκα στην αίτησή της για το Stanford. «Μέσα από τη σκληρή δουλειά, την αφοσίωση και τη θέληση, νιώθω ότι μπορώ να υπερνικήσω όλα τα προβλήματα».
Πως μπορείτε να μεγαλώσετε ένα αισιόδοξο παιδί
Η αισιοδοξία μπορεί να διδαχθεί και ένα από τα πράγματα που θα πρέπει να προσέξετε αν θέλετε να μεγαλώσετε ενα αισιόδοξο παιδί, είναι ο τρόπος που το κριτικάρετε.
Σκεφτείτε καλά προτού κριτικάρετε τα παιδιά σας. Υπάρχουν σωστοί και λάθος τρόποι για να το κάνετε αυτό. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αναλόγως την πεσιμιστική ή οπτιμιστική προδιάθεση του παιδιού σας.
Ο πρώτος κανόνας, που πρέπει να τηρήσετε, είναι να είστε σαφείς. Ο Seligman γράφει: «Η υπερβολική έμφαση στην επίκριση δημιουργεί ενοχές και ντροπή, και αυτό δεν βοηθά το παιδί να αλλάξει τρόπο συμπεριφοράς. Από την άλλη πλευρά, όταν δεν επικρίνετε καθόλου τα παιδιά σας, τους αποδυναμώνετε τη θέληση να αλλάξουν, κάνοντάς τα λιγότερο υπεύθυνα».
Επίσης, πρέπει να είστε περισσότερο επεξηγηματικοί, Θέτοντας τα προβλήματα που δημιουργούνται με ρεαλισμό. Οι αιτίες πρέπει να γίνονται εμφανείς, για να επιλύονται τα προβλήματα.
Ένα παράδειγμα
Πάρτε ως παράδειγμα την περίπτωση της οκτάχρονης Σούζι, η οποία άφησε το δωμάτιό της σε κακά χαλιά, παρά τις παρακλήσεις των γονιών της να το συγυρίσει, πριν πάει για πικνίκ με τις φίλες της.
Οι γονείς ήταν πολύ εκνευρισμένοι, γιατί εκείνη την ημέρα θα έδειχναν το σπίτι σ’ έναν μεσίτη. ‘Ετσι, αναγκάστηκαν να συμμαζέψουν οι ίδιοι το δωμάτιο. Όταν η Σούζι επέστρεψε, η μητέρα της ήταν εμφανώς θυμωμένη μαζί της, και αμέσως είπε στην κόρη ότι ήθελε να της μιλήσει, για να της εξηγήσει το λόγο.
Παρακάτω, ακολουθούν δύο εκδοχές του τρόπου που επέλεξε η μητέρα της Σούζι, για να την επιπλήξει. Η πρώτη περιγράφει την οπτιμιστική πλευρά και η δεύτερη την πεσιμιστική.
Οπτιμιστικός τρόπος
«Σούζι, έκανες κάτι που έφερε σε δύσκολη Θέση τον πατέρα σου κι εμένα, και είμαστε θυμωμένοι μαζί σου». (Η επίκριση της μητέρας είναι συγκεκριμένη. Περιγράφει με ειλικρίνεια τα συναισθήματά της). «Σου είπαμε τρεις φορές να συγυρίσεις το δωμάτιό σου, αλλά κάθε φορά το ανέβαλλες». (Η μητέρα περιγράφει με ακρίβεια την περίπτωση, θέτοντας το πρόβλημα σ’ ένα προσωρινό πλαίσιο).
«Εφόσον δεν συμμάζεψες το δωμάτιό σου, ενώ ήξερες ότι περιμέναμε έναν μεσίτη για να το δει, αναγκαστήκαμε να το κάνουμε εμείς, και αυτό μάς έκανε να χάσουμε πολύτιμο χρόνο, από πολύ πιο σημαντικές δουλειές που είχαμε να κάνουμε. Είναι δική σου ευθύνη να συγυρίζεις το δωμάτιό σου, και όχι δική μας». (Η μητέρα εξηγεί ακριβώς την κατάσταση που δημιουργήθηκε, τονίζοντας την αιτία και το αποτέλεσμα τον προβλήματος. Θέτει την ευθύνη με ακρίβεια).
«Θέλω να σκεφτείς για 15 λεπτά αυτά που σου είπα. Μετά θέλω να μου πεις τι μπορείς να κάνεις, ώστε να μην ξανασυμβεί αυτό και το δωμάτιό σου να είναι πάντα συμμαζεμένο. Βρες μου τρεις τρόπους, με τους οποίους μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα». (Αυτή είναι μια σωστή χρονική περίοδος, για να αναλογιστεί ένα οκτάχρονο παιδί το πρόβλημα που του παρουσιάζεται. Η μητέρα της Σούζι ανέθεσε μια συγκεκριμένη αποστολή, την οποία η κόρη της πρέπει να φέρει σε πέρας, για να δώσει ένας τέλος στο πρόβλημα που δημιουργήθηκε).
Πεσιμιστικός τρόπος
«Γιατί είσαι πάντα τόσο απερίσκεπτη; ‘Εχω γίνει έξαλλη με τη συμπεριφορά σου!» (Η λέξη «πάντα» υπονοεί ότι το πρόβλημα είναι γενικό και δεν πρόκειται να επιλυθεί ποτέ. Η συναισθηματική αντίδραση είναι υπερβολική και θα δημιουργήσει πολλές αδικαιολόγητες ενοχές στο παιδί).
«Σου έχω πει ένα εκατομμύριο φορές να συγυρίζεις το δωμάτιό σου, αλλά εσύ δεν με ακούς ποτέ! Τι θα γίνει με σένα;» (Η μητέρα της Σούζι περιγράφει το πρόβλημα ως μόνιμο -«ένα εκατομμύριο φορές» – και γενικό -«δεν με ακούς ποτέ»- και με αυτόν τον τρόπο προκαλεί ενοχές στο παιδί. Επιπλέον, υπονοεί ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί της, και ότι αυτό αποτελεί μια μόνιμη κατάσταση, που έχει σχέση με το χαρακτήρα του).
«Σήμερα το πρωί ήρθε ο μεσίτης και το δωμάτιό σου ήταν ένα χάος! Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζει κάποιος, όταν βλέπει ένα σπίτι, έχει μεγάλη σημασία. Αυτό που έκανες μπορούσε να μας στερήσει τις πιθανότητες να βρούμε έναν καλό μεσίτη! Αυτό θα μας στοίχιζε χιλιάδες δολάρια από την πώληση του σπιτιού, και αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι δεν θα είχαμε αρκετά χρήματα, για να αγοράσουμε καινούριο σπίτι! (Η μητέρα της Σούζι Θέτει το πρόβλημα στα όρια της καταστροφής. Υπονοεί ότι η αμέλεια της Σούζι μπορούσε να αποβεί μοιραία για την ευημερία ολόκληρης της οικογένειας!).
«Τώρα, θέλω να κάτσεις στο δωμάτιό σου και να σκεφτείς καλά αυτό που έκανες». (Η συνέπεια είναι ασαφής και μη συγκεκριμένη. Αυτό κάνει τη Σούζι να έχει επιπλέον ενοχές, διότι δεν της δίνεται η ευαιρία να εξιλεωθεί για το λάθος που έκανε).
Χρησιμοποιήστε τον εαυτό σας ως πρότυπο
Τα παιδιά θα προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους σύμφωνα με τη δική σας. Θα απορροφήσουν τα καλά και τα κακά χαρακτηριστικά σας. Αν είστε πεσιμιστής, είναι πολύ πιθανό τα παιδιά σας να σκέφτονται εξίσου πεσιμιστικά. Αν θέλετε να αποκομίσουν τα οφέλη του οπτιμιστικού τρόπου σκέψης, τότε θα πρέπει να αλλάξετε τον τρόπο που σκέφτονται.
Δεν είναι εύκολο να αλλάξει κάποιος τον τρόπο που σκέφτεται, αλλά μπορεί να γίνει πραγματικότητα όταν καταλάβει ότι ο πεσιμιστικός τρόπος σκέψης είναι μια συνήθεια και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί.