Υπάρχουν κίνδυνοι σε ένα φαινομενικά αθώο παιχνίδι, που προκαλεί τόσα γέλια; Αν κατανοήσουμε τους μηχανισμούς εξουσίας που κρύβονται πίσω από αυτό, θα καταλάβουμε και γιατί πρέπει να το διαγράψουμε από τις επιλογές μας.
Τι διαφοροποιεί τη σημερινή μαμά από εκείνη του χθες; Τι γνωρίζουμε εμείς που δεν συνειδητοποιούσε η δική μας μαμά; Χωρίς καμία διάθεση απόδοσης ευθυνών, εκείνη δεν είχε πρόσβαση στην ίδια πληροφόρηση.
Αυτός είναι ο λόγος που μόνο το μητρικό ένστικτο και οι απίστευτα γλυκές προθέσεις της την οδηγούσαν στην υγιή ανάπτυξή μας. Όμως, δεν ήξερε κάποιες βασικές αξίες για τη συγκατάθεση και την αυτοδιάθεση του σώματός μας. Δεν γνώριζε ότι το σώμα του παιδιού της ανήκε στο ίδιο. Δεν θεωρούσε απαραίτητο να ζητήσει την άδεια από το παιδί της πριν ξεκινήσουν τα γαργαλητά και τα χάδια…
Ήθελε το κακό μας; Φυσικά και όχι. Όπως δεν ήθελε να πάθουμε τίποτα, όταν μας έβαζε στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, χωρίς παιδικό κάθισμα ή κατάλληλη ζώνη. Απλώς, τα οικογενειακά αυτοκίνητα είχαν συγκεκριμένες προδιαγραφές λόγω έλλειψης ενημέρωσης των κατασκευαστών τους. Αυτό, όμως, δεν αφαιρούσε την πιθανότητα κινδύνου σε ένα σοβαρό τροχαίο.
Ακόμα κι εμείς σήμερα, δυσκολευόμαστε να μείνουμε μακριά από το σώμα του μωρού μας. Σφιχτές αγκαλιές, χάδια, φιλιά… αλλά και διάθεση για γαργαλητά. Χρειάζεται να ανησυχούμε; Οι απαντήσεις ποικίλλουν.
Χρειάζεται, σαφώς, να ελέγχουμε καλύτερα τις παρορμήσεις μας και να προσπαθήσουμε να διδάξουμε στα παιδιά μας τον έλεγχο του σώματός τους. Και κάτι άλλο! Ποτέ δεν είναι νωρίς για κάτι τέτοιο.
Η έκφραση της εξουσίας
Αγνοώντας τους πιθανούς κινδύνους, δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται και το σενάριο της σωματικής κακοποίησης στο μέλλον. Γαργαλώντας το μωρό μας, που σκάει στα γέλια μέσα στα χέρια μας, δεν σημαίνει ότι το κακοποιούμε.
Έχουμε, όμως, ξεκινήσει να ασκούμε ένα είδος εξουσίας πάνω του. Και αυτή είναι η στιγμή που μεγαλώνοντας ένα παιδί, και οδηγώντας το σταθερά στο σύμπαν των μεγάλων, μπορούμε να το θωρακίσουμε περιορίζοντας τις δικές μας παρορμήσεις.
Η επιστημονική κοινότητα έχει φτάσει σε κάποια συμπεράσματα για το γαργαλητό και το γέλιο που προκαλεί. Στην πραγματικότητα, πιστεύουν ότι είναι αντανακλαστικό και δεν συνοδεύεται από συναισθήματα ευφορίας. Ας είναι αυτό το πρώτο πράγμα που πρέπει να βάλουμε στο μυαλό μας…
Όλοι θυμόμαστε τις στιγμές αυτές που ξεκινούσαν με γέλια και όταν ξεπερνούσαν τα όρια, μας γέμιζαν αγωνία ή απλώς μας ενοχλούσαν. Κάποιες στιγμές, νιώθαμε ταπεινωμένοι, ανήμποροι στα χέρια του δυνατού που δεν ήθελε να σταματήσει να μας γαργαλάει. Αργότερα, ένα μεγαλύτερο παιδί θα μας έκανε το ίδιο αναπαράγοντας το ίδιο μοτίβο καταπίεσης.
Ο Αμερικάνος καθηγητής εξελικτικής βιολογίας, δρ. Ρίτσαρντ Αλεξάντερ, από το πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, έχει μελετήσει το φαινόμενο διαπιστώνοντας ότι ένα παιδί μπορεί εύκολα να περάσει από το γέλιο στο κλάμα σε καταστάσεις που το γαργαλητό ξεπερνάει κάποια όρια.
Μάλιστα, έχει ταυτίσει συμπεριφορές υποταγής ανάμεσα σε ζώα με την έκφραση του αντανακλαστικού χαμόγελου που παίρνει ο άνθρωπος κατά τη φάση που γαργαλιέται.
Η αρνητική πλευρά του γαργαλητού
Αν πούμε σε μια μαμά, που είναι πεσμένη σε ένα καναπέ και ζουζουνίζει με το μικρό της, απολαμβάνοντας τα γελάκια του καθώς το γαργαλάει, ότι η πράξη καταγράφεται στις σαδομαζοχιστικές τεχνικές, μάλλον, θα έχουμε ξεπεράσει εμείς τα όρια της.
Ωστόσο, η τεχνική υφίσταται στις σεξουαλικές αυτές πρακτικές ενισχύοντας τα κεφάλαια της απώλειας ελέγχου, της ταπείνωσης, της σεξουαλικής υποταγής και της πρόκλησης τεχνητής αγωνίας.
Σε παλαιότερες εποχές, μάλιστα, το γαργαλητό αποτελούσε μέθοδο βασανισμού, αφού προκαλούσε σωματικό πόνο. Υπάρχουν ιστορικές αναφορές για θάνατο από ασφυξία αν και μας φαίνεται αδιανόητο το απλό γαργαλητό, που έχουμε όλοι υποστεί, να μπορεί να καταλήγει σε κάτι μοιραίο.
Η σημερινή οδηγία χρήσης
Τις περισσότερες φορές, εμείς οι απενοχοποιημένες μαμάδες αρνούμαστε να πειθαρχήσουμε σε κάθε νέα επιστημονική οδηγία που φαίνεται να μας περιορίζει. Όμως, αρκεί να θυμηθούμε πώς αισθανόμασταν εμείς, όταν τα μεγαλύτερα ξαδέρφια μας μάς στρίμωχναν και μας γαργαλούσαν μέχρι τελικής πτώσης. Ή, μέχρι να ακούσουν να τους λέμε «ήμαρτον»!
Φόβος, πόνος, αγωνία, δυσάρεστο συναίσθημα. Θέλουμε αυτό για το παιδί μας; Θα βρει τον τρόπο να το σταματήσει εγκαίρως ή έστω να εκφράσει τη διαφωνία του σε ένα παιχνίδι που το κάνει να νιώσει άσχημα στο τέλος;
Ακόμα κι αν το μικρό μας σκάει στα γέλια, θα πρέπει να βάλουμε καλά στο μυαλό μας ότι δεν απολαμβάνει πάντα τη στιγμή. Θέλει να ενταχθεί στην ομάδα και πιστεύει ότι έτσι ευχαριστεί τον άλλον – δηλαδή, εμάς, στην προκειμένη περίπτωση – αλλά αυτό δεν είναι το μήνυμα ζωής που πρέπει να του περάσουμε.
Αμερικανική έρευνα του 1997 στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έχει ήδη καταγράψει τον μηχανισμό γέλιου σαν αντανακλαστική αντίδραση διαφοροποιώντας το από τα συναισθήματα ευχαρίστησης που προκαλούν τα γέλια από την παρακολούθηση μια αστείας σκηνής.
Επομένως, απέχουμε από το γαργαλητό και κυρίως μαθαίνουμε σε ένα παιδί ότι κανένας δεν μπορεί να το αγγίζει – ούτε καν οι γονείς του –, αν δεν παίρνουν την άδειά του. Τα ίδια πρέπει να αποφασίζουν για το σώμα τους και να δίνουν τη συγκατάθεσή τους.
Μπορεί να είναι μικρά ώστε να καταλάβουν μια πολύπλοκη έννοια, όπως η συγκατάθεση και η αποδοχή, αλλά με μικρά παραδείγματα μπορούμε να κάνουμε θαύματα.
Ας πούμε, το ενθαρρύνουμε να μην φιλάει ούτε να αγκαλιάζει, αν δεν θέλει, κάποιον. Το σώμα του είναι δικό του και μόνο αν θέλει εκείνο, μπορεί να αγκαλιάσει τη συμμαθήτριά του στον παιδικό σταθμό.
Την επόμενη φορά, θα του πούμε το ίδιο, αν νιώσει υποχρεωμένο να φιλήσει τη γιαγιά, τον παππού ή και τους υπόλοιπους συγγενείς. Και κάπως έτσι, θα σχηματιστεί το αποτύπωμα ενός πιο δυνατού παιδιού με αυτοδιάθεση και σεβασμό στο ίδιο του το σώμα.
Από την Δέσποινα Σάμψων