Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, τόσο η επιβράβευση όσο και η τιμωρία επηρεάζουν αρνητικά τον ψυχισμό του παιδιού.
Και δεν εννοούμε βέβαια τη θετική επιβράβευση ως επικοινωνία που έχουμε καθημερινά με ένα παιδί. Αυτή είναι απολύτως απαραίτητη. Ενισχύει την αυτοπεποίθηση, καλύπτει την ανάγκη του παιδιού να ανήκει και τροφοδοτεί την προσωπικότητα και την εργασία του.
Εδώ αναφερόμαστε στην επιβράβευση με τον τρόπο που γίνεται σε ένα συνηθισμένο σχολικό περιβάλλον ή μέσα στο σπίτι όπου τα επιτεύγματα που καταφέρνει το παιδί, επιβραβεύονται με εξωτερικούς τρόπους, με ένα συνεχές μπράβο σε καθετί, ή με υλικά αγαθά (δώρα, ειδικά σήματα, βαθμούς).
Αυτή η αρνητική επιβράβευση:
• Καλλιεργεί από πολύ μικρή ηλικία τον ανταγωνισμό.
• Το μικρό παιδί αρχίζει να μαθαίνει και να εργάζεται με στόχο την απόκτηση του «βραβείου».
• Μαθαίνει να συγκρίνεται και να αισθάνεται «καλός» ή «κακός» μαθητής ανάλογα με την επιβράβευση ή μη. Όταν αποτυγχάνει να κερδίσει το «βραβείο» απογοητεύεται και η αυτοπεποίθησή του μειώνεται.
• Η αξία της διαδικασίας της μάθησης και του κόπου που καταβάλλει το παιδί υποτιμάται.
Αντίστοιχα, η τιμωρία έρχεται να επιβληθεί είτε για ένα λανθάνοντα τρόπο κοινωνικής συμπεριφοράς, είτε για να πιστοποιήσει την έλλειψη γνώσεων (κακοί βαθμοί).
Και στις δύο περιπτώσεις, αν το παιδί ήταν σε θέση να έχει ενσωματώσει στο είναι του, είτε τους κοινωνικούς κανόνες, είτε τις απαιτούμενες γνώσεις, ο παιδαγωγός και η παιδεία δε θα ήταν απαραίτητα.
Τι προκαλεί όμως στο παιδί η τιμωρία;
• Αποδυναμώνει την αγάπη για γνώση.
• Αποδυναμώνει την ικανότητα της αυτοπειθαρχίας.
• Δημιουργεί αισθήματα παθητικής αποδοχής (παραίτησης) ή θυμού (αντίδρασης).
• Ενισχύει στο παιδί το αίσθημα «δεν είμαι ικανός» (χαμηλή αυτοπεποίθηση).
• Ενισχύει στο παιδί το αίσθημα «δεν ανήκω». Το παιδί αισθάνεται στο περιθώριο.
Το μυστικό είναι να δίνετε σημασία σε θετικές συμπεριφορές και να το δείχνετε και στα παιδιά! Τα παιδιά εξάλλου θέλουν να αποσπούν την προσοχή των γονιών τους, φροντίστε να είναι για κάτι θετικό!
Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι είστε στο δωμάτιο με τα δύο παιδιά σας. Το ένα παίζει όμορφα με τα παιχνίδια του και το άλλο ρίχνει πράγματα στο πάτωμα. Σε ποιο παιδί θα δίνατε σημασία; Η πλειοψηφία πάντως θα μάλωνε το παιδί που κάνει τις ζημιές και δεν θα έδινε καμία σημασία στο άλλο που έχει σωστή συμπεριφορά!
Όταν σας συμβεί κάτι παρόμοιο, προσπαθήστε να επιβραβεύσετε και να ασχοληθείτε πρώτα με το παιδί που έχει τη σωστή συμπεριφορά και μετά με το άλλο! Είναι πολύ πιθανό για το ανήσυχο παιδί να σταματήσει να κάνει ζημιές και να πάρει ένα παιχνίδι να παίξει. Δεν είναι κανόνας, αλλά αξίζει να το δοκιμάσετε!
Γίνεται, λοιπόν, όλο και πιο γνωστό πως η τιμωρία αποτελεί μια ανεπαρκή πρακτική του παρελθόντος που δεν εξυπηρετεί τον αρχικό της στόχο.
Το μυστικό για επιτυχή σχέση με τα παιδιά μας βρίσκεται στη διαρκή επαφή, την επεξήγηση των λαθών, την αλληλοεμπιστοσύνη και την θετική ενίσχυση και επικοινωνία. Έτσι τα παιδιά διαμορφώνονται σε ανεξάρτητες οντότητες και συνειδητοποιημένους ενήλικες, έτοιμους να αντιμετωπίσουν την κοινωνική ζωή και τις προκλήσεις της.
Εξάλλου: «Δεν είναι δυνατόν να κάνεις κάποιον να συμπεριφερθεί καλύτερα, με το να τον κάνεις να αισθάνεται άσχημα».