Τα τελευταία χρόνια η ανατροφή των παιδιών έχει αλλάξει. Οι σημερινοί γονείς είμαστε πολύ πιο κοντά στα παιδιά μας και εστιάζουμε την προσοχή μας στον ψυχικό και τον συναισθηματικό τους κόσμο. Προσπαθούμε να τους μιλάμε και να τους εξηγούμε πότε κάτι είναι καλό ή πότε δεν πρέπει να το ξανακάνουν. Εννοείται πως τα παιδιά πρέπει να μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον ήρεμο, χωρίς φωνές, χωρίς ξύλο και αντιδικίες και την αξία του διαλόγου σε πρώτο πλάνο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ωστόσο, πως τα παιδιά είναι «παιδιά» κι αυτό που χρειάζονται είναι ενήλικες γονείς που, κάποιες φορές, πρέπει να λένε «όχι».
Οι κανόνες είναι απαραίτητοι και πρέπει να τηρούνται. Δεν είναι επιτρεπτό ένα παιδί να χτυπάει τον γονιό του για παράδειγμα. Πρέπει να μπει ένα όριο για να προστατευτεί το ίδιο το παιδί, γιατί όταν θα πάει στο σχολείο, θα χτυπήσει την δασκάλα του και τους συμμαθητές του. Το «όχι» πρέπει να είναι απόλυτο και σταθερό για να το βοηθήσει να προσαρμοστεί στα πλαίσια της κοινωνίας. Κι όμως, ενώ τα ξέρουμε όλα αυτά, κάποιες φορές δυσκολευόμαστε πολύ να βάλουμε τα όρια. Οι λόγοι είναι συγκεκριμένοι και χρειάζεται να τους εντοπίσουμε και να τους ξεπεράσουμε.
Έχουμε βιώσει την επιβολή κανόνων με άσχημο τρόπο και δεν θέλουμε να την αναπαράγουμε
Η επιβολή κανόνων με άσχημο τρόπο ισχύει για πολλούς από εμάς, αφού το παιδαγωγικό μοντέλο λίγα χρόνια πριν ήταν τελείως διαφορετικό. Τις περισσότερες φορές, οι κανόνες στο σπίτι ήταν αυστηροί κι απόλυτοι ενώ τα παιδιά δεν είχαν λόγο. Κάποιοι σημερινοί γονείς έχουν βιώσει την τιμωρία και την λεκτική (ή και σωματική) βία, οπότε γνωρίζουν πολύ καλά τα τραύματα και τις πληγές που μπορεί να αφήσει μια τέτοια συμπεριφορά.
Στην προσπάθειά τους να μην αναπαράγουν το ίδιο μοντέλο διαπαιδαγώγησης, ενδέχεται να χάσουν την χρυσή τομή και να περάσουν στο άλλο άκρο. Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου, όμως, είναι πως μια γονεϊκή στάση χωρίς όρια και κανόνες μπορεί εύκολα να τραυματίσει εξίσου τον ψυχισμό του παιδιού στερώντας του το ασφαλές πλαίσιο που έχει ανάγκη.
Ανησυχούμε να μην δημιουργήσουμε άσχημες αναμνήσεις στα παιδιά μας
Όλοι οι γονείς γνωρίζουμε πως η παιδική ηλικία περνάει γρήγορα και πολύ σύντομα τα αγγελούδια μας θα ανοίξουν τα δικά τους φτερά και θα πετάξουν μακριά. Η αγωνία μας να έχουν να θυμούνται τα καλύτερα από εμάς, πολλές φορές μας ωθεί στο να τους κάνουμε όλα τα χατίρια. Συχνά συγχέουμε λανθασμένα την άρνηση με την απόρριψη, και σίγουρα δεν θέλουμε να νιώσουν τα παιδιά μας ότι τα απορρίπτουμε.
Ωστόσο, ο ρόλος του γονέα είναι να βάλει τις σωστές βάσεις στη ζωή των παιδιών του, ώστε όταν θα έρθει η ώρα να χαράξουν τον δικό τους δρόμο να είναι ανεξάρτητα, υπεύθυνα και προσαρμοστικά στα «όχι» που θα ακούσουν. Η δουλειά μας είναι να τα μάθουμε να επιβιώνουν με αξιοπρέπεια ακόμα κι όταν δεν τους γίνονται τα χατίρια και να απαντούν στην όποια αποτυχία με περισσότερη προσπάθεια. Κι αυτές είναι οι καλύτερες και πολυτιμότερες αναμνήσεις που μπορούμε να τους χαρίσουμε!
Αναπληρώνουμε τον χρόνο που δεν περνάμε μαζί τους με δώρα και χατίρια
Οι ρυθμοί της καθημερινότητας έχουν αλλάξει πολύ. Στις περισσότερες οικογένειες δουλεύουν και οι δυο γονείς, και μάλιστα τα ωράρια είναι συχνά σκληρά και κουραστικά. Τα παιδιά μας περνάνε αρκετές ώρες χωρίς τους γονείς του είτε ολοήμερο σχολείο, με την baby sitter, με την γιαγιά και τον παππού ή στις διάφορες απογευματινές δραστηριότητες. Παρόλο που γνωρίζουμε πολύ καλά πως αυτό το μοντέλο ζωής είναι, ίσως, η μόνη μας επιλογή, έχουμε την τάση να αυτομαστιγωνόμαστε και να μας πλημμυρίζουν οι ενοχές.
Θέλοντας να καταλαγιάσουμε τις ερινύες που έρχονται συχνά και μας «τσιγκλάνε», καταφεύγουμε στην λύση του «λέω πάντα ναι» για να δείξουμε στο παιδί μου ότι, αν και λείπουμε πολλές ώρες από το σπίτι, είμαστε κοντά του και το αγαπάμε. Εκείνο, όμως, ξέρει έτσι κι αλλιώς πως το αγαπάμε. Κάποιες φορές, η αγάπη μας φαίνεται όχι από το χατίρι ή το δώρο που θα του κάνουμε, αλλά από αυτό που δεν θα του κάνουμε. Τα όρια και η ασφάλεια είναι ανεκτίμητα δώρα που θα τα έχει για μια ολόκληρη ζωή.
Φοβόμαστε την σύγκρουση
Μέσα στο σύγχρονο πλαίσιο που περιγράψαμε ήδη, οι γονείς συχνά φοβόμαστε να συγκρουστούμε με τα παιδιά μας. Ο χρόνος που περνάμε μαζί τους είναι λίγος και συνήθως είμαστε κουρασμένοι ή αγχωμένοι. Μια επικείμενη σύγκρουση που θα ακολουθήσει μετά το «όχι», μας παραλύει ακόμα και σαν σκέψη.
Η αποφυγή των συγκρούσεων, όμως, δεν αποτελεί το συστατικό μια πετυχημένης σχέσης. Αντίθετα, είναι ένα σύμπτωμα των δυσλειτουργικών οικογενειών. Καταπιέζουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, δεν κοινωνούμε στα παιδιά αυτό που μας ενοχλεί και τελικά τα διδάσκουμε να αποφεύγουν όσα τα ενοχλούν ή τα στεναχωρούν αντί να λύνουν με δημιουργικό τρόπο.
Για να μπορέσουμε να αναλάβουμε τον ρόλο μας ως γονείς, πρέπει πρώτα και κύρια να πάψουμε εμείς να είμαστε παιδιά και να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας.
«Φαίνεται πως η υπερβολική ελευθερία μετατρέπεται σε υπερβολική υποδούλωση» μας είπε ο Πλάτωνας, και μάλλον κάπως έτσι είναι. Ακόμα και η ελευθερία αποζητά τα όριά της για να είναι ευτυχισμένη. Θέτει τους κανόνες της, θωρακίζει τον εαυτό της, διαφυλάσσει την ακεραιότητά της και αναλαμβάνει την φροντίδα του εαυτού της. Διαφορετικά, αποποιείται μια ζωή των ευθυνών της και αφήνει τους υπόλοιπους να ορίζουν την τύχη της. Κι από τη στιγμή που η ελευθερία παύει να αναλαμβάνει τις ευθύνες της, παύει να λέγεται κι ελευθερία.