Το εμβληματικό μοναστήρι και η ιστορία της Παναγίας Στάνας: Γιορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου με εκατοντάδες επισκέπτες
Η Μονή Παναγίας Στάνας στον άγριο και επιβλητικό ορεινό όγκο των Αγράφων στην Ήπειρο, δημιουργεί θαυμασμό και δέος στον επισκέπτη που θα την αντικρίσει, με την καθηλωτική τοποθεσία της να προσφέρει εικόνες συγκλονιστικές σε όποιον βρεθεί εδώ.
Σφηνωμένη, λες, μέσα σε μια σπηλιά σε έναν απότομο βράχο των Αγράφων, η Ιερά Μονή της Παναγίας της Στάνας κόβει στην κυριολεξία την ανάσα.
Μεταξύ των Τοπικών Κοινοτήτων Επινιανά και Άγραφα είναι χτισμένο στο σπήλαιο ενός γρανιτένιου βράχου, το καθολικό της Μονής «Παναγίας Στάνας» των Αγράφων.
Η ιστορία της είναι συνδεδεμένη με πολλές παραδόσεις και θρύλους: Λέγεται ότι περί τα μέσα του 12ου αιώνα βρέθηκε από βοσκούς στο βάθος της σπηλιάς, η εικόνα της Γέννησης της Θεοτόκου, έτσι έγινε η ανέγερση του μικρού Ναού.
Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα μεταφέρθηκε από το χωριό Στάνο της Αμφιλοχίας για να προφυλαχθεί από τους εικονομάχους ή ότι η ονομασία της προέρχεται από τις στάνες των κτηνοτρόφων που υπήρχαν σε αφθονία παλαιότερα και ότι η εικόνα της Παναγίας τους προστάτευε.
Ο Ναός έχει σχήμα σταυρικό με τρούλο ύψους 7 έως 8 μέτρων και χρονολογείται τον 15ο ή τον 16ο αιώνα.
Το τέμπλο του είναι μικρό, αλλά εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο.
Επίσης, οι εικόνες που κοσμούν το ναό είναι έργα επιχώριων αγιογράφων της Βυζαντινής Σχολής των Αγράφων.
Οι τοιχογραφίες σώζονται στην δυτική πλευρά του Ναού και στα υψηλότερα μέρη. Οι πιο ευδιάκριτες είναι η κυρίαρχη μορφή του Παντοκράτορα στον τρούλο. Πίσω από τον τρούλο βρίσκεται η είσοδος της μικρής σπηλιάς που πιστεύεται ότι εκεί βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας.
Η σημερινή μορφή της μονής έχει υποστεί φθορές, λόγω της υγρασίας και των νεότερων επιχρισμάτων. Λέγεται ότι παλαιότερα υπήρχαν μοναχοί στη μονή και τρέφονταν από τις καλλιέργειες μικρών κήπων και την κτηνοτροφία.
Φρούριο Καβάλας: Το σήμα κατατεθέν της Γαλάζιας Πόλης (vid)
Το μοναστήρι ανήκει σήμερα στην ενορία του Αγίου Γεωργίου των Επινιανών, από την οποία απέχει περίπου 12 χλμ.
Η Παναγία θεωρείται η «Αγία των Αγράφων» και η μνήμη της τιμάται στις 8 Σεπτεμβρίου, ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιείται διήμερο εορταστικό πανηγύρι στις 7 & 8 Σεπτεμβρίου.
Πηγή: Ανάργυρος – Γιάννης Μαυρομύτης, Ιστορικός Ερευνητής – Συγγραφέας