Ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας ανακτά αναμνήσεις δεν έχει κατανοηθεί πλήρως και συχνά θυμόμαστε στιγμές και γεγονότα, αλλά χωρίς να μπορούμε να θυμηθούμε ακριβείς λεπτομέρειες. Γιατί συμβαίνει αυτό;
«Γνωρίζουμε ότι οι αναμνήσεις μας δεν είναι ακριβή αντίγραφα των εμπειριών που έχουμε αρχικά βιώσει», αναφέρει ο Juan Linde-Domingo, ερευνητής και ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Birmingham στην Αγγλία.
Ο Linde-Domingo και οι συνάδελφοί του πρόσφατα ερεύνησαν πώς οι εγκέφαλοί μας ανακαλούν ομάδες αναμνήσεων και τι δείχνει αυτό για τον τρόπο που θυμόμαστε γεγονότα. «Η ανάμνηση είναι μια διαδικασία ανασυγκρότησης που επηρεάζεται από προσωπικές γνώσεις και απόψεις – ορισμένες φορές θυμόμαστε ακόμα και γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ».
Οι επιστήμονες λοιπόν δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τα ακριβή βήματα αυτής της διαδικασίας στον εγκέφαλο. Αυτό προσπάθησαν ακριβώς να ανακαλύψουν οι ερευνητές «αποκωδικοποιώντας« τη διαδικασία μέσα από την οποία ο εγκέφαλός μας βρίσκει και ανακατασκευάζει αναμνήσεις.
Οι αφηρημένες κατηγορίες προηγούνται
Για να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η ανάκληση σε πραγματικό χρόνο, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να προσπαθήσουν να αποθηκεύσουν στη μνήμη τους εικόνες διαφορετικών αντικειμένων, τις οποίες επίσης έμαθαν να συσχετίζουν με διαφορετικές λέξεις που λειτουργούσαν ως στοιχεία.
Μετά από λίγες μέρες, οι συμμετέχοντες έπρεπε να ανακαλέσουν τα αντικείμενα – με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορούσαν – αφού άκουγαν κάθε λεκτικό στοιχείο. Καθώς το έκαναν, η ερευνητική ομάδα κατέγραφε την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσα από ένα περίπλοκο δίκτυο 128 ηλεκτροδίων που συνδεόταν στο κρανίο τους. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν ειδικευμένο αλγόριθμο για να αποκωδικοποιήσουν τα μοτίβα σημάτων του εγκεφάλου, σε μια προσπάθεια να αποκαλύψουν τον τύπο εικόνα που κάθε συμμετέχων θυμόταν και πώς το ανακαλούσε.
Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι συμμετέχοντες ανακαλούσαν πρώτα πιο αφηρημένες πληροφορίες – για παράδειγμα, αν η εικόνα αφορούσε ζώο ή μουσικό όργανο. Όμως, διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλός τους δεν ανακαλούσε αρχικά καμία λεπτομέρεια της εμφάνισης του αντικειμένου – αυτό το βήμα ακολουθούσε αργότερα.
Ανακατασκευασμένες και διαστρεβλωμένες αναπαραστάσεις
Η επεξεργασία της ανάκλησης αναμνήσεων είναι λοιπόν απολύτως διαφορετική από τη διαδικασία αντίληψης της εικόνας στον εγκέφαλο. Όταν ένα άτομο βλέπει ένα σύνθετο αντικείμενο για πρώτη φορά, ο εγκέφαλος αρχικά καταγράφει τις μικρές λεπτομέρειες, όπως το χρώμα, το σχήμα, τα μοτίβα. Μόνο αργότερα παρατηρεί την αφηρημένη κατηγορία στην οποία ανήκει ένα αντικείμενο, όπως το ζώο, το φυτό ή το έπιπλο.
Αν η μνήμη μας δίνει προτεραιότητα σε αφηρημένες πληροφορίες, αυτό έχει τελικά συνέπειες στο πώς οι αναμνήσεις μας αλλάζουν όταν τις ανακαλούμε συνεχώς. Θα γίνονται πιο αφηρημένες και θα μεταμορφώνονται, θα αλλάζουν μορφή.