Η φαντασία μας είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο. Μπορεί να μας ανακουφίσει στις δύσκολες στιγμές και να μας βοηθήσει να επιλύσουμε προβλήματα, να δημιουργήσουμε και να εξετάσουμε πιθανές πορείες δράσης.
Κάποιοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει πως η φαντασία μας, η οποία μας δίνει την ικανότητα να εξετάσουμε διαφορετικά σενάρια, βρίσκεται στον πυρήνα αυτού που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα άλλα ζώα. Επιπλέον, οι υπάρχουσες έρευνες έχουν δείξει πως αυτό που φανταζόμαστε μπορεί πραγματικά να επηρεάσει το νου και το σώμα μας.
Για παράδειγμα, μια έρευνα στο Psychological Science βρήκε πως όταν φανταζόμαστε ότι κάνουμε κάτι, ο νους και το σώμα μας ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο σαν να ήταν πραγματική πράξη. Τώρα, νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Colorado Boulder και τη Σχολή Ιατρικής Icahn στη Νέα Υόρκη, αποδεικνύει ότι αυτό που φανταζόμαστε, ο εγκέφαλός μας το αντιλαμβάνεται σαν μια πραγματική εμπειρία. Και όπως εξηγούν οι ερευνητές, μπορούμε να καλλιεργήσουμε τη «μαγική δύναμη» της φαντασίας μας για να ξεπεράσουμε επίμονους φόβους, ακόμα και την αγχώδη διαταραχή.
Η δύναμη αυτού που φανταζόμαστε
Σε περιπτώσεις φοβίας ή αγχώδους διαταραχής, οι ψυχολόγοι συστήνουν «θεραπεία έκθεσης». Αυτή η προσέγγιση έχει στόχο την απευαισθητοποίηση ενός ατόμου από το ερέθισμα που πυροδοτεί την απόκριση φόβου, εκθέτοντάς το συνεχώς σε αυτό το ερέθισμα σε ένα όμως εντελώς ασφαλές περιβάλλον. Αυτό μπορεί να το βοηθήσει να αποσυνδέσει αυτά τα ερεθίσματα από μια αίσθηση απειλής.
Στη νέα έρευνα, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μαγνητική τομογραφία για να αξιολογήσουν τους εγκεφάλους των συμμετεχόντων τόσο σε πραγματικές όσο και σε φανταστικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν δυσάρεστα ερεθίσματα. Ο σκοπός ήταν να δουν αν και πώς η φαντασία μπορεί να μας βοηθήσει τελικά να απομακρύνουμε αρνητικές συσχετίσεις. Πρόκειται για την πρώτη μελέτη σε επίπεδο νευροεπιστήμης που δείχνει πως όταν φανταζόμαστε μια απειλή, μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που αυτή αναπαρίσταται στον εγκέφαλο.
68 υγιείς συμμετέχοντες έπρεπε να συσχετίσουν έναν συγκεκριμένο ήχο με τη λήψη ηλεκτρικού σοκ, που ήταν άβολο, αλλά όχι επώδυνο. Στη συνέχεια, τους χώρισαν σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα, οι ερευνητές αναπαρήγαγαν τον ήχο που οι συμμετέχοντες είχαν συσχετίσει με μια δυσάρεστη σωματική εμπειρία. Στη δεύτερη ομάδα, έπρεπε να φανταστούν ότι ακούνε τον ίδιο ήχο, ενώ στην τρίτη έπρεπε να φανταστούν ευχάριστους ήχους.
Η επανάληψη μιας απειλής στη φαντασία μας
Ενώ οι εθελοντές άκουγαν ή φαντάζονταν τον ήχο, οι ερευνητές αξιολογούσαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα. Βρήκαν ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα ήταν παρόμοια στους συμμετέχοντες που άκουγαν ή φαντάζονταν τον ήχο. Σε όλους τους εθελοντές ενεργοποιήθηκε κανονικά ο ακουστικός φλοιός του εγκεφάλου, αλλά και ο προμετωπιαίος φλοιός (που ενεργοποιείται σε περίπτωση έκθεσης σε κίνδυνο).
Όμως, αφού οι συμμετέχοντες άκουσαν ή φαντάστηκαν πολλές φορές αυτό τον ήχο, σταμάτησαν σταδιακά να φοβούνται. Η διαδικασία είχε εξαφανίσει τη συσχέτιση ανάμεσα στον ήχο και στη δυσάρεστη εμπειρία. Αυτό σημαίνει ότι η πραγματική και φανταστική έκθεση σε απειλή είχαν ακριβώς την ίδια εγκεφαλική αντίδραση.