Όταν η έμμεση οδός είναι η μόνη που ξέρεις…
Δεν του απαντάω σε μηνύματα και κλήσεις, θα καταλάβει…’
‘Ξέρει ότι αυτό που κάνει θα με νευριάσει αλλά θα κάνω ότι δεν καταλαβαινω’
‘Δεν θέλω καθόλου να πάω αλλά θα πάω και δεν θα μιλήσω σε κανεναν’
‘-Έχεις κάτι; Φαίνεται να έχεις ένταση.
-Τίποτα, τέλεια είμαι, ούτε καν…’
Φαίνεται το συναίσθημα του θυμού σε κάποιο από τα παραπάνω παραδείγματα; Όχι. Όχι σε πρώτη όψη δηλαδή, καθώς το άτομο κάνει τα πάντα για να φανεί άνετο και ήρεμο. Υπάρχει όμως η αίσθηση μίας επιθετικότητας που δεν εκδηλώνεται φανερά και ειλικρινά αλλά περισσότερο έμμεσα και καμουφλαρισμένα.Το αποτέλεσμα είναι και το μήνυμα να μην το λαμβάνει ο απέναντι αλλά και να μην γίνεται ειλικρινης έκφραση της ενόχλησης. Το χιούμορ, τα μούτρα, οι υπαινιγμοί, η άρνηση, ο σαρκασμός, η αποφυγή, η αναβολή και η καχυποψία, είναι οι βασικές μορφές παθητικής επιθετικότητας που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι. Πρόκειται για τακτικές που κρύβουν το συναίσθημα, μπλοκάρουν την ουσιαστική συναισθηματική έκφραση και επικοινωνία, δημιουργούν και συντηρούν ένα κλίμα έντασης που δεν μπορεί να εξηγηθεί αλλά γίνεται αντιληπτή και αρνούνται την ειλικρινή εγγύτητα στις σχέσεις. Οπότε μπορεί να είναι ένα συχνό στυλ διαχείρισης, είναι όμως αποτελεσματικό;
Γιατί να προτιμά κανείς αυτή την συμπεριφορά;
Παιδική ηλικία
Μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι όπου τα συναισθήματα και η έκφραση τους ήταν σε απαγόρευση ή δεν αντιμετωπίζονταν με κατανόηση και αποδοχή, μαθαίνει το άτομο πως αυτή είναι η διαχείριση από όλους. Δηλαδή, εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του αρκετά σύντομα για να τα προλάβει προτού γίνουν κατανοητά και να τα σκεπάσει με μια διάθεση πιο ανάλαφρη και στεγνή συναισθηματικά.
Συνθήκες
Περιβάλλοντα όπως η οικογένεια και η δουλειά, μπορεί να γίνουν περιοριστικά ως προς την ανοχή τους στα συναισθήματα. Ο χώρος που υπάρχει μπορεί να είναι μικρος και τελικά η έμμεση οδός να είναι η λύση ώστε και να μην νιώσουμε πλήρως καταπιεσμένοι αλλά και να είμαστε εντός ορίων. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να θέλουμε αλλά νιώθουμε ευάλωτοι να ανοιχτούμε συναισθηματικά, συνεπώς εκφράζουμε με επιθετικότητα λόγω της θέσης μας την συναισθηματική μας κατάσταση – και αυτό φαίνεται να είναι η εύκολη λύση.
Αλλάζει;
Κατανοούμε σε πρώτη φάση τον λόγο που καταλήγουμε στην παθητικοεπιθετικότητα, ώστε να βρούμε και την πιο ταιριαστή μέθοδο αντιμετώπισης Παρακάτω, υπάρχουν ερωτήσεις αυτοπαρατήρησης που θα κάνουν το έργο μας πιο εύκολο:
Όταν νιώθω δυσάρεστα, μου είναι εύκολο/προτιμότερο να κρατήσω μούτρα/να απομακρυνθώ αντί να το συζητήσω;
Αποφεύγω κάποιον όταν είμαι θυμωμένος μαζί του;
Όταν νευριάζω με κάποιον διακόπτω την επαφή μαζί του χωρίς εξηγήσεις;
Για να τιμωρήσω κάποιον που με ταλαιπωρεί, καθυστερώ/δεν είμαι συνεπής όταν μου ζητά κάτι;
Αντί να ξεκινήσω/πάρω μέρος σε μία πιο ουσιαστική συζήτηση, χρησιμοποιώ το χιούμορ και τον σαρκασμό για να την αποφύγω;
Αν οι απαντήσεις είναι κυρίως θετικές, χρειάζεται να επανεξετάσεις:
Την εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου – αν νιώθεις πως έχεις ελαττώματα για τα οποία είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείς κάλυψη και να προσπαθείς με κάθε τρόπο να αποφύγεις την εμφάνισή τους, ίσως είσαι πιο αυστηρός και απαιτητικός από όσο χρειάζεται με τον εαυτό σου. Αν αντί για προστασία, σου δίνεις καταπίεση, δεν είναι σίγουρο πως η παθητικοεπιθετική σου συμπεριφορά θα είναι η ασφάλειά σου από τα (ενδεχομένως) επικριτικά σχόλια των άλλων (αφού καταλήγεις να τα κάνεις εσύ).
Τις σχέσεις που έχεις με τους κοντινούς σου – όταν οι σχέσεις σου μοιάζουν με απειλή προς τον εαυτό σου και ανησυχείς πως κάτι θα κάνεις στραβά ή πως θα δεχτείς έντονη κριτική και απόρριψη από τους άλλους, δες αν αυτό συμβαίνει όντως γιατί οι περιπτώσεις είναι δύο: ή είσαι πολύ αυστηρός και περιμένεις να έχεις μία αψεγάδιαστη εικόνα, κάτι που δεν είναι ρεαλιστικό, ή περιτριγυρίζεσαι από άτομα που δεν είναι υποστηρικτικά και οι σχέσεις σας όντως δεν είναι υγιείς οπότε και δεν τις χρειάζεσαι πραγματικά.
Την σχέση που έχεις με τα συναισθήματά σου – σε συγκεκριμένα ή και σε όλα τα συναισθήματά σου, μπορεί να έχεις βάλει ένα είδος συναγερμού για να είσαι σε ετοιμότητα να τα απομακρύνεις. Με αυτόν τον τρόπο όμως, δεν προλαβαίνεις ούτε να; τα αναγνωρίσεις αλλά ούτε και να καταλάβεις τι συμβαίνει μέσα σου. Πάρε χρόνο να δεις γιατί συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις σοου δημιουργούν κάποιο συναίσθημα που νιώθεις ως απειλή, προτού τρέξεις να το μετατρέψεις σε άνεση και αδιαφορία.
Aπό την Αγγελική Τζάνου, BSc Ψυχολογία – MSc Ψυχολογία Υγείας, Γνωσιακή- Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία – Sex Therapy