Οι περισσότεροι αναγνώστες ενός κειμένου σχετικά με τη βελτίωση των ανθρωπίνων σχέσεων, θα ενδιαφέρονται κατά πάσα πιθανότητα για κάποιου είδους προσωπική αλλαγή σε ένα βαθμό. Μπορεί να θέλουμε ποιοτικότερες σχέσεις, να αλλάξουμε μια παλιά συνήθεια ή να υιοθετήσουμε καλύτερη συμπεριφορά.
Ακόμη μπορεί απλά να θέλουμε να μάθουμε κάτι νέο. Σε αυτή τη διαδικασία επίτευξης νέων στόχων, συνήθως επιθυμούμε οι άλλοι να μας υποστηρίζουν και να μας δίνουν την προσωπική ελευθερία και το χώρο ώστε να διανύσουμε αυτή την περίοδο των αλλαγών με όσο το δυνατόν περισσότερη επιτυχία. Όταν όμως συμβαίνει το αντίθετο, όταν δηλαδή πρόκειται να έρθει η δική μας η σειρά να στηρίξουμε τους άλλους σε μια προσωπική τους αλλαγή, πόσο πρόθυμοι είμαστε να το κάνουμε;
Αν για παράδειγμα ένας πολιτικός αλλάξει τις πολιτικές του πεποιθήσεις, θα κατηγορηθεί ότι είναι αφερέγγυος καθώς το πολιτικό σύστημα στηρίζεται σε βαθιά παγιωμένες απόψεις και στην όποια σταθερότητα αυτές προσφέρουν. Υπάρχουν όμως και αντίστοιχες περιπτώσεις που δεν είναι ορατές στο κοινό, όπως για παράδειγμα εντός ενός γάμου, όπου πολλοί σύντροφοι θέλουν να επισκεφθούν κάποιο σύμβουλο ώστε να τους καθοδηγήσει για να γίνουν καλύτεροι με το ταίρι τους, πιστεύοντας ότι έτσι ο σύντροφός τους θα ευχαριστηθεί περισσότερο από την αλλαγή.
Ωστόσο, πολύ συχνά έρχονται αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη αλήθεια, η οποία είναι εντελώς αντίθετη από το προσδοκώμενο. Οι σύντροφοι βρίσκονται δυσαρεστημένοι ακόμη κι αν η συμπεριφορά του ή της συζύγου τους έχει βελτιωθεί ορατά κι αυτό γίνεται γιατί θεωρούν ότι αυτό συμβαίνει επειδή τους το είπε ο θεραπευτής τους. Με άλλα λόγια, για εκείνους η θετική αλλαγή στη συμπεριφορά του συντρόφου τους δεν έχει την ίδια αξία, επειδή έχει υποδειχθεί από κάποιον άλλο.
Αυτό μπορεί να συμβεί και σε διάφορες ακόμη περιπτώσεις όπως για παράδειγμα όταν ένας εσωστρεφής συνάδελφος εμφανίσει ξαφνικά την επιθυμία να εξασκήσει τις ηγετικές του ικανότητες γιατί κατά τη γνώμη κάποιων “δεν έχει τα προσόντα”. Στον αντίποδα των σχεσιακών συμπλεγμάτων (και ίσως της τοξικότητας), ο ένας σύντροφος μπορεί να κριτικάρει τον άλλο επειδή δεν ανοίγεται συναισθηματικά εκφράζοντας αυτά που αισθάνεται, ωστόσο όταν αυτό συμβεί, ο σύντροφος που εξέφρασε τον εαυτό του δέχεται κριτική για αυτό που νιώθει.
Έχουμε δει ακόμη πολλές φορές συντρόφους να παραπονιούνται ότι το ζευγάρι τους δεν είναι καθόλου ανεξάρτητο μέσα στη σχέση και μόλις εκείνοι ξεκινήσουν να βγαίνουν με φίλους (και να κάνουν ουσιαστικά αυτό που τους ζήτησε ο σύντροφός τους θεωρώντας ότι αυτό θα τους ευχαριστήσει) να βρεθούν μπροστά στη δυσάρεστη έκπληξη της ζήλιας ή του θυμού του συντρόφου τους, ο οποίος “ζητάει” την προσοχή.
Θέλουμε στ’ αλήθεια να αλλάξουν προς το καλύτερο οι άλλοι;
Είτε μας αρέσει είτε όχι, η αλλαγή, ακόμη και η θετική, επιφέρει άγχος. Και το άγχος δεν είναι αρεστό στους περισσότερους από εμάς. Μπορεί να μην το αντιλαμβανόμαστε αλλά το άγχος καθορίζει τη συμπεριφορά μας σε μεγάλο βαθμό και έτσι για να διατηρήσουμε τα επίπεδα του άγχους χαμηλά, προτιμούμε ασυνείδητα να παραμένουν οι σχέσεις μας στο επίπεδο που βρίσκονται ακόμη κι αν είναι δυσλειτουργικές.
Επομένως γιατί δεν θέλουμε τις αλλαγές; Οι παρακάτω είναι μερικοί πιθανοί λόγοι και σκέψεις που μπορεί να κάνουμε πάνω στο ζήτημα:
1. Αν κάποιος αλλάξει, δεν θα έχουμε τη δικαιολογία να μη τον συμπαθούμε πια.
2. Αν ο σύντροφός μου αλλάξει, θα πρέπει κι εγώ να αλλάξω, να βελτιώσω τον εαυτό μου και να αναλάβω την ευθύνη της δικής μου συμπεριφοράς.
3. Δεν θέλω να αλλάξω την οπτική μου και να “ξεβολευτώ”.
4. Αν πιστέψω στη θετική αλλαγή αυτού του ανθρώπου και τελικά δεν ισχύει, μπορεί να πληγωθώ.
Όμως, όση δυσπιστία και απροθυμία αν έχουμε στην αλλαγή των άλλων καλό θα ήταν να προσπαθήσουμε να υιοθετήσουμε μια πιο υποστηρικτική στάση απέναντί τους καθώς αυτό θα βοηθήσει και εμάς τους ίδιους. Επομένως:
1. Επιτρέψτε στους άλλους να αλλάξουν χωρίς να υποδεικνύετε συνέχεια τα λάθη του παρελθόντος και χωρίς να είστε σαρκαστικοί απέναντί τους.
2. Eπιτρέψτε στους άλλους να δουν μια διαφορετική και βελτιωμένη πλευρά του εαυτού τους η οποία δεν είναι επιβλαβής για εκείνους.
3. Επιτρέψτε στους άλλους να έχουν μια θετική εικόνα για τον εαυτό τους την οποία θέλουν να κατακτήσουν.
4. Επιτρέψτε τους να σας εκφράσουν και να μοιραστούν μαζί σας τους λόγους που θέλουν να αλλάξουν.
Μια ακόμη αρχή της συμπεριφορικής ενεργοποίησης είναι ότι η επιτυχής αλλαγή μπορεί να επέλθει με μικρούς στόχους κάθε φορά και με υπομονή. Η αλλαγή είναι αρκετά δύσκολη και επίπονη όταν την εφαρμόζουμε στον εαυτό μας, επομένως μπείτε στη θέση του άλλου και διαχειριστείτε το άγχος σας βοηθώντας τον σε αυτό το σπουδαίο ταξίδι του για μια καλύτερη καθημερινότητά του.
Επιμέλεια: Hal Shorey, ψυχολόγος