To 2013 στο ειδικό τεύχος “Ο ρόλος της συμπληρωματικής και εναλλακτικής ιατρικής στην αναγεννητική ιατρική” δημοσιεύτηκε μία ανασκόπηση για το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή (Andrographis paniculata).
1. Εισαγωγή
Το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή, κοινώς γνωστό και ως ο «βασιλιάς των πικρών», είναι ένα ποώδες φυτό που ανήκει στην οικογένεια Acanthaceae και βρίσκεται σε όλη την τροπική και υποτροπική Ασία, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Ινδία.
Στις χώρες της Ασίας, το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για τις αντιπυρετικές, αναλγητικές, αντι-ηπατοτοξικές, ενάντια του HIV, ανοσοδιεγερτικές, και αντικαρκινικές επιδράσεις του.
Στην Κίνα, στην Ινδία, στην Ταϊλάνδη και στη Μαλαισία, αυτό το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για την αντιμετώπιση:
– του πονόλαιμου,
– της γρίπης, και
– των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.
Στην Ινδία, η ανδρογραφίδα είναι γνωστή ως «Kalmegh». στην Κίνα είναι γνωστή ως «Chuan-Xin-Lian». στην Ταϊλάνδη είναι γνωστή ως “Fah Tha Lai”. στη Μαλαισία είναι γνωστή ως “Hempedu bumi”. στην Ιαπωνία είναι γνωστή ως «Senshinren». και στις σκανδιναβικές χώρες είναι γνωστή ως «πράσινη χιρέτα».
Στην Ελλάδα είναι γνωστή και ως “νεροϊτιά”.
Τα εκχυλίσματα αυτού του φυτού και η ανδρογραφολίδη εμφανίζουν φαρμακολογικές δραστικότητες όπως είναι οι εξής:
– ανοσοδιεγερτικές,
– αντιιικές, και
– αντιβακτηριακές.
Η ανδρογραφολίδη, ένα σημαντικό βιοενεργό χημικό συστατικό του φυτού, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών διότι παρουσιάζει αξιοσημείωτες φαρμακολογικές και βιολογικές δράσεις όπως:
– αντιφλεγμονώδεις,
– αντιβακτηριακές,
– αντικαρκινικές,
– αντιδιαβητικές,
– ανθελονοσιακές,
– ηπατοπροστατευτικές,
– αντιαλλεργικές,
– αντιθρομβωτικές,
– ηπατοπροστατευτικές, και
– ενάντια στο HIV.
Λόγω της εντυπωσιακής ποικιλίας αυτών των βιολογικών δράσεων, σημαντικός αριθμός ερευνών έχουν διενεργηθεί τις τελευταίες δεκαετίες.
Η παρούσα εργασία παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις φαρμακολογικές δράσεις από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή και της κύριας ένωσης του την ανδρογραφολίδη.
2. Πειραματικές μελέτες
Επιδράσεις στην αντιοξειδωτική άμυνα
Τα αντιοξειδωτικά αμυντικά συστήματα ίσως αποτρέπουν μόνο εν μέρει μόνο την οξειδωτική βλάβη. Ως εκ τούτου, υπάρχει ενδιαφέρον για τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν αντιοξειδωτικά. Ωστόσο, δύο από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα συνθετικά αντιοξειδωτικά έχουν περιορισμένη χρήση σε τρόφιμα επειδή υπάρχει υποψία ότι είναι καρκινογόνα και ότι προκαλούν βλάβη στο ήπαρ. Επομένως, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση φυσικών προσθέτων ως πιθανών αντιοξειδωτικών.
Αρκετές μελέτες έχουν αναφέρει τις αντιοξειδωτικές δράσεις από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή και των συστατικών του. Για παράδειγμα, αυξήθηκαν σημαντικά οι δραστικότητες των αντιοξειδωτικών αμυντικών ενζύμων όπως η καταλάση, το υπεροξείδιο της δισμουτάσης και S-τρανσφεράση της γλουταθειόνης
Αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις
Η ανδρογραφολίδη έχει αναφερθεί ότι μειώνει σημαντικά τη φλεγμονή που προκαλείται από την ισταμίνη και την αδρεναλίνη.
Αντικαρκινική δράση
Τα φυσικά προϊόντα αναγνωρίζονται ως πηγές φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση πολλών ανθρώπινων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων.
Παρά την ανακάλυψη πολλών φαρμάκων φυτικής προέλευσης, η αναζήτηση νέων αντικαρκινικών παραγόντων είναι ακόμη απαραίτητη για την δημιουργία φαρμάκων που θα είναι λιγότερο τοξικά και πιο αποτελεσματικά.
Η ανδρογραφολίδη βρέθηκε να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό διαφόρων κυτταρικών σειρών όπως λευχαιμία, καρκίνο του μαστού, καρκίνο του πνεύμονα και κύτταρα μελανώματος, ενώ αναφέρθηκε επίσης ότι καταστέλλει την προσκόλληση των γαστρικών καρκινικών κυττάρων και, επομένως, ίσως αντιπροσωπεύει έναν υποψήφιο ιαματικό παράγοντα.
Ηπατοπροστατευτική δράση
Οι διάφορες ηπατικές παθήσεις παραμένουν σοβαρό πρόβλημα υγείας και σημαντική αιτία θνησιμότητας Ελλείψει αξιόπιστων ηπατοπροστατευτικών φαρμάκων στη σύγχρονη ιατρική, τα βότανα και τα φυτά διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διαχείριση αρκετών ηπατικών διαταραχών.
Τα ινδικά συστήματα ιατρικής έχουν από καιρό χρησιμοποιήσει το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή ως ηπατοδιεγερτικό και ηπατοπροστατευτικό παράγοντα.
Αυτό το βότανο είναι επίσης ένα συστατικό σε αρκετά πολυβοτανικά παρασκευάσματα που χρησιμοποιούνται ως ηπατοπροστατευτικά, ένα από τα οποία έχει αναφερθεί ότι είναι αποτελεσματικό σε χρόνια ιογενή λοίμωξη από ηπατίτιδα Β.
Αντιμικροβιακές επιδράσεις
Τα αντιμικροβιακά φάρμακα έχουν επιφέρει μια δραματική αλλαγή όχι μόνο στην αντιμετώπιση των μολυσματικών ασθενειών αλλά και στη μοίρα της ανθρωπότητας.
Ωστόσο, οι αναδυόμενες και επανεμφανιζόμενες μολυσματικές ασθένειες είναι γεγονός. Οι μολύνσεις με ανθεκτικούς στα φάρμακα οργανισμούς αποτελούν ένα επιτακτικό πρόβλημα στην κλινική πρακτική.
Το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή και η ανδρογραφολίδη έχουν αναφερθεί ότι εμφανίζουν ισχυρή αντιμικροβιακή δράση έναντι διαφόρων μικροβιακών οργανισμών όπως σαλμονέλα, σιγκέλλα, Ε. κόλι, χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ψευδομονάς η αεριογόνος, στρεπτόκοκκος, καθώς και άλλους.
Επίσης, ένα εκχύλισμα από αυτό το βότανο έδειξε ότι αναστέλλει πλήρως την ανάπτυξη της ελονοσίας.
Αντιιικές επιδράσεις
Οι αντιιικές δράσεις των φυτικών εκχυλισμάτων έχουν αποτελέσει αντικείμενο παθιασμένης επιστημονικής έρευνας.
Αρκετά φαρμακευτικά φυτικά εκχυλίσματα έχουν δείξει αντιιικές δράσεις έναντι ορισμένων ιών RNA και DNA. Μεταξύ αυτών των φυτών είναι και το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή, το οποίο εμφανίζει εξουδετερωτική δράση κατά του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV).
Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι αυτό το βότανο έχει τις περισσότερες αντιιικές επιδράσεις μεταξύ έξι φαρμακευτικών φυτών που εξετάστηκαν έναντι κυττάρων μολυσμένων με τον ιό του δάγκειου πυρετού
Αντιπυρετικές επιδράσεις
Δόσεις 180 ή 360 mg ανά κιλό ανδρογραφολίδης βρέθηκαν να ανακουφίζουν τον πυρετό στους ανθρώπους έως την τρίτη ημέρα μετά τη χορήγηση.
Ανθελονοσιακές επιδράσεις
Κλάσματα που απομονώθηκαν από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή παρουσίασαν ανθελονοσιακή δράση
Ωοκτόνες και προνυμφοκτόνες επιδράσεις
Τα φυτικά προϊόντα έχουν χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά από τις ανθρώπινες κοινότητες σε πολλά μέρη της γης ενάντια σε διάφορα είδη εντόμων.
Η χρήση προϊόντων αυτού του βοτάνου επηρέασε σημαντικά την ανάπτυξη των προνυμφών του κουνουπιού Anopheles stephensi.
Επίσης, έχει δείξει 100% θνησιμότητα έναντι δύο άλλων ειδών κουνουπιών.
Κλινικές μελέτες
Αντιδιαρροϊκές επιδράσεις
Πολλά φάρμακα έχουν χρησιμοποιηθεί από καιρό για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, αλλά έχουν εμφανίσει ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Έχει αναφερθεί ότι εκχύλισμα από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή θεράπευσε το 88,3% της οξείας βακτηριακής δυσεντερίας και το 91,3% των περιπτώσεων οξείας γαστρεντερίτιδας.
Η χορήγηση ανδρογραφολίδης αναφέρθηκε ότι θεράπευσε το 91% των περιπτώσεων οξείας βακτηριακής δυσεντερίας. Το ίδιο ποσοστό θεραπείας (91,1%) επιτεύχθηκε επίσης με χορήγηση ενός σύνθετου δισκίου που περιείχε ανδρογραφολίδη και νεοανδρογραφολίδη (σε αναλογία 7: 3) σε περιπτώσεις βακτηριακής δυσεντερίας. Αυτό το ποσοστό θεραπείας αναφέρθηκε ότι ήταν υψηλότερο από τα ποσοστά θεραπείας που ελήφθησαν από την χρήση δύο συγκεκριμένων φαρμάκων.
Επιδράσεις κατά του HIV
Η αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης ανθεκτικών στα φάρμακα στελεχών HIV είναι ένα από τα κύρια προβλήματα στην αντιμετώπιση της λοίμωξης HIV, αν και τα τρέχοντα φάρμακα κατά του HIV μπορούν να αναστείλουν τη μόλυνση από τον ιό HIV. Για την αποφυγή των υφιστάμενων θεραπευτικών δυσκολιών, γίνονται αναζητήσεις για ανακάλυψη νέων ενώσεων.
Διεξήχθη κλινική δοκιμή ανδρογραφολίδης σε δεκατρείς ασθενείς με HIV και πέντε αρνητικών για τον HIV εθελοντών.
Η δοσολογία ξεκίνησε με 5 mg ανά κιλό σωματικού βάρους για τις πρώτες 3 εβδομάδες, αυξήθηκε σε 10 mg ανά κιλό σωματικού βάρους για 3 εβδομάδες και στη συνέχεια αυξήθηκε σε 20 mg ανά κιλό σωματικού βάρους για τις τελευταίες 3 εβδομάδες.
Η ανδρογραφολίδη βελτίωσε σημαντικά τον αριθμό των CD4 + λεμφοκυττάρων στους θετικούς στον HIV ασθενείς.
Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο ότι τα παράγωγα της ανδρογραφολίδης ίσως είναι πολλά υποσχόμενα για την πρόληψη της λοίμωξης HIV.
Επιδράσεις στις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος
Τα στοιχεία από κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η ανδρογραφολίδη μειώνει τα συμπτώματα του HIV, τις απλές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της ιγμορίτιδας και του κοινού κρυολογήματος και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Σε μια τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή και ελεγχόμενη μελέτη, το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή σε δοσολογία 6 γραμμάρια ανά ημέρα για 7 ημέρες σε 152 ενήλικες, οι οποίοι έπασχαν από φαρυγγοαμυγδαλίτιδα και η αποτελεσματικότητα που αναφέρθηκε ήταν παρόμοια με ενός φαρμάκου στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του πυρετού και του πονόλαιμου.
Άλλη μελέτη κατέδειξε σαφώς ότι η χρήση εκχυλίσματος από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων της κόπωσης, της αϋπνίας, του πονόλαιμου σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Διαπίστωσαν ότι η χρήση αυτού του βοτάνου για 4 ημέρες μείωσε σημαντικά την ένταση όλων των συμπτωμάτων σε σύγκριση με την ομάδα θεραπείας.
Δοσολογία και ασφάλεια της ανδρογραφολίδης
Έχουν πραγματοποιηθεί πολυάριθμες μελέτες σε διάφορες χώρες σχετικά με την τοξικότητα από το βότανο ανδρογραφίς η ακιδωτή, διαπιστώνοντας ότι είναι εξαιρετικά μη τοξικό, ακόμη και σε υψηλή δοσολογία.
Από την άλλη πλευρά, ο αντίστοιχος ΕΟΦ της Αυστραλίας επισημαίνει ότι έχουν υπάρξει αναφορές για αναφυλακτικές/αλλεργικές αντιδράσεις από προϊόντα που περιέχουν το βότανο ανδρογραφίς.
Συμπέρασμα
Η ανδρογραφολίδη παρουσιάζει αξιοσημείωτες φαρμακολογικές δραστηριότητες.
Δεδομένα από κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η ανδρογραφολίδη μειώνει τα συμπτώματα του HIV, τις απλές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (συμπεριλαμβανομένης της ιγμορίτιδας και του κοινού κρυολογήματος) και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Ωστόσο, πρέπει να διεξαχθούν πρόσθετες μελέτες για να επιβεβαιωθούν οι τοξικολογικές ιδιότητες αυτής της νέας ένωσης πριν πραγματοποιηθούν κλινικές μελέτες σε ασθενείς.
Η πλήρης δημοσίευση φαίνεται εδώ.
Άρθρο: Ιωάννης Σ. Κιούσης (Στέλεχος Διατροφής & Διαιτολογίας)